czas (język polski)

wymowa:
​, IPA: [ʧ̑as], AS: [čas]
​ ​ ​
znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

(1.1) wymiar używany do określania kolejności zdarzeń; zob. też czas w Wikipedii
(1.2) chwila, moment, pora
(1.3) gram. sposób odmiany czasownika, polegający na rozróżnianiu chwili wykonania czynności względem momentu wypowiedzi
odmiana:
(1.1)
(1.2-3)
przykłady:
(1.1) Czas jest nazywany „czwartym wymiarem”.
(1.2) Myślę, że już czas iść.
(1.3) W języku polskim są trzy czasy: przeszły, teraźniejszy i przyszły.
składnia:
(1.2) czas + bezok. • czas + D. • czas na + B. • czas do + D. • czas ku + C.
kolokacje:
czasoprzestrzeń, czasomierz
(1.1) czas letni • czas zimowy
(1.2) do czasu • z czasem
(1.3) czas zaprzeszły / przeszły / teraźniejszy / przyszły
synonimy:
(1.2) chwila, moment, pora
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. czasownik mrz, czasowość ż, czasówka ż
przym. czasowy, ponadczasowy, czasownikowy, odczasownikowy
przysł. czasem, czasami, czasowo, podczas
przyim. podczas
związki frazeologiczne:
(być / przyjechać / …) o czasie / na czas • ciężkie czasy • co jakiś czas • co pewien czas • być kwestią czasu • być na czasie • czas leczy rany • czas nagli • czas po temu • czas to pieniądz • dawnymi czasy • do swego czasu • do pewnego czasu • duch czasu • gorący czas • kawał czasu • mieć czas (na coś) • na czas • nadchodzi / nadszedł / zbliża się czyjś czas • nadszarpnięty przez ząb czasu • najwyższy czas • nie ma czasu (na coś) • o czasie • od czasu do czasu • po czasie • przed czasem • rychło w czas • swego czasu • szkoda czasu i atłasu • w czasach słusznie minionych • w sam czas • w swoim czasie • we właściwym czasie • wyspać się za wszystkie czasy • wyścig z czasem • z biegiem czasu • za czasów (kogoś / czyichś) • za dawnych czasów • zabijać czas • zrobić na czas • iść z duchem czasu • szmat czasu • czas ucieka, wieczność czeka
etymologia:
(1.2) prasł. *časъ (< praindoeur. *kēso-) → odcinek czasu[2]
(1.1) pochodne od (1.2)
(1.3) kalka z łac. tempus[3]
uwagi:
zob. też czas w Wikicytatach
zobacz też: polskie przysłowia o czasie
tłumaczenia:
  • abazyński: (1.1) гӀамта, заман (zaman)
  • abchaski: (1.1) аамҭа (āāmtā)
  • adygejski: (1.1) уахътэ (wāχtă); (1.2) лъэхъан (łăχān)
  • afrykanerski: (1.1) tyd
  • ajmara: (1.1) pacha
  • alabama: (1.1) óoɬaamoolo
  • albański: (1.1) kohë ż
  • alemański: (1.1) Ziit ż
  • amharski: (1.1) ጊዜ (gīzē)
  • angielski: (1.1) time; (1.2) time; (1.3) tense
  • arabski: آن (’ān) m, وقت waqt (أوقات ’auqāt), زمن zaman (أزمان ’azmān), زمان zaman (أزمنة ’azmina), (wyznaczanie czasu, np. strefa czasowa) توقيت tauqīt (do weryfikacji)
  • aramejski: (1.1) syryjski ܙܒܢܐ m (ze[b]nā)
  • arumuński: (1.1) chiro m
  • asamski: (1.1) সময় (ȟômôy)
  • asturyjski: (1.1) tiempu m
  • awarski: (1.1) заман (zaman)
  • azerski: (1.1) vaxt / dialekt południowy واخت, zaman
  • baskijski: (1.1) denbora; (1.2) une, memento, momentu; (1.3) denbora, aldi
  • baszkirski: (1.1) ваҡыт (vaqït)
  • beludżi: (1.1) وہد (vahd)
  • bengalski: (1.1) সময় (samaẏa)
  • białoruski: (1.1) час m (čas)
  • birmański: (1.1) အချိန် (a.hkyin)
  • bośniacki: (1.1) vrijeme n
  • bretoński: (1.1) amzer ż
  • brithenig: (1.1) temp m
  • bułgarski: (1.1) време n (vreme)
  • buriacki: (1.1) саг (sag)
  • cebuano: (1.1) panahon
  • chakaski: (1.1) тус (tus)
  • chiński standardowy: (1.1) 时间 (shíjiān)
  • chorwacki: (1.1) vrijeme n
  • chuuk: (1.1) fansoun
  • czamorro: (1.1) tiempo
  • czeczeński: (1.1) хан (χan)
  • czeski: (1.1) čas m
  • cziczewa: (1.1) nthawi
  • czirokeski: (1.1) ᎠᎴᏰᏑ (aleyesu)
  • czuwaski: (1.1) вӑхӑт (văhăt)
  • dalmatyński: (1.1) tiamp m, tianp m
  • dargijski: (1.1) замана
  • dolnołużycki: (1.1) cas m
  • dolnoniemiecki: (1.1) Tied
  • duński: (1.1) tid w; (1.2) tid w; (1.3) tempus n, tid w
  • dżuhuri: (1.1) באכד (vəxd)
  • erzja: (1.1) шка (ška), пинге (pinge)
  • esperanto: (1.1) tempo; (1.2) tempo; (1.3) tempo
  • estoński: (1.1) aeg
  • ewe: (1.1) ɣeyiɣi
  • ewenkijski: (1.1) тырганӣ, время
  • eweński: (1.1) время
  • farerski: (1.1) tíð ż
  • fiński: (1.1) aika; (1.2) hetki, aika; (1.3) aikamuoto
  • francuski: (1.1) temps m
  • friulski: (1.1) timp m
  • fryzyjski: (1.1) tiid w
  • fryzyjski saterlandzki: (1.1) Tied ż
  • gagauski: (1.1) vakıt, zaman
  • galicyjski: (1.1) tempo m
  • gocki: (1.1) 𐍃𐍄𐌿𐌽𐌳𐌰 ż (stunda); (1.2) 𐍈𐌴𐌹𐌻𐌰 ż (ƕeila)
  • górnołużycki: (1.1) čas m
  • grenlandzki: (1.1) piffissaq
  • gruziński: (1.1) დრო (dro)
  • guarani: (1.1) ára, upérõ
  • gudźarati: (1.1) સમય (samay)
  • haitański: (1.1) tan
  • hausa: (1.1) lőkàcı̋, da’a
  • hawajski: (1.1) wā
  • hebrajski: (1.1) זמן m (zman)
  • hindi: (1.1) समय m (samay), वक़्त m (vaqt)
  • hiszpański: (1.1) tiempo m
  • ido: (1.1) tempo
  • inari: (1.1) äigi
  • indonezyjski: (1.1) waktu
  • inguski: (1.1) ха (χa)
  • irlandzki: (1.1) am m
  • islandzki: (1.1) tími m, tíð ż; (1.?) stundum
  • istriocki: (1.1) tenpo m
  • jaćwieski: (1.1) ajki m lm
  • jakucki: (1.1) бириэмэ (birieme), кэм (kem)
  • japoński: (1.1) 時間 (じかん, jikan), 時 (とき, toki); (1.2) 一瞬 (いっしゅん, isshun), 時 (とき, toki); (1.3) 時制 (じせい, jisei), テンス (tensu)
  • jawajski: (1.1) wektu
  • jidysz: (1.1) צײַט ż (cajt)
  • joruba: (1.1) ìgbààkókòàsìkòìdayìí
  • kabardyjski: (1.1) зэман (zeman)
  • kakczikel: (1.1) q'ij
  • kałmucki: (1.1) цаг (tsag)
  • kannada: (1.1) ಕಾಲ (kāla), ವೇಳೆ (vēḷe), ಸಮಯ (samaya)
  • kantoński: (1.1) 時間 (si4 gaan1, si4 gaan3), 時光 (si4 gwong1)
  • karaczajsko-bałkarski: (1.1) заман (zaman)
  • karaimski: (1.1) заман; (1.2) заман
  • karakałpacki: (1.1) daʻwir, waqıt, zaman
  • karelski: (1.1) aigu
  • karpatorusiński: (1.1) час m (čas)
  • kaszubski: (1.1) czas m, cząd m
  • kataloński: (1.1) temps m
  • kazachski: (1.1) уақыт (waqıt)
  • keczua: (1.1) pacha
  • khmerski: (1.1) ពេល (peil)
