raz (język polski)

wymowa:
lp ​, IPA: [ras], AS: [ras], zjawiska fonetyczne: wygł.; lm ['razɨ] ​
znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

(1.1) uderzenie wymierzone za pomocą przeznaczonego do tego celu narzędzia
(1.2) pojedyncza realizacja czynności
(1.3) jednostka jakiejś wielkości (podawana jako punkt odniesienia przy jej zwielokrotnianiu)
(1.4) okoliczność, ewentualność
(1.5) daw. cięcie[1]

liczebnik główny

(2.1) przy liczeniu jeden

liczebnik mnożny

(3.1) jednokrotnie
odmiana:
(1.1,4,5)
(1.2,3)
(2.1, 3.1) nieodm.
przykłady:
(1.1) Bandyci otoczyli go i ze wszystkich stron spadły na niego razy.
(1.2) Dwa razy próbowałam dostać się na politechnikę: w poprzednim i tym roku.
(1.2) Raz zatrułem się grzybami.
(1.3) Wyobrażałem sobie sumę pięć razy mniejszą.
(1.3) Bagażnik tego opla jest półtora raza większy niż bagażnik tego forda – pierwszy ma pojemność 600, a drugi 400 litrów.
(1.4) W razie, gdybyś czegoś jeszcze potrzebował, zadzwoń do mnie.
(2.1) Raz, dwa, trzy…
(3.1) Czy ta postać pojawia się tylko raz w tym filmie?
składnia:
kolokacje:
(1.1) wymierzać / zadawać razy • okładać kogoś razami • miotać się / kulić się / słaniać się pod razami (bicza, bata)
(1.2) po raz drugi / trzeci / … • trzeci / czwarty / … raz z rzędu
(1.2-3) dwa / trzy / trzy i pół razy • półtora raza
(1.4) tym / innym razem • pewnego razu • w razie potrzeby
synonimy:
(1.1) smagnięcie, cios, uderzenie, trafienie
(1.2) kroć; gw. (Górny Śląsk) roz, rołz, rouz
(1.3) kroć
(3.1) jednokrotnie, jednorazowo; gw. (Górny Śląsk) roz, rołz, rouz
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. obraz[4] m, obraza[4] ż, odraza[4] ż, Podraza[4] ż, uraz m, razowiec m, uraza ż, wrażenie[5] n, wrażliwość[5] ż, wyraz[4] m, zaraza[4] ż, zraz[4] m
czas. narazić dk., porazić dk., przerazić dk., razić ndk., urazić dk., wrazić[5] dk., wrażać[5] ndk., zrazić dk.
przym. doraźny, obrazowy[6], obraźliwy[6], przeraźliwy[6], raźny, razowy, teraźniejszy[6], wrażliwy[5], wyrazisty[6], wyraźny[6], zaraźliwy[6], zrazowy[6]
przysł. coraz, na razie[7], naraz, nieraz, razem, raźno, teraz, wraz, zaraz, zarazem, zrazu[8]
przyim. oraz[8]
partyk. zaraz, zarazem
sp. razy
związki frazeologiczne:
ani razu • na razie • raz na zawsze • raz po raz • raz za razem • pierwszy raz • w razie czego • w żadnym razie • od razu • raz na wozie, raz pod wozem • do trzech razy sztuka • nie od razu Kraków zbudowano • raz kozie śmierć • każdy as bierze raz • raz na ruski rok • raz na sto lat • raz dwa • pewnego razu • raz w raz[8]
etymologia:
uwagi:
zob. też raz w Wikipedii
(1.1) „Wymierzanie razów” odnosi się najczęściej do razów bicza / bata. Jest to pozostałość z czasów, kiedy określoną liczbę uderzeń biczem stosowano jako karę. Ukarany otrzymywał np. 15 razów, które mu wymierzano. Zadawanie razów natomiast kojarzy się raczej z zadawaniem ran bronią białą.
(3.1) Najprawdopodobniej nie istniała nigdy forma żeńska *raza. Jednak pojawiały się wyrażenia tą razą, jedną razą itp. Były one oceniane negatywnie[9].
tłumaczenia:
źródła:
  1. ↑ Antoni Danysz, Kilka słów o temacie „raz”, „Język Polski” nr 1/1913, s. 16.
  2. ↑ publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Porada „razu czy raza?” w: Poradnia językowa PWN.
  3. ↑ publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Hasło „raz I” w: Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN.
  4. 1 2 3 4 5 6 7 Antoni Danysz, Kilka słów o temacie „raz”, „Język Polski” nr 1/1913, s. 20.
  5. 1 2 3 4 5 Antoni Danysz, Kilka słów o temacie „raz”, „Język Polski” nr 1/1913, s. 23.
  6. 1 2 3 4 5 6 7 8 Antoni Danysz, Kilka słów o temacie „raz”, „Język Polski” nr 1/1913, s. 22.
  7. ↑ Antoni Danysz, Kilka słów o temacie „raz”, „Język Polski” nr 1/1913, s. 18.
  8. 1 2 3 Antoni Danysz, Kilka słów o temacie „raz”, „Język Polski” nr 1/1913, s. 17.
  9. ↑ Antoni Danysz, Kilka słów o temacie „raz”, „Język Polski” nr 1/1913, s. 19.

raz (język dolnołużycki)

wymowa:
znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męski

(1.1) raz (wystąpienie czegoś)
odmiana:
przykłady:
składnia:
kolokacje:
(1.1) prědny / drugi / tśeśi raz • slědny raz
synonimy:
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
związki frazeologiczne:
etymologia:
uwagi:
źródła:

raz (esperanto (morfem))

wymowa:
znaczenia:

morfem

(1.1) golić
odmiana:
przykłady:
składnia:
kolokacje:
synonimy:
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pochodne:
czas. razi
rzecz. razo, razado, razilo, razisto
związki frazeologiczne:
etymologia:
uwagi:
źródła:

raz (język słowacki)

wymowa:
znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męski

(1.1) raz[1] (wystąpienie czegoś)

liczebnik

(2.1) raz[1] (jeden)

przysłówek

(3.1) raz[1], kiedyś[1]

partykuła

(4.1) raz[1], wreszcie[1]
odmiana:
przykłady:
(3.1) Raz prídem k vám. → Kiedyś wpadnę do was.
składnia:
kolokacje:
(1.1) jeden raz • dva / tri, štyri razy • päť ráz • prvý / posledný raz
(2.1) raz, dva, tri, …
synonimy:
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
związki frazeologiczne:
raz za uhorský rok
etymologia:
uwagi:
nie mylić z: ráz
źródła:
  1. 1 2 3 4 5 6 Zofia Jurczak-Trojan, Halina Mieczkowska, Elżbieta Orwińska, Maryla Papierz, Słownik słowacko-polski, t. II, P-Ž, TAiWPN Universitas, Kraków 2005, ISBN 83-242-0569-1, s. 192.
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.