czesać (język polski)
- wymowa:
- IPA: [ˈʧ̑ɛsaʨ̑], AS: [česać]
- znaczenia:
czasownik przechodni
- (1.1) fryz. układać, wygładzać (włosy, sierść itp.) za pomocą grzebienia lub szczotki
- (1.2) fryz. robić komuś fryzurę poprzez ondulowanie, układanie, tapirowanie, lakierowanie itp.
- (1.3) włók. oddzielać włókno lnu lub konopi od paździerzy przy użyciu szczotki
- (1.4) pot. kontrolować, sprawdzać, wprowadzać porządki[1]
- (1.5) pot. przeszukiwać[2]
- (1.6) pot. zdobywać rynek[1]
- (1.7) pot. pić, zwykle alkohol[2]
czasownik nieprzechodni
czasownik zwrotny czesać się
- (3.1) układać sobie włosy przy pomocy grzebienia lub szczotki
- (3.2) poddawać swoje włosy zabiegom, najczęściej w salonie fryzjerskim
- (3.3) pot. nosić jakąś fryzurę
- odmiana:
- (1.1) koniugacja IX
forma liczba pojedyncza liczba mnoga 1. os. 2. os. 3. os. 1. os. 2. os. 3. os. bezokolicznik czesać czas teraźniejszy czeszę czeszesz czesze czeszemy czeszecie czeszą czas przeszły m czesałem czesałeś czesał czesaliśmy czesaliście czesali ż czesałam czesałaś czesała czesałyśmy czesałyście czesały n czesałom czesałoś czesało tryb rozkazujący niech czeszę czesz niech czesze czeszmy czeszcie niech czeszą pozostałe formy czas przyszły m będę czesał,
będę czesaćbędziesz czesał,
będziesz czesaćbędzie czesał,
będzie czesaćbędziemy czesali,
będziemy czesaćbędziecie czesali,
będziecie czesaćbędą czesali,
będą czesaćż będę czesała,
będę czesaćbędziesz czesała,
będziesz czesaćbędzie czesała,
będzie czesaćbędziemy czesały,
będziemy czesaćbędziecie czesały,
będziecie czesaćbędą czesały,
będą czesaćn będę czesało,
będę czesaćbędziesz czesało,
będziesz czesaćbędzie czesało,
będzie czesaćczas zaprzeszły m czesałem był czesałeś był czesał był czesaliśmy byli czesaliście byli czesali byli ż czesałam była czesałaś była czesała była czesałyśmy były czesałyście były czesały były n czesałom było czesałoś było czesało było forma bezosobowa czasu przeszłego czesano tryb przypuszczający m czesałbym,
byłbym czesałczesałbyś,
byłbyś czesałczesałby,
byłby czesałczesalibyśmy,
bylibyśmy czesaliczesalibyście,
bylibyście czesaliczesaliby,
byliby czesaliż czesałabym,
byłabym czesałaczesałabyś,
byłabyś czesałaczesałaby,
byłaby czesałaczesałybyśmy,
byłybyśmy czesałyczesałybyście,
byłybyście czesałyczesałyby,
byłyby czesałyn czesałobym,
byłobym czesałoczesałobyś,
byłobyś czesałoczesałoby,
byłoby czesałoimiesłów przymiotnikowy czynny m czeszący, nieczeszący ż czesząca, nieczesząca czeszące, nieczeszące n czeszące, nieczeszące imiesłów przymiotnikowy bierny m czesany, nieczesany czesani, nieczesani ż czesana, nieczesana czesane, nieczesane n czesane, nieczesane imiesłów przysłówkowy współczesny czesząc, nie czesząc rzeczownik odczasownikowy czesanie, nieczesanie - przykłady:
- (1.2) Kryśka zawsze świetnie wygląda. Nie wiesz, kto ją czesze?
- (1.5) Nurkowie od dwóch godzin czesali rzekę w poszukiwaniu ciała.
- (3.1) Czesz się, Jerzy, jak należy! (J. Brzechwa: Grzebień i szczotka)
- (3.2) Kryśka zawsze świetnie wygląda. Nie wiesz, u kogo ona się czesze?
- składnia:
- (1.1) czesać +B., nie czesać +D.
- kolokacje:
- (1.1) czesać dziecko/psa/…
- (1.4) czesać kogoś • czesać spuściznę po kimś
- (3.3) czesać na jeża
- synonimy:
- (1.2) fryzować
- (1.3) sczesywać, wyczesywać
- (1.5) przeczesywać
- (2.1) kopać
- (3.1) fryzować się
- antonimy:
- hiperonimy:
- hiponimy:
- (1.1) szczotkować
- holonimy:
- meronimy:
- wyrazy pokrewne:
- rzecz. czesadło n, czesacz m, czesaczka ż, uczesanie n, czesanie n, podczesywanie n, poczesanie n, przeczesywanie n, przeczesanie n, rozczesywanie n, rozczesanie n, wyczesywanie n, wyczesanie n, sczesywanie n, sczesanie n, czesanka ż
- czas. uczesać dk., poczesywać ndk., poczesać dk., przeczesywać ndk., przeczesać dk., rozczesywać ndk., rozczesać dk., wyczesywać ndk., wyczesać dk., sczesywać ndk., sczesać dk.
- przym. czesankowy
- związki frazeologiczne:
- czesać kasę • czesać książki • czesać się na topielicę • czesać się z czoła
- etymologia:
- prasł. *česati → pierwotnie drapać, skrobać; potem wyrównywać, wygładzać (zwłaszcza włosy) i rwać, drzeć, wydzierać, zrywać (owoce), na północy także wtórnie ciąć, obcinać oraz biec, iść szybko, a to od rdzenia praindoeur. *kes- → drapać, skrobać[3]
- por. czes. česat, scs. чєсати, słc. česať, słń. česati i st.rus. чєсати (od tego ros. чесать oraz ukr. чесати)
- uwagi:
- tłumaczenia:
- angielski: (1.1) comb
- arabski: (1.1) مشط (3.1) ;مشط
- baskijski: (1.1) orraztu
- białoruski: (1.1) часаць; (1.2) прычэсваць; (1.3) часаць
- chorwacki: (1.1) češljati
- duński: (1.1) kæmme, rede
- esperanto: (1.1) kombi
- estoński: (1.1) kammima
- fiński: (1.1) kammata
- francuski: (1.1) peigner
- galicyjski: (1.1) peitear
- hiszpański: (1.1) peinar
- islandzki: (1.1) greiða, kemba
- kataloński: (1.1) pentinar; (3.1) pentinar-se
- kazachski: (1.1) тарақтау
- niemiecki: (1.1) kämmen
- nowogrecki: (1.1) χτενίζω
- rosyjski: (1.1) расчёсывать, чесать
- starogrecki: (1.1) ξαίνω; (1.2) ξαίνω; (1.3) ξαίνω
- szwedzki: (1.1) kamma
- tetum: (1.1) sui
- tuvalu: (1.1) dial. płn. halu
- ukraiński: (1.1) чесати, розчісувати
- wilamowski: (1.1) kemma
- włoski: (1.1) pettinare, strigliare (zgrzebłem)
- źródła:
- 1 2 Barbara Magierowa, Antoni Kroh, Prywatny leksykon współczesnej polszczyzny, cz. 4, Sądecka Oficyna Wydawnicza Wojewódzkiego Ośrodka Kultury, Nowy Sącz 1995–1997, ISBN 83-85753-11-7, s. 365.
- 1 2 3 Hasło „I czesać” w: Maciej Czeszewski, Słownik polszczyzny potocznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, ISBN 83-01-14631-1, ISBN 978-83-01-14631-3, s. 62.
- ↑ Hasło „česati” w: Słownik prasłowiański, red. Franciszek Sławski, t. II, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1974-2001, ISBN 83-04-00464-X, s. 172-173.
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.