rotmistrz (język polski)

wymowa:
IPA: [ˈrɔtmʲisṭʃ], AS: [rotmʹisṭš], zjawiska fonetyczne: zmięk.• wygł.• udziąs.
​
znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskoosobowy

(1.1) hist. wojsk. stopień oficerski w kawalerii, będący odpowiednikiem rangi kapitana[1]; zob. też rotmistrz w Wikipedii
(1.2) wojsk. oficer mający stopień rotmistrza (1.1)
(1.3) hist. wojsk. dowódca roty piechoty, chorągwi jazdy lub szwadronu[1]
odmiana:
(1.1-3)
przykłady:
(1.1) Stopień rotmistrza jest odpowiednikiem kapitana.
(1.2) Po rotmistrzu Witoldzie Pileckim, bohaterze Oświęcimia, zacierano wszelkie ślady na ziemi i w polskiej historii[2].
(1.2) Na Starem Mieście koło Pijarów, / Gdzie hymny Bogu lud wierny śpiewa, / Mieszka inwalid spod trzech sztandarów: / Ułański rotmistrz Jacek Cholewa[3].
(1.3) Dla rotmistrza, dowódcy szwadronu, wybrał sierżant kwaterę w nowej, najparadniejszej w całej wsi chacie Hnata[4].
(1.3) I posłał do niego rotmistrza pięćdziesiątnika i pięćdziesiąt, którzy byli pod nim: który poszedł do niego, i siedzącemu na wierzchu góry, rzekł: Człowiecze Boży, król rozkazał, abyś zszedł[5].
składnia:
(1.1) rotmistrz + D. (czego, kogo)
(1.3) rotmistrz + D. (czego)
kolokacje:
(1.1) rotmistrz kawalerii / ułanów • mundur / dystynkcje / stopień rotmistrza • awans na rotmistrza
(1.3) rotmistrz chorągwi / piechoty
synonimy:
antonimy:
hiperonimy:
(1.1) stopień
(1.2) oficer
(1.3) dowódca
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. rotmistrzostwo n, rotmistrzowa ż, podrotmistrz mos
czas. rotmistrzować ndk.
przym. rotmistrzowski
skr. rtm.
związki frazeologiczne:
przysłowia: nie może być dobrym rotmistrzem, który nie był nigdy żołnierzem • z rotmistrzów hetmani rosną[6]
etymologia:
śwn. rotte + st.czes. mistr
uwagi:
Forma dopełniacza liczby mnogiej „rotmistrzy” jest niepoprawna[7][8].
tłumaczenia:
  • czeski: (1.1) rotmistr m
  • duński: (1.1) ritmester w
  • litewski: (1.1) rotmistras m
  • niderlandzki: (1.1) ritmeester
  • niemiecki: (1.1) Rittmeister m
  • norweski (bokmål): (1.1) rittmester m
  • norweski (nynorsk): (1.1) rittmeister m
  • rosyjski: (1.1) ротмистр m (rotmistr)
  • szwedzki: (1.1) ryttmästare w
  • ukraiński: (1.1) ротмістр m (rotmìstr)
źródła:
  1. 1 2 publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Hasło „Rotmistrz” w: Michał Arct, M. Arcta Słownik ilustrowany języka polskiego, Wydawnictwo M. Arcta w Warszawie, Warszawa 1916.
  2. ↑ Anna Pawełczyńska, Wartości a przemoc: zarys socjologicznej problematyki Oświęcimia, PWN, 1995.
  3. ↑ Artur Oppman (Or-Ot), Stare Miasto. Obrazki z dawnych lat, Kraków 1902.
  4. ↑ Kajetan Abgarowicz (Abgar-Sołtan), Rusini. Szkice i obrazki, Kraków 1893.
  5. ↑ Druga Księga Królewska 1,9; Biblia Wujka (wyd. 1923).
  6. ↑ publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Samuel Adalberg, Księga przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich, Druk Emila Skiwskiego, Warszawa 1889–1894.
  7. ↑ Hasło „rotmistrz” w: Słownik poprawnej polszczyzny PWN, red. Witold Doroszewski, Polskie Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1980, ISBN 83-01-03811-X, s. 642.
  8. ↑ Hasło „rotmistrz” w: Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN, red. Andrzej Markowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004, ISBN 978-83-01-14198-1, s. 977.
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.