kacerz (język polski)

rybak z kacerzem (3.1)
wymowa:
[uwaga 1] IPA: [ˈkaʦ̑ɛʃ], AS: [kaceš], zjawiska fonetyczne: wygł.
znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskoosobowy

(1.1) przest.[1][2]/daw.[3] rel. odstępca od religii rzymskokatolickiej (w szczególności protestant)[1][2]; w okresie reformacji synonim heretyka, bezbożnika[4]

rzeczownik, rodzaj męskozwierzęcy

(2.1) daw. dziki, nieujeżdżony koń[5]

rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

(3.1) ryb. sieć do połowu ryb i raków[1][4]
(3.2) daw. dziura z błotem, kaczy dół[5]
odmiana:
(1.1)[1]
(2.1)[uwaga 1]
(3.1)[1]
(3.2)[uwaga 1]
przykłady:
(1.1) To, co ludzie w danej chwili rozumieją pod pojęciem "człowieka", jest zawsze tylko przejściową, mieszczańską konwencją. "Człowiek" tej konwencji jest (…) kompromisem (…) próbą okpienia zarówno złej pramatki natury, jak niewygodnego praojca ducha (…) Dlatego mieszczuch pali dzisiaj na stosie tego jako kacerza, tamtego wiesza jako zbrodniarza, a pojutrze stawia im pomniki[6].
(1.1) Polska już o wiele dawniej prześcignęła w tolerancyi wiary najbardziej cywilizowane państwa (…) wydał w Polsce Kazimierz Wielki już r. 1356 statut tolerancyi i z Polski uczynił schronisko dla wszystkich, którzy w ówczesnym cywilizowanym świecie skazani byli na prześladowanie i śmierć. W czasach, w których nawet Melanchton przemawiał za karą śmierci na kacerzy, była Polska jedynem wolnem schronieniem dla socynjan i ewangielików[7].
składnia:
kolokacje:
synonimy:
(3.1) podbierak, st.pol. kaszerz, st.pol. kasyrz, gw. kasierz, gw. kaszerz
(3.2) gw. kacerek, gw. kacer
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
(1.1) rzecz. kacerstwo n, forma żeńska kacerka ż, st.pol. kacerzstwo n, st.pol. kacermistrz m, st.pol. arcykacerz m, st.pol. kacerowanie n, st.pol. kacerzowanie n
przym. kacerski, st.pol. kacerny, st.pol. kaczerny
czas. st.pol. kacerować, st.pol. kacerzować
przysł. po kacersku
(3.1) rzecz. st.pol. kaszerz m, st.pol. kasyrz m, gw. kasierz m, gw. kaszerz m
(3.2) rzecz. gw. kacer m
zdrobn. kacerzyk m, gw. kacerek m, gw. kaczorek m
związki frazeologiczne:
etymologia:
(1.1) niem. Ketzer[4][3] → heretyk < st.czes. kacieř[2][3] → heretyk, śwn. katzer[2] (dialekt wschodni) → heretyk < wywodzone od nazwy sekty katarów (działającej w XI–XIII w. we Francji i Włoszech)[2]; franc. cathares[8], łac. Cathari[9], wł. Gazari[3] → katarzy < gr. καθαροί (katharoí)[8][3] → czyści
(2.1) od (1.1)
(3.1-2) niem. Käscher[2][5]
uwagi:
  1. 1 2 3 jeśli nie zaznaczono inaczej, jest to wersja odpowiadająca współczesnym standardom języka ogólnopolskiego
tłumaczenia:
źródła:
  1. 1 2 3 4 5 publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana płatna rejestracja Hasło „kacerz” w: Uniwersalny słownik języka polskiego, red. Stanisław Dubisz i Elżbieta Sobol, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  2. 1 2 3 4 5 6 Hasło „kacerz” w: Wielki słownik wyrazów obcych, praca zbiorowa, pod red. Mirosława Bańki, PWN, Warszawa 2008, ISBN 978-83-01-14455-5, s. 582.
  3. 1 2 3 4 5 Hasło „kacerz” w: Władysław Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, De Agostini Polska.
  4. 1 2 3 Hasło „kacerz” w: portalwiedzy.onet.pl.
  5. 1 2 3 publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Hasło „kacerz” w: Słownik języka polskiego, red. Jan Karłowicz, Adam Kryński, Władysław Niedźwiedzki, t. II: H-M, Warszawa 1900–1927, s. 195.
  6. ↑ Hermann Hesse: Wilk stepowy, przeł. Gabriela Mycielska
  7. ↑ Zygmunt Gloger: Tolerancja religijna w Polsce (fragment Encyklopedii staropolskiej)
  8. 1 2 Hasło „katar” w: Wielki słownik wyrazów obcych, praca zbiorowa, pod red. Mirosława Bańki, PWN, Warszawa 2008, ISBN 978-83-01-14455-5, s. 614.
  9. ↑ Hasło „kacerz I” w: Słownik wyrazów obcych, Wydawnictwo Naukowe PWN, wyd. 1995 i nn.
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.