czynić (język polski)

wymowa:

IPA: [ˈʧ̑ɨ̃ɲiʨ̑], AS: [čỹńić], zjawiska fonetyczne: zmięk.• nazal. ​

znaczenia:

czasownik przechodni niedokonany (dk. uczynić)

(1.1) robić coś, wykonywać

(1.2) postępować, zachowywać się

(1.3) wywoływać coś, być przyczyną

(1.4) być częścią czegoś, składać się na coś

czasownik zwrotny niedokonany czynić się (dk. uczynić się)

(2.1) przest. czynić (1.1) samego siebie czymś lub jakimś

(2.2) przest. dokonywać się, stawać się

(2.3) przest. być czynionym (1.1)

odmiana:

(1) koniugacja VIa

 

forma		liczba pojedyncza			liczba mnoga
		1. os.	2. os.	3. os.	1. os.	2. os.	3. os.
bezokolicznik		czynić
czas teraźniejszy		czynię	czynisz	czyni	czynimy	czynicie	czynią
czas przeszły	m	czyniłem	czyniłeś	czynił	czyniliśmy	czyniliście	czynili
	ż	czyniłam	czyniłaś	czyniła	czyniłyśmy	czyniłyście	czyniły
	n	czyniłom	czyniłoś	czyniło
tryb rozkazujący		niech czynię	czyń	niech czyni	czyńmy	czyńcie	niech czynią
pozostałe formy czas przyszły m będę czynił, będę czynić będziesz czynił, będziesz czynić będzie czynił, będzie czynić będziemy czynili, będziemy czynić będziecie czynili, będziecie czynić będą czynili, będą czynić ż będę czyniła, będę czynić będziesz czyniła, będziesz czynić będzie czyniła, będzie czynić będziemy czyniły, będziemy czynić będziecie czyniły, będziecie czynić będą czyniły, będą czynić n będę czyniło, będę czynić będziesz czyniło, będziesz czynić będzie czyniło, będzie czynić czas zaprzeszły m czyniłem był czyniłeś był czynił był czyniliśmy byli czyniliście byli czynili byli ż czyniłam była czyniłaś była czyniła była czyniłyśmy były czyniłyście były czyniły były n czyniłom było czyniłoś było czyniło było forma bezosobowa czasu przeszłego czyniono tryb przypuszczający m czyniłbym, byłbym czynił czyniłbyś, byłbyś czynił czyniłby, byłby czynił czynilibyśmy, bylibyśmy czynili czynilibyście, bylibyście czynili czyniliby, byliby czynili ż czyniłabym, byłabym czyniła czyniłabyś, byłabyś czyniła czyniłaby, byłaby czyniła czyniłybyśmy, byłybyśmy czyniły czyniłybyście, byłybyście czyniły czyniłyby, byłyby czyniły n czyniłobym, byłobym czyniło czyniłobyś, byłobyś czyniło czyniłoby, byłoby czyniło imiesłów przymiotnikowy czynny m czyniący, nieczyniący ż czyniąca, nieczyniąca czyniące, nieczyniące n czyniące, nieczyniące imiesłów przymiotnikowy bierny m czyniony, nieczyniony czynieni, nieczynieni ż czyniona, nieczyniona czynione, nieczynione n czynione, nieczynione imiesłów przysłówkowy współczesny czyniąc, nie czyniąc rzeczownik odczasownikowy czynienie, nieczynienie

(2) koniugacja VIa

 

