karbunkuł (język polski)

naturalny karbunkuł (1.1-2)
zabarwione bakterie karbunkułu (1.4)
wymowa:
IPA: [karˈbũŋkuw], AS: [karbũŋkuu̯], zjawiska fonetyczne: nazal.• -nk-  ​
znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

(1.1) przest. poet. bliżej nieokreślony kamień szlachetny barwy czerwonej (np. rubin, granat)[1][2]
(1.2) st.pol. drogi kamień (niezależnie od koloru)[2]
(1.3) med. czyrak mnogi, czyrak gromadny; grupa blisko położonych czyraków (zapaleń ropnych sąsiadujących torebek włosowych i przylegających gruczołów łojowych) zbierająca się w jeden ropień, wywołana przez zakażenie[1][3]
(1.4) med. wet. wąglik, antraks[1][2]
odmiana:
(1.1-3)
(1.4)
przykłady:
(1.1-2) Pewnego razu (Dorian Gray) rozpoczął studia nad klejnotami (…) Posiadał znaczne zbiory: oliwkowy aleksandryt, czerwieniejący w świetle lampy, chryzoberyle, o cienkich jak niteczki srebrnych żyłkach, perydoty, koloru pistacji, różowe i winnożółte topazy, karbunkuły z płomiennego szkarłatu o drżących czteropromiennych gwiazdach, purpurowe granaty, zielone hiacynty…[4]
(1.1-2) Uczynił też napierśnik robotą haftarską, według roboty naramiennika, ze złota, z hijacyntu, i z szkarłatu, i z karmazynu dwa kroć farbowanego, i z białego jedwabiu kręconego (…) I nasadzili weń cztery rzędy kamienia tym porządkiem: sardyjusz, topazyjusz i szmaragd w rzędzie pierwszym. A w drugim rzędzie: karbunkuł, szafir i jaspis (…) wszystkie osadzone w złoto w rzędziech swych.[5]
(1.3) To raczej nic przyjemnego mieć karbunkuł. Podobno zostają po nich blizny.
(1.4) Mimochodem wspomnę, że nie było tygodnia, w ciągu którego bracia Minclowie nie pokłóciliby się i nie pogodzili przynajmniej ze dwa razy. (…) Nawet zgon Franca, który w roku 1856 zmarł na karbunkuł, nie obszedł się bez awantury. W ciągu trzech ostatnich dni obaj bracia po dwa razy wyklęli się i wydziedziczyli w sposób bardzo uroczysty. Mimo to Franc cały majątek zapisał Janowi, a Jan przez kilka tygodni chorował z żalu po bracie i — połowę odziedziczonej fortuny (około dwudziestu tysięcy złotych) przekazał jakimś trzem sierotkom, którymi nadto opiekował się do końca życia.[6]
składnia:
kolokacje:
synonimy:
(1.1) daw. iskrzyk
(1.3) czyrak mnogi, czyrak gromadny
(1.4) wąglik, antraks, czarna krosta, daw. Żydówka, gw. Żydka, gw. Żydowicka
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
przym. karbunkułowy
związki frazeologiczne:
etymologia:
(1.1) łac. carbunculus → węgielek[1]
(1.2-4) od (1.1)
uwagi:
(1.3) por. wrzód • ropień • czyrak • szankier
tłumaczenia:
(1.4) zobacz listę tłumaczeń w haśle: wąglik
źródła:
  1. 1 2 3 4 Hasło „karbunkuł” w: Wielki słownik wyrazów obcych, praca zbiorowa, pod red. Mirosława Bańki, PWN, Warszawa 2008, ISBN 978-83-01-14455-5, s. 604.
  2. 1 2 3 publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Hasło „karbunkuł” w: Słownik języka polskiego, red. Jan Karłowicz, Adam Kryński, Władysław Niedźwiedzki, t. II: H-M, Warszawa 1900–1927, s. 262-263.
  3. ↑ Encyklopedia Interanautica
  4. ↑ Oscar Wilde, Portret Doriana Graya, Wydawnictwo „Siedmioróg”, Wrocław 1991, ISBN 83-85193-35-9, s. 150.
  5. ↑ Biblia Gdańska, Księga Wyjścia, 39, 8-13
  6. ↑ Bolesław Prus: Lalka
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.