  • kildin: (1.1) а̄ййк
  • kirgiski: (1.1) убакыт (ubakıt)
  • komi: (1.1) кад (kad)
  • komi-permiacki: (1.1) кад (kad)
  • konkani: (1.1) काल (kāla)
  • koreański: (1.1) 시간 (sigan); (1.2) 시간 (sigan)
  • kornijski: (1.1) amser m
  • korsykański: (1.1) tempu m
  • krymskotatarski: (1.1) vaqıt, zaman
  • kumycki: (1.1) заман (zaman), вакъти (vaqti)
  • kurmandżi: (1.1) wext
  • ladino: (1.1) טיימפו m (tiempo)
  • ladyński: (1.1) tëmp m
  • lakijski: (1.1) чӏун, замана
  • laotański: (1.1) ຂະນະ (kʰana)
  • lazyjski: (1.1) ორა (ora)
  • lezgiński: (1.1) вахт, замана
  • limburski: (1.1) tied m
  • Lingua Franca Nova: (1.1) tempo / темпо
  • litewski: (1.1) laikas m
  • liwski: (1.1) āiga
  • lojban: (1.1) temci
  • luksemburski: (1.1) Zäit ż
  • łaciński: (1.1) tempus n
  • łatgalski: (1.1) laiks m
  • łotewski: (1.1) laiks m
  • malajalam: (1.1) കാലം (kālaṃ)
  • malajski: (1.1) masa
  • malediwski: (1.1) ވަގުތު (vagutu)
  • malgaski: (1.1) fotoana, andro
  • maltański: (1.1) żmien m
  • manx: (1.1) am m, traa m; (1.2) traa m
  • maoryski: (1.1) wā, taima
  • marathi: (1.1) काळ (kāḷ)
  • maryjski: (1.1) жап, пагыт
  • maya: (1.1) k’iin
  • megrelski: (1.1) ჟამი (žami)
  • minnan: (1.1) tradycyjny 時間 / uproszczony 时间 (sî-kan), tradycyjny 時陣 / uproszczony 时阵 (sî-chūn)
  • moksza: (1.1) пинге (pinge)
  • mongolski: (1.1) цаг (tsag)
  • mongolski klasyczny: (1.1) ᠴᠠᠭ᠋ (čaɣ)
  • nahuatl: (1.1) cahuitl
  • nanajski: (1.1) эр, эрин, поргин, пон
  • nawaho: (1.1) ookił
  • neo: (1.1) temp
  • nepalski: (1.1) समय (samay)
  • niderlandzki: (1.1) tijd m
  • niemiecki: (1.1) Zeit ż; (1.2) Zeit ż; (1.3) Tempus n, Zeitform ż
  • nieniecki: (1.1) ёльць’, мальӈгана
  • norweski (bokmål): (1.1) tid m / ż
  • norweski (nynorsk): (1.1) tid ż
  • norweski (riksmål): (1.1) tid w
  • novial: (1.1) tempe, tempus
  • nowogrecki: (1.1) χρόνος m (chrónos), καιρός m (kairós)
  • nowopruski: (1.1) kērdā ż
  • orija: (1.1) ସମୟ (samay)
  • ormiański: (1.1) ժամանակ (žamanak)
  • osetyjski: (1.1) рӕстӕг
  • osmański: (1.1) زمان (zamān)
  • papiamento: (1.1) tempo
  • paszto: (1.1) زمان m (zamãn), وخت m (waḫt)
  • pendżabski: (1.1) ਵਕ਼ਤ (vaqt)
  • perski: (1.1) زمان (zamân), وقت (vaqt); (1.2) وقت (vaqt)
  • polski język migowy:
  • południowoałtajski: (1.1) ӧй (öy)
  • portugalski: (1.1) tempo m
  • północnolapoński: (1.1) áigi
  • prowansalski: (1.1) temps m
  • romániço: (1.1) témporo
  • romansz: (1.1) temp m
  • rosyjski: (1.1) время n; (1.2) время n; (1.3) время n
  • ruanda: (1.1) igihe
  • rumuński: (1.1) timp n, vreme ż
  • sanskryt: (1.1) समय m (samaya), वेला ż (velā), अखण्ड; (1.2) काल m (kāla)
  • sardyński: (1.1) tempus m
  • serbski: (1.1) време, vreme n
  • sindhi: (1.1) وقت (vaqtu)
  • slovio: (1.1) vrem / врем
  • słowacki: (1.1) čas m
  • słoweński: (1.1) čas m
  • słowiński: (1.1) czas m
  • somalijski: (1.1) waqti
  • sorani: (1.1) وەخت (wext), فەلەک (felek)
  • staro-cerkiewno-słowiański: (1.1) ⰲⱃⱑⰿⱔ / врѣмѧ n (vrěmę)
  • starofrancuski: (1.1) tans m
  • starogrecki: (1.1) χρόνος m (khrónos)
  • staronordyjski: (1.1) tíð ż
  • staroruski: (1.1) веремѧ n (veremę)
  • suahili: (1.1) wakati; (1.2) muda
  • sundajski: (1.1) waktu
  • sycylijski: (1.1) tempu m; (1.2) tempu m; (1.3) tempu m
  • syngaleski: (1.1) වේලාව (vēlāva)
  • szerpa: (1.1) टेम (ṭem)
  • szkocki: (1.1) tid, time
  • szkocki gaelicki: (1.1) àm m
  • szwabski: (1.1) Zeid ż
  • szwedzki: (1.1) tid w
  • tabasarański: (1.1) вахт, замана
  • tacki: (1.1) вэхд
  • tadżycki: (1.1) замон (zamon), вақт (vaqt)
  • tagalski: (1.1) oras, panahon
  • tahitański: (1.1) tau, taime
  • tajski: (1.1) เวลา (wēlā)
  • tamazight: (1.1) ⴰⴽⵓⴷ m (akud)
  • tamilski: (1.1) காலம் (kālam)
  • tatarski: (1.1) vaqıt/waqıt, zaman
  • telugu: (1.1) కాలము (kālamu), వేళ (vēḷa)
  • tetum: (1.1) tempu, bain
  • tigrinia: (1.1) ግዜ (gəze)
  • toki pona: (1.1) tenpo; (1.2) tenpo
  • tok pisin: (1.1) taim
  • turecki: (1.1) zaman, vakit
  • turkmeński: (1.1) wagt
  • tuvalu: (1.1) taimi
  • tuwiński: (1.1) үе, шак
  • tybetański: (1.1) ཆུ་ཚོད, དུས་ཚོད (dus.ʦʰod)
  • udmurcki: (1.1) дыр (dyr), вакыт (vakyt)
  • ujgurski: (1.1) ۋاقىت (waqit)
  • ukraiński: (1.1) час m (čas); (1.2) час m (čas); (1.3) час m (čas)
  • urdu: (1.1) وقت m (vaqt)
  • uzbecki: (1.1) vaqt, zamon
  • volapük: (1.1) naed
  • võro: (1.1) aig
  • walijski: (1.1) amser m
  • waloński: (1.1) tins m
  • wenecki: (1.1) tenpo m
  • wenedyk: (1.1) ciępu n
  • wepski: (1.1) aig
  • węgierski: (1.1) idő
  • wietnamski: (1.1) thời gian
  • wilamowski: (1.1) caeit ż, cȧjt ż, cajt ż
  • włoski: (1.1) tempo m; (1.2) tempo m; (1.3) tempo m
  • wolof: (1.1) jamono, jamano
  • wotycki: (1.1) aika
  • wu: (1.1) tradycyjny 時間 / uproszczony 时间 (zr ji), 辰光 (zen kuaan)
  • xhosa: (1.1) ixesha
  • zazaki: (1.1) dem
  • zhuang: (1.1) seizgan
  • zulu: (1.1) isikhathi, inkathi
  • żmudzki: (1.1) čiesos m
źródła:
  1. ↑ publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Hasło „czas” w: Zygmunt Saloni, Włodzimierz Gruszczyński, Marcin Woliński, Robert Wołosz, Danuta Skowrońska, Zbigniew Bronk, Słownik gramatyczny języka polskiego — wersja online.
  2. ↑ Wiesław Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005, ISBN 83-08-03648-1.
  3. ↑ Krystyna Długosz-Kurczabowa, Stanisław Dubisz, Gramatyka historyczna języka polskiego, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2001, s. 370.

czas (język kaszubski)

wymowa:
znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męski

(1.1) czas
(1.2) okres
odmiana:
przykłady:
(1.1) Òd tegò czasu móm co do ti domenë malińką niészmakã. → Od tego czasu mam co do tej domeny maleńki niesmak.
składnia:
kolokacje:
synonimy:
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
związki frazeologiczne:
etymologia:
uwagi:
źródła:
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.