forma		liczba pojedyncza			liczba mnoga
		1. os.	2. os.	3. os.	1. os.	2. os.	3. os.
bezokolicznik		czynić się
czas teraźniejszy		czynię się	czynisz się	czyni się	czynimy się	czynicie się	czynią się
czas przeszły	m	czyniłem się	czyniłeś się	czynił się	czyniliśmy się	czyniliście się	czynili się
	ż	czyniłam się	czyniłaś się	czyniła się	czyniłyśmy się	czyniłyście się	czyniły się
	n	czyniłom się	czyniłoś się	czyniło się
tryb rozkazujący		niech się czynię	czyń się	niech się czyni	czyńmy się	czyńcie się	niech się czynią
pozostałe formy czas przyszły m będę się czynił, będę się czynić będziesz się czynił, będziesz się czynić będzie się czynił, będzie się czynić będziemy się czynili, będziemy się czynić będziecie się czynili, będziecie się czynić będą się czynili, będą się czynić ż będę się czyniła, będę się czynić będziesz się czyniła, będziesz się czynić będzie się czyniła, będzie się czynić będziemy się czyniły, będziemy się czynić będziecie się czyniły, będziecie się czynić będą się czyniły, będą się czynić n będę się czyniło, będę się czynić będziesz się czyniło, będziesz się czynić będzie się czyniło, będzie się czynić czas zaprzeszły m czyniłem się był czyniłeś się był czynił się był czyniliśmy się byli czyniliście się byli czynili się byli ż czyniłam się była czyniłaś się była czyniła się była czyniłyśmy się były czyniłyście się były czyniły się były n czyniłom się było czyniłoś się było czyniło się było forma bezosobowa czasu przeszłego czyniono się tryb przypuszczający m czyniłbym się, byłbym się czynił czyniłbyś się, byłbyś się czynił czyniłby się, byłby się czynił czynilibyśmy się, bylibyśmy się czynili czynilibyście się, bylibyście się czynili czyniliby się, byliby się czynili ż czyniłabym się, byłabym się czyniła czyniłabyś się, byłabyś się czyniła czyniłaby się, byłaby się czyniła czyniłybyśmy się, byłybyśmy się czyniły czyniłybyście się, byłybyście się czyniły czyniłyby się, byłyby się czyniły n czyniłobym się, byłobym się czyniło czyniłobyś się, byłobyś się czyniło czyniłoby się, byłoby się czyniło imiesłów przymiotnikowy czynny m czyniący się, nieczyniący się ż czyniąca się, nieczyniąca się czyniące się, nieczyniące się n czyniące się, nieczyniące się imiesłów przysłówkowy współczesny czyniąc się, nie czyniąc się rzeczownik odczasownikowy czynienie się, nieczynienie się

przykłady:

(1.1) Tomek czyni duże postępy w nauce.

(1.2) Siostra zakonna przez całe życie czyniła dobro.

(1.3) Kolejne sukcesy czyniły ją coraz bardziej butną.

(1.4) Wydatki na żywność czynią dużą pozycję w budżecie domowym.^[1]

(2.1) (…) zdecydowaliśmy w końcu oskarżyć staruchę, że czarami swymi przywodziła mnichów do grzechu, czyniąc się w ich oczach młodą, powabną, i uprawiała z nimi jawny nierząd.^[2]

(2.2) Zgasiła świece. Czyniło się coraz ciemniej.

(2.3) Pod niskim sklepieniem piwnicy czyni się gwar piekielny wśród poszczekiwania psów rozbieganych, gdakania kur, budzonych raz po raz na kominie, i głuchego pomruku niedźwiedzia.^[3]

składnia:

kolokacje:

(1.1) czynić postępy

synonimy:

antonimy:

hiperonimy:

hiponimy:

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

rzecz. czyn m, czynnik m, czynienie n, uczynek mrz

przym. czynny

czas. począć

przysł. czynnie

związki frazeologiczne:

czynić cuda • czynić honory • czynić wstręty • ćwiczenie czyni mistrza • habit nie czyni mnicha • jedna jaskółka nie czyni wiosny • nie czyń drugiemu, co tobie niemiło • niech nie wie lewica, co czyni prawica / nie wie lewica, co czyni prawica • okazja czyni złodzieja • wiara czyni cuda • choć nikt nie widzi, nie czyń, czym się Bóg albo rozum brzydzi

etymologia:

uwagi:

tłumaczenia:

• angielski: (1.1) do, make
• arabski: (1.1) فعل
• cerkiewnosłowiański: (1.1) дѣѧти
• duński: (1.1) gøre, lave, udføre
• esperanto: (1.1) fari
• francuski: (1.1) faire
• hiszpański: (1.1) hacer, obrar
• ido: (1.1) facar
• jidysz: (1.1) מאַכן (machn), טאָן (ton); (1.2) טאָן (ton)
• łaciński: (1.1) facio, ago
• niemiecki: (1.1) tun, machen
• polski język migowy:
  (w zapisie SignWriting)

  (1.1)
• rosyjski: (1.1) де́лать; (1.2) чинить
• szkocki gaelicki: (1.1) dèan
• ukraiński: (1.1) чинити
• wenedyk: (1.1) faczer

źródła: