לאָזן (jidysz)

transliteracja:

YIVO: lozn; polska: lozn

wymowa:

IPA: /ˈlɔzn/; IPA: [ˈlɔzn̩]

znaczenia:

czasownik przechodni

(1.1) zostawiać, pozostawiać; