láta (język islandzki)

wymowa:

IPA: [ˈlauːd̥a] [ˈlaiːd̥ʏr̥] [ljɛːtʰ] [ˈljɛːd̥ʏm] [ˈlauːd̥ɪθ]

znaczenia:

czasownik przechodni

(1.1) położyć, zostawić, wrzucić, wlać

(1.2) stracić, upuścić, wypuścić

(1.3) pozwolić, dać

(1.4) láta sig → pozwolić sobie

(1.5) kazać, polecić, nakazywać

(1.6) láta eftir / undan → ulegać

(1.7) láta eftir sig → pozostawić (po sobie)

(1.8) láta aftur → zamknąć

(1.9) láta upp → otworzyć

czasownik nieprzechodni

(2.1) zachowywać się, postępować

(2.2) zaprzestać, zarzucić, zrezygnować

czasownik zwrotny

(3.1) udawać, pozorować, robić się na…

(3.2) umrzeć, zginąć

odmiana:

(1-2) að láta, lét, létum, látið

(3) að látast, lést, létumst, látist

przykłady:

(1.1) Heitt vatn látið í pottinn ásamt flóaðri mjólk. → Gorącą wodę wlać do garnka razem z zagotowanym mlekiem.

(1.3) Hann lét okkur ekki raska ró sinni. → Nie pozwolił nam zakłócać swojego spokoju.

(1.3) Ég læt það svona vera. → Niech i tak będzie.

(1.3) Ég hef látið gamlan draum rætast. → Zrealizowałem dawne marzenie.

(1.5) "[…] Talaðu og láttu mig ekki kveljast af áhyggjum út af þögn þinni." (Sagan af hinum fjörutíu vezírum og drottningunni) → Przemów, nie dręcz mnie swoim milczeniem.

(1.7) Í minningum, sem Sigrid lét eftir sig, sagði hún frá ljósríkum uppvexti og tjáði djúpa virðingu fyrir foreldrunum. (sigurdurarni.annall.is) → We wspomnieniach, które pozostawiła po sobie, Sigrid opowiada o swoim szczęśliwym dzieciństwie i głębokim szacunku, który żywiła do rodziców.

(2.1) Hann lætur eins og ekkert komi honum við. → Zachowuje się, jakby nic go nie obchodziło.

(2.2) Hún lætur af embætti forseta sambandsins. → Ona rezygnuje ze stanowiska przewodniczącego związku.

(3.2) Ökumaður fólksbíls lést í árekstri á Suðurlandsvegi. (mbl.is) → Kierowca samochodu osobowego zginął w wypadku na Suðurlandsvegur.

(3.2) 15 (= fimmtán) manns létust af völdum sjálfsmorðssprengju. (bb.is) → Piętnaście osób zginęło w wyniku samobójczego zamachu bombowego.

składnia:

(1.1-2) að láta e-ð

(1.3-5) að láta e-n/sig (gera e-ð)

(1.6) að láta eftir/undan e-m

(1.8-9) að láta aftur/upp e-ð

(2.2) að láta af e-u

(3.1) að látast +czas.

kolokacje:

(1.2) að láta e-n lausan → wypuścić kogoś (na wolność)

(1.6) að láta eftir sér (að gera e-ð) → pozwolić sobie (na zrobienie czegoś) • að láta eftir kröfum e-s → ulec czyimś żądaniom

(2.2) að láta af árásum → zaprzestać ataków

synonimy:

(1.1) setja, leggja

(1.3) leyfa, heimila

(1.5) gera (e-m), bjóða (e-m), skipa (e-m)

(1.8) loka, læsa, ljúka aftur

(1.9) opna, ljúka upp

(3.2) deyja, drepast

antonimy:

hiperonimy:

hiponimy:

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

rzecz. lát

związki frazeologiczne:

láta að sér kveða • láta að stjórn • láta eins og vind um eyru þjóta/láta sem vind um eyru þjóta • láta hendur standa fram úr ermum • láta í friði • láta í ljós • láta í té • láta lífið • láta sigla sinn sjö • láta til skarar skríða • láta vel • láta viðgangast • láta vita • láta öllum illum látum

etymologia:

st.nord. láta << pragerm. *lētanan; por. goc. 𐌻𐌴𐍄𐌰𐌽 (letan), st.ang. lǣtan (ang. let), swn. lāzzan (niem. lassen), niderl. laten, szw. låta, duń. lade

uwagi:

źródła: