niedźwiedź (język polski)

niedźwiedź (1.1)
niedźwiedzie (1.1)
wymowa:
​, IPA: [ˈɲɛ̇ʥ̑vʲjɛ̇ʨ̑], AS: [ńėʒ́vʹi ̯ėć], zjawiska fonetyczne: zmięk.• wygł.• podw. art.• i → j 
znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskozwierzęcy

(1.1) zool. duży, drapieżny ssak pokryty futrem z rodziny niedźwiedziowatych (Ursidae[1]); zob. też niedźwiedziowate w Wikipedii

rzeczownik, rodzaj męskoosobowy

(2.1) przen. żart. lub złośliwie o człowieku niezgrabnym, niezdarnym, nieumiejącym się poruszać lub zachować[2]
(2.2) finans. środ. inwestor giełdowy grający na spadki kursów akcji lub innych aktywów
odmiana:
(1.1)
(2.1-2)
przykłady:
(1.1) Niedźwiedź zaryczał i uderzył turystę łapą.
(1.1) Wówczas wypadły z lasu dwa niedźwiedzie i rozszarpały spośród nich czterdzieści dwoje dzieci[3].
składnia:
kolokacje:
(1.1) niedźwiedź amerykański / andyjski / błękitny / brunatny / czarny / himalajski / grizzly / jaskiniowy / malajski / polarny / panda
synonimy:
(1.1) zdrobn. niedźwiadek, miś; gw. (Górny Śląsk) niydźwiydź
(2.1) niezgrabiasz, niezdara, słoń
antonimy:
(2.2) byk
hiperonimy:
(1.1) ssak
hiponimy:
(1.1) andoniedźwiedź, biruang, grizli, baribal, panda wielka, wargacz
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. niedźwiedziątko n, niedźwiednik mos, Niedźwiednik mrz, Niedźwiedź mrz, niedźwiedziówka ż, Niedźwiedziówka ż, niedźwiedziowate lm nmos, niedźwiednictwo n
forma żeńska niedźwiedzica ż
zdrobn. niedźwiadek mzw
zgrub. niedźwiedzisko n
przym. niedźwiedzi, niedźwiedziowaty, niedźwiedniczy, niedźwiedziowy
przysł. niedźwiedziowato
związki frazeologiczne:
dzielić skórę na niedźwiedziu • głaskać jak niedźwiedź[4] • jeszcze niedźwiedź w lesie, a już skórę targują • niedźwiedzia przysługa • posłać na białe niedźwiedzie
etymologia:
(1.1) st.pol. miedźwiedź < prasł. *medvědь < prasł. *medu̯ědь < prasł. *medu-ědь, będącego złożeniem *medu, czyli dopełniacza od prasł. *medъ → miód, oraz rzeczownika odczasownikowego od prasł. *ěsti → jeść, a więc dosł. → „miodojad”, zjadacz miodu[5][6]
uwagi:
zob. też niedźwiedź w Wikipedii
(1.1) Sformułowania „niedźwiedź koala” i „niedźwiedź panda” (panda mała) są biologicznie niepoprawne – oba gatunki nie są spokrewnione z niedźwiedziami, a ich potoczna nazwa nawiązuje tylko do wyglądu.
(1.1) zobacz też: Indeks:Polski - Ssaki
tłumaczenia:
źródła:
  1. ↑ publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Hasło „Ursidae” w: Wikispecies – otwarty, wolny katalog gatunków, Wikimedia.
  2. ↑ publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana płatna rejestracja Hasło „niedźwiedź” w: Uniwersalny słownik języka polskiego, red. Stanisław Dubisz i Elżbieta Sobol, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  3. ↑ 2 Księga Królewska 2,24b, Biblia Tysiąclecia Online, Poznań 2003 (tłum. Feliks Szreder).
  4. ↑ Włodzimierz Wysoczański, Opozycja homo – animal z perspektywy reguł postępowania (na materiale frazemów wybranych języków), „Acta Universitatis Wratislaviensis” no 2282, Język a Kultura, t. 16, Wrocław 2001, s. 92.
  5. ↑ Wiesław Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005, ISBN 83-08-03648-1, s. 360.
  6. ↑ Hasło „miód” w: Krystyna Długosz-Kurczabowa, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009, ISBN 978-83-01-14361-9, s. 355.
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.