błoto (język polski)

błoto (1.1)
wymowa:
IPA: [ˈbwɔtɔ], AS: [bu̯oto] ​
znaczenia:

rzeczownik, rodzaj nijaki

(1.1) mieszanina ziemi i wody; zob. też błoto (zawiesina) w Wikipedii
(1.2) bagno, obszar bagnisty
(1.3) przen. sytuacja lub środowisko dwuznaczne moralnie[1]
(1.4) chem. osady strącone w procesie produkcji cukru w błotniarkach[1]
odmiana:
(1.1)
przykłady:
(1.1) Ktoś naniósł błota do mieszkania i nie nie posprzątał.
składnia:
kolokacje:
(1.1) ugrzęznąć w błocie • ochlapać się błotem • taplać się w błocie • błoto pośniegowe
synonimy:
(1.1) reg. śl. ciapryka, maras; daw. kał
antonimy:
hiperonimy:
(1.1) breja
hiponimy:
(1.1) borowina
holonimy:
(1.1) kałuża, bagno
meronimy:
(1.1) woda, ziemia, ił, piasek
wyrazy pokrewne:
rzecz. błotnik m, błota nmos, błotnica ż, błotniarka ż, błocenie n, ubłocenie n, błotniak m, Błotnica ż, błotniarkowate nmos, Błota nmos
zdrobn. błotko n
zgrub. błocko n
czas. błocić ndk., ubłocić dk.
przym. błotny, błotnisty
związki frazeologiczne:
mieszać z błotem / zmieszać z błotem • obrzucić błotem / obrzucać błotem • obrzucić się błotem • unurzać w błocie • wdeptać w błoto • wyrzucać pieniądze w błoto • koń bosy na lód, but dziurawy na błoto, tępa siekiera na drwa – niebezpieczni są • gdy na Szczepana błoto po kolana, na Zmartwychwstanie wytoczym sanie • gdy święta Agata po błocie brodzi, człek w Zmartwychwstanie po lodzie chodzi • na wiosnę ceber deszczu, łyżka błota; na jesieni łyżka deszczu, ceber błota • każde błoto ma swego diabła • kto w błoto wpadnie, ten suchy nie wstanie • kiedy na św. Barbarę błoto, będzie zima jak złoto • po św. Bartłomieju z łyżki deszczu ceber błota • gdy w Elżbietę pada, pluchę i błoto zapowiada • styczeń rok stary z nowym styka, czasem zimnem do kości przenika, czasem w błocie utyka • cnota tam za błoto, gdzie ma wagę złoto • kto w błoto idzie, ten się nim ukala • majowe błoto, więcej niż złoto • garncarz z błota narobi złota • po świętej Dorocie pójdziesz po błocie • po świętej Dorocie wioska cała w błocie • święta Dorota zapowiada śnieg i błota • pierwszy śnieżek w błoto pada, słabą zimę zapowiada • dobry koń to i po błocie pojedzie • zarzekała się żaba błota • na wozie świnie, pod wozem błoto • siej owies w błoto, urodzi się złoto • z wierzchu złoto, w środku błoto • nie uczerpnąć z błota czystej wody • byle było błoto, znajdą się i diabły • kto w błoto bije, temu kał do gęby pryszcze • styczeń rok stary z nowym styka, czasem zimnem do kości przenika, czasem w błocie utyka • z błota nie zrobisz złota • reg. (Kresy) spaskudzić równo z błotem[2]
etymologia:
od prasł. *bolto[3][4] → błoto (1.1-2), od prabałtosłowiańskiego słowa o znaczeniu biały, od praindoeur. rdzenia bhēlo- lub bhōla- (przez to spokrewnione etymologicznie z pol. biały)[3]
przejście znaczenia wyjaśniane występowaniem na bagnach trawy wełnianki, której białe główki nasienne pokrywają błota bielą[3]
por. białor. балота, bułg. блато, chorw. blato, czes. bláto, dłuż. błoto, głuż. błóto, mac. блато, ros. болото, karpatorusiń. болото, scs. блато, serb. блато, słc. blato, słń. blato i ukr. боло́то
por. litew. baltas i łot. balts
źródłosłów dla jid. בלאָטע
uwagi:
(1.2) W tym znaczeniu zwykle używane w liczbie mnogiej – „błota”.
tłumaczenia:
źródła:
  1. 1 2 publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Hasło „błoto” w: Słownik języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  2. ↑ Tadeusz Lehr, O mowie Polaków w Galicji wschodniej, „Język Polski” nr 2–3/1914, s. 51.
  3. 1 2 3 Hasło „biały” w: Krystyna Długosz-Kurczabowa, Wielki słownik etymologiczno-historyczny języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, ISBN 978-83-01-15258-1, s. 45.
  4. ↑ Hasło „blato” w: Hrvatski jezični portal.
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.