exhaurio (język łaciński)

vinum exhauritur (1.1) ex ampulla
wymowa:
IPA: /eksˈhaʊ.ri.oː/
znaczenia:

czasownik przechodni

(1.1) o płynach: opróżniać, wyczerpywać (np. wypijać, wylewać)[1]
(1.2) usuwać, opróżniać[1]
(1.3) wyczerpywać, zużywać[1]
(1.4) ogołacać, pozbawiać[1], plądrować
(1.5) osłabiać, wyczerpywać[1]
(1.6) wykonywać, spełniać, przeprowadzać, załatwiać[1]
(1.7) uporać się (z czymś), kończyć[1]
odmiana:
(1.1-7) exhaurio, exhaurire, exhausi, exhaustum (koniugacja IV)
przykłady:
(1.1) …nihil igitur adferunt qui in re gerenda versari senectutem negant, similesque sunt ut si qui gubernatorem in navigando nihil agere dicant, cum alii malos scandant, alii per foros cursent, alii sentinam exhauriant, ille autem clavum tenens quietus sedeat in puppi, non faciat ea quae iuvenes. At vero multo maiora et meliora facit. Non viribus aut velocitate aut celeritate corporum res magnae geruntur, sed consilio, auctoritate, sententia; quibus non modo non orbari, sed etiam augeri senectus solet[2]. → …zatem nie wnoszą nic ci, którzy odmawiają starym obywatelom (dosł. starości) brania udziału w życiu publicznym; są bowiem podobni do tych, którzy by powiedzieli, że sternik nic nie robi podczas żeglowania wtedy, kiedy inni wdrapują się na maszty, biegają wzdłuż korytarzy, wylewają ścieki okrętowe; on natomiast, trzymając ster, siedzi spokojny na rufie, nie czyniąc tego co młodzi. Jednak tak naprawdę zajmuje się znacznie ważniejszymi i lepszymi sprawami. Rzeczy wielkie nie są dokonywane siłą, szybkością czy wprawnością człowieka, ale dzięki bystrości umysłu, autorytetowi, zdolnościom krasomówczym; tych starość nie tylko nie jest pozbawiona, lecz nawet zwykle jest nimi obdarzona w większym stopniu.
(1.1) Tu istis faucibus, istis lateribus, ista gladiatoria totius corporis firmitate tantum vini in Hippiae nuptiis exhauseras, ut tibi necesse esset in populi Romani conspectu vomere postridie. O rem non modo visu foedam, sed etiam auditu![3] → Ty, Antoniuszu, ze swym gardłem, z tymi szerokimi barami, z tą gladiatorom właściwą siłą fizyczną, tyleś wina na weselu z Hippiaszem wyżłopał, iż nazajutrz musiałeś rzygać w obliczu narodu rzymskiego. Cóż to za ohyda nieznośna nie tylko dla słuchaczy, ale i dla widzów![4]
(1.2) …Nervii vallo pedum IX et fossa pedum XV hiberna cingunt (…) sed nulla ferramentorum copia quae esset ad hunc usum idonea, gladiis caespites circumcidere, manibus sagulisque terram exhaurire nitebantur[5]. → …Nerwiowie otoczyli obóz zimowy wałem palisadowym, wysokim na 9 stóp i rowem na 15 stóp szerokim (…) jednak z powodu braku odpowiednich do tego zadania żelaznych narzędzi, wojsko nie szczędziło trudów w wycinaniu darni mieczami i wybieraniu ziemi rękami i na płaszczach.
(1.4) …uterque ex alterius sententia consul captum oppidum diripiendum militi dedit, exhaustis deinde tectis ignem iniecit; eodemque die Aquilonia et Cominium deflagrauere[6]. → Każdy z konsulów, przy aprobacie swojego kompana, dał zajęte miasto żołnierzom do splądrowania, a po tym, jak domy zostały ogołocone, nakazał je podpalić; tego samego dnia Akwilonia i Cominium zostały obrócone w popiół.
(1.5) Ille (Hamilcar) etsi flagrabat bellandi cupiditate, tamen paci serviundum putavit, quod patriam, exhaustam sumptibus, diutius calamitates belli ferre non posse intellegebat… → Ten (Hamilkar), choć płonął żądzą walki, sądził jednak, że należy zadbać o pokój, ponieważ rozumiał, że nie może ojczyzna, wyczerpana wydatkami, dłużej znosić klęsk wojny…
składnia:
kolokacje:
(1.1) sentinam / vinum exhaurio
(1.2) terram / humum exhaurio
(1.3) reliquum spiritus exhaurio
(1.4) tectis / aerarium exhaurio
(1.6) sermone / amor exhaurio
(1.7) mandatum / pericula exhaurio • labor exhaurio
synonimy:
(1.1) haurio, exanclo / exantlo
(1.3) absumo, abutor
(1.5) defatigo / defetigo, exanimo, lasso
(1.7) exanclo / exantlo
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
czas. haurio, dehaurio / dehorio, perhaurio
rzecz. haustus m, hauritorium n, haustor / austor m, haustrum / austrum n
związki frazeologiczne:
etymologia:
łac. ex- + haurio
źródłosłów dla wł. esaurire, ang. exhaust, franc. exhaustif
uwagi:
źródła:
  1. 1 2 3 4 5 6 7 Hasło „exhaurio” w: Mały słownik łacińsko-polski, praca zbiorowa pod red. Józefa Korpantego, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa 2001, ISBN 978-83-7195-844-1, s. 263.
  2. ↑ Marcus Tullius Cicero: Cato Maior de Senectute 17, na stronie The Latin Library.
  3. ↑ Marcus Tullius Cicero: In Marcum Antonium Oratio Philippica Secunda II, 63 (25), na stronie The Latin Library.
  4. ↑ Marek Tulliusz Cyceron: Filipika druga (Filipiki) 25 (63).
  5. ↑ Caius Iulius Caesar: Commentarii de bello Gallico V, 42, na stronie The Latin Library.
  6. ↑ Titus Livius: Ab Urbe condita X, 44 na stronie The Latin Librarry.
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.