żelazny (język polski)

wymowa:

IPA: [ʒɛˈlaznɨ], AS: [želazny] ​

znaczenia:

przymiotnik

(1.1) wykonany z żelaza lub zawierający żelazo

(1.2) dotyczący żelaza

(1.3) przen. wytrzymały fizycznie, psychicznie, odporny, mocny, silny, twardy jak żelazo^[1]

(1.4) przen. ściśle przestrzegany^[2]

(1.5) przen. funkcjonujący w niezmienionej postaci^[2]

odmiana:

(1.1-2)

 

przypadek	liczba pojedyncza				liczba mnoga
	mos/mzw	mrz	ż	n	mos	nmos
mianownik	żelazny		żelazna	żelazne	żelazni	żelazne
dopełniacz	żelaznego		żelaznej	żelaznego	żelaznych
celownik	żelaznemu		żelaznej	żelaznemu	żelaznym
biernik	żelaznego	żelazny	żelazną	żelazne	żelaznych	żelazne
narzędnik	żelaznym		żelazną	żelaznym	żelaznymi
miejscownik	żelaznym		żelaznej	żelaznym	żelaznych
wołacz	żelazny		żelazna	żelazne	żelazni	żelazne
nie stopniuje się

przykłady:

(1.1) Dobywając się ciągle bezskutecznie, spostrzegł, że bramę zamykała tylko żelazna zasuwka z drugiej strony^[3].

(1.2) Obszar ten był zamieszkany już w epoce kamienia i stał się ważnym ośrodkiem przemysłu żelaznego w czasach Imperium Rzymskiego^[4].

(1.2) Mam zgłosić się do punktu szczepień na ul. Żelaznej w najbliższą środę.

składnia:

kolokacje:

(1.2) przemysł żelazny • sklep żelazny

(1.3) żelazny charakter • żelazna kondycja • żelazna wola • żelazne zdrowie

(1.4) żelazna dyscyplina / logika • żelazne zasady

(1.5) żelazny kapitał / repertuar • żelazna porcja / rezerwa • żelazne zapasy

synonimy:

(1.1) gw. (Górny Śląsk) żelazowy

(1.3) niepodatny, nieugięty, niezłomny, odporny, twardy, wytrzymały, zahartowany; przest. hartowny

(1.4) absolutny, bezwarunkowy, bezwzględny

(1.5) nienaruszalny, trwały

antonimy:

hiperonimy:

(1.1) metalowy

hiponimy:

(1.1) stalowy, żeliwny

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

rzecz. żelazo n, żelazko n, żelazowiec mrz, żelazownik mrz

przym. żelazowy, żelazisty

związki frazeologiczne:

Krzyż Żelazny • list żelazny • rządzić żelazną ręką • słuchać jak bajki o żelaznym wilku • z żelazną konsekwencją • żelazna dama • żelazna kurtyna • żelazne hufce • Żelazny Kanclerz • żelazny ptak

etymologia:

pol. żelazo

uwagi:

tłumaczenia:

• angielski: (1.1) iron
• białoruski: (1.1) жалезны (žalezny); (1.2) жалезны (žalezny); (1.3) жалезны (žalezny); (1.4) жалезны (žalezny)
• esperanto: (1.1) fera; (1.2) fera; (1.3) fera
• gocki: (1.1) 𐌴𐌹𐍃𐌰𐍂𐌽𐌴𐌹𐌽𐍃
• niemiecki: (1.1) eisern; (1.2) eisern; (1.3) eisern; (1.4) eisern; (1.5) eisern
• nowogrecki: (1.1) σιδερένιος (siderénios)
• rosyjski: (1.1) железный (železnyj); (1.2) железный (železnyj); (1.3) железный (železnyj)
• sanskryt: (1.1) आयस (āyasa)
• slovio: (1.1) zxelezju (железйу)
• słowacki: (1.1) železný; (1.2) železný; (1.3) železný
• szkocki: (1.1) airn; (1.2) airn
• szwedzki: (1.1) järnhaltig
• ukraiński: (1.1) залізний (zalìznij)
• wilamowski: (1.1) aeisera, ȧjzera, ajzera; (1.2) aeisera, ȧjzera, ajzera; (1.3) aeisera, ȧjzera, ajzera; (1.4) aeisera, ȧjzera, ajzera; (1.5) aeisera, ȧjzera, ajzera
• włoski: (1.1) ferrigno

źródła: