walić (język polski)

mężczyzna wali (1.1) w bęben

on wali (1.2) z karabinu

piorun wali (1.3)

mężczyzna wali (2.1) w worek

wieża się wali (3.3)

budynek się wali (4.1)

wymowa:

IPA: [ˈvalʲiʨ̑], AS: [valʹić], zjawiska fonetyczne: zmięk. ​

znaczenia:

czasownik nieprzechodni niedokonany (dk. walnąć)

(1.1) pot. wydobywać nagły, głośny, donośny dźwięk z instrumentu

(1.2) pot. strzelać z broni

(1.3) pot. o uderzeniach pioruna uderzać

(1.4) pot. rzucać coś gwałtownie, byle jak lub byle gdzie

(1.5) pot. mówić coś wprost, dosadnie

(1.6) pot. robić coś niedelikatnie, zdecydowanie

(1.7) pot. zepsuć się (o przedmiocie)

(1.8) pot. zabić

(1.9) pot. ukraść

(1.10) pot. przewracać coś

(1.11) pot. wydobywać się skądś w dużych ilościach, gwałtownie

(1.12) pot. przemieszczać się szybko i zdecydowanie, zwłaszcza tłumnie

(1.13) pot. odbywać stosunek płciowy jako strona aktywna

(1.14) pot. grub. wydzielać nieprzyjemny zapach^[1]

(1.15) pot. pić alkohol^[1]

czasownik przechodni niedokonany (dk. walnąć)

(2.1) pot. mocno coś lub kogoś uderzać

czasownik zwrotny niedokonany walić się (dk. walnąć się)

(3.1) posp. bić siebie samego

(3.2) bić się nawzajem

(3.3) upadać

czasownik zwrotny niedokonany walić się (dk. brak)

(4.1) popadać w ruinę

(4.2) wulg. iść precz, zostawić kogoś w spokoju

odmiana:

(1.1–15, 2.1) koniugacja VIa

 

forma		liczba pojedyncza			liczba mnoga
		1. os.	2. os.	3. os.	1. os.	2. os.	3. os.
bezokolicznik		walić
czas teraźniejszy		walę	walisz	wali	walimy	walicie	walą
czas przeszły	m	waliłem	waliłeś	walił	waliliśmy	waliliście	walili
	ż	waliłam	waliłaś	waliła	waliłyśmy	waliłyście	waliły
	n	waliłom	waliłoś	waliło
tryb rozkazujący		niech walę	wal	niech wali	walmy	walcie	niech walą
pozostałe formy czas przyszły m będę walił, będę walić będziesz walił, będziesz walić będzie walił, będzie walić będziemy walili, będziemy walić będziecie walili, będziecie walić będą walili, będą walić ż będę waliła, będę walić będziesz waliła, będziesz walić będzie waliła, będzie walić będziemy waliły, będziemy walić będziecie waliły, będziecie walić będą waliły, będą walić n będę waliło, będę walić będziesz waliło, będziesz walić będzie waliło, będzie walić czas zaprzeszły m waliłem był waliłeś był walił był waliliśmy byli waliliście byli walili byli ż waliłam była waliłaś była waliła była waliłyśmy były waliłyście były waliły były n waliłom było waliłoś było waliło było forma bezosobowa czasu przeszłego walono tryb przypuszczający m waliłbym, byłbym walił waliłbyś, byłbyś walił waliłby, byłby walił walilibyśmy, bylibyśmy walili walilibyście, bylibyście walili waliliby, byliby walili ż waliłabym, byłabym waliła waliłabyś, byłabyś waliła waliłaby, byłaby waliła waliłybyśmy, byłybyśmy waliły waliłybyście, byłybyście waliły waliłyby, byłyby waliły n waliłobym, byłobym waliło waliłobyś, byłobyś waliło waliłoby, byłoby waliło imiesłów przymiotnikowy czynny m walący, niewalący ż waląca, niewaląca walące, niewalące n walące, niewalące imiesłów przymiotnikowy bierny m walony, niewalony waleni, niewaleni ż walona, niewalona walone, niewalone n walone, niewalone imiesłów przysłówkowy współczesny waląc, nie waląc rzeczownik odczasownikowy walenie, niewalenie

(3.1-3, 4.1) koniugacja VIa

 

forma		liczba pojedyncza			liczba mnoga
		1. os.	2. os.	3. os.	1. os.	2. os.	3. os.
bezokolicznik		walić się
czas teraźniejszy		walę się	walisz się	wali się	walimy się	walicie się	walą się
czas przeszły	m	waliłem się	waliłeś się	walił się	waliliśmy się	waliliście się	walili się
	ż	waliłam się	waliłaś się	waliła się	waliłyśmy się	waliłyście się	waliły się
	n	waliłom się	waliłoś się	waliło się
tryb rozkazujący		niech się walę	wal się	niech się wali	walmy się	walcie się	niech się walą
pozostałe formy czas przyszły m będę się walił, będę się walić będziesz się walił, będziesz się walić będzie się walił, będzie się walić będziemy się walili, będziemy się walić będziecie się walili, będziecie się walić będą się walili, będą się walić ż będę się waliła, będę się walić będziesz się waliła, będziesz się walić będzie się waliła, będzie się walić będziemy się waliły, będziemy się walić będziecie się waliły, będziecie się walić będą się waliły, będą się walić n będę się waliło, będę się walić będziesz się waliło, będziesz się walić będzie się waliło, będzie się walić czas zaprzeszły m waliłem się był waliłeś się był walił się był waliliśmy się byli waliliście się byli walili się byli ż waliłam się była waliłaś się była waliła się była waliłyśmy się były waliłyście się były waliły się były n waliłom się było waliłoś się było waliło się było forma bezosobowa czasu przeszłego walono się tryb przypuszczający m waliłbym się, byłbym się walił waliłbyś się, byłbyś się walił waliłby się, byłby się walił walilibyśmy się, bylibyśmy się walili walilibyście się, bylibyście się walili waliliby się, byliby się walili ż waliłabym się, byłabym się waliła waliłabyś się, byłabyś się waliła waliłaby się, byłaby się waliła waliłybyśmy się, byłybyśmy się waliły waliłybyście się, byłybyście się waliły waliłyby się, byłyby się waliły n waliłobym się, byłobym się waliło waliłobyś się, byłobyś się waliło waliłoby się, byłoby się waliło imiesłów przymiotnikowy czynny m walący się, niewalący się ż waląca się, niewaląca się walące się, niewalące się n walące się, niewalące się imiesłów przymiotnikowy bierny m walony, niewalony waleni, niewaleni ż walona, niewalona walone, niewalone n walone, niewalone imiesłów przysłówkowy współczesny waląc się, nie waląc się rzeczownik odczasownikowy walenie się, niewalenie się

przykłady:

(1.3) Całą wczorajszą noc waliły pioruny.

(1.5) Nie cackaj się. Wal prosto z mostu.

(1.11) Jak się dobrze pali, to dym powinien walić drzwiami i oknami.

(1.12) Lepiej wyjdźmy po cichu. Nie musimy walić środkiem sali.

(1.13) Chciałbym ją mieć dla siebie i walić ją co wieczór.

(1.14) Nie lubię z nim gadać, strasznie mu wali z gęby.

(1.15) Wczoraj waliliśmy wódę do późna w nocy.

(3.3) Widziałem, jak od uderzenia pioruna drzewo wali się na ziemię.

(4.1) Ten stary dom się wali już.

(4.2) Wal się, cioto! Nie będziesz obrażał mojej matki.

składnia:

kolokacje:

(4.2) wulg. walić się na ryj

synonimy:

(1.3) strzelać, uderzać, rąbać

(1.7) psuć się

(1.8) zabijać, mordować, ubijać

(1.9) kraść

(1.10) wywracać, obalać

(1.11) bić

(1.13) rżnąć, bzykać, dymać

(2.1) uderzać, rąbać, wbijać

(3.1) bić się, tłuc się

(3.2) bić się, tłuc się

(3.3) fikać, obalać się

(4.2) spierdalać, wypierdalać

antonimy:

(1.1) dotykać

(1.6) mówić delikatnie, mówić ogródkami, owijać w bawełnę

(1.7) naprawiać, reperować

hiperonimy:

hiponimy:

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

rzecz. walenie n, walnięcie n, zwał mrz

przym. walnięty

związki frazeologiczne:

walić drzwiami i oknami • walić prosto z mostu • walić głową w mur / walić głową o mur • walić głupa • walić prosto w dym • walić w dach • walić jak w kaczy kuper • walić ściemę • walić z grubej rury • walić na chatę • wulg. walić gruchę • wulg. walić konia • wulg. wali mnie to • walić wiadro

etymologia:

uwagi:

(4.2) Zazwyczaj stosowane w 2. os. lp i lm trybu rozkazującego jako wykrzyknienie.

tłumaczenia:

• angielski: (1.2) fire, shoot; (2.1) punch
• duński: (2.1) slå, banke
• jidysz: (2.1) האַקן (hakn), געבן (gebn)

źródła: