brać (język polski)

lekarz bierze (1.1) narzędzie
konie biorą (1.2) przeszkodę
kobieta bierze (1.3) masaż
piłkarze biorą się (2.2) za ręce
wymowa:
​, IPA: [braʨ̑], AS: [brać]
znaczenia:

czasownik przechodni niedokonany (dk. wziąć)

(1.1) chwytać coś ręką, unosić coś
(1.2) pot. przekraczać, mijać coś
(1.3) korzystać z czegoś
(1.4) wykorzystywać kogoś do czegoś; zobowiązywać kogoś
(1.5) zobowiązywać się do czegoś
(1.6) chwytać, łapać, zniewalać
(1.7) rozumieć, przyjmować coś
(1.8) weź, weźmy, weźcie używane jako zachęta do wykonania czynności
(1.9) pot. wziąć jako czasownik posiłkowy w trybie rozkazującym
(1.10) kierować czymś/kimś, prowadzić coś, ustawiać coś
(1.11) zażywać coś
(1.12) kupić lub wynająć coś
(1.13) posiąść kogoś w sensie seksualnym
(1.14) uważać, postrzegać
(1.15) pot. przyjmować korzyści majątkowe
(1.16) daw. środ. polit. aresztować[1]

czasownik zwrotny niedokonany brać się (dk. wziąć się)

(2.1) rozpoczynać jakąś czynność
(2.2) chwytać siebie wzajemnie
(2.3) zmagać się z czymś[2]

rzeczownik, rodzaj żeński

(3.1) bractwo, grupa ludzi dobrze się znających
odmiana:
(1.1-15) koniugacja XI
(2) jak (1) + się nieodm.
(3)
przykłady:
(1.1) Wziąłem sobie z wystawy ulotki reklamowe, długopisy i foldery.
(1.2) Kierowca wziął zakręt na pełnej szybkości.
(1.3) Literat z upodobaniem brał do swoich dzieł cytaty z Sokratesa.
(1.4) Biorę wszystkich na świadków, że jestem niewinny!
(1.5) Przekupstwo celników biorę na siebie.
(1.6) Nie brać jeńców!
(1.7) Przy niej nie można zażartować, wszystko bierze dosłownie.
(1.8) Weź, skończmy już z tym!
(1.9) Weźcie zamknijcie drzwi!
(1.10) Weźmy kurs z wiatrem.
(1.11) Panie doktorze, jestem już zdrowy i nie biorę już leków.
(1.12) Mimo niskiego standardu, zdecydowałem się brać to mieszkanie.
(1.13) Chłopaki, mówię wam, brałem tę laskę dziś dwa razy.
(1.14) Bierzesz mnie za kogoś, kim nie jestem.
(2.1) Niechętnie brał się do roboty.
(3.1) Rycerz został przyjęty do braci joannitów.
składnia:
(1) brać + B. • nie brać + D.
(2.1) brać się do + D.
(2.3) brać się za + B.
kolokacje:
(1.4) brać kogoś na świadka / za żonę / do pomocy / …
(1.5) brać coś na siebie
(1.9) brać kurs / kogoś ze sobą / coś na hol / …
(1.11) brać leki / narkotyki
(1.15) brać w łapę / brać łapówkę
(3.1) rycerska / szlachecka / … brać • brać rycerzy
synonimy:
(1.5) podejmować się
(3.1) bractwo
antonimy:
(1.1) dostać
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
(1) czas. brać się, dobierać / dobrać, nabierać / nabrać, pobierać / pobrać, wybierać / wybrać, zabierać / zabrać
(3.1) rzecz. brat
związki frazeologiczne:
brać na ambit • brać do siebie • brać na siebie • brać za dobrą monetę • brać do buzi • brać do kieszeni • brać do ręki • brać jak za pszenicę / brać jak za zboże • brać do galopu • brać w obroty • brać nogi za pas • brać na języki • brać pod lupę • brać pod uwagę • brać się za chachły • brać w łeb • tylko ryba nie bierze • zwycięzca bierze wszystko
etymologia:
od prasł. *bьrati[3]
por. białor. браць, czes. brát, dłuż. braś, ros. брать i ukr. бра́ти
uwagi:
Zwrot brać się za robotę jest niepoprawny[2].
Forma bierę jest rażąco niepoprawna[2].
tłumaczenia:
(1.16) zobacz listę tłumaczeń w haśle: aresztować
źródła:
  1. ↑ Mieczysław Karaś, Kilka uwag o polskiej gwarze partyjnej przed pierwszą wojną światową, „Język Polski” nr 1/1951, s. 21.
  2. 1 2 3 Andrzej Markowski, Jak dobrze mówić i pisać po polsku, Warszawa 2000.
  3. ↑ Dlaczego poprawną formą jest właśnie wziąć? w: Poradnia językowa UŚ.
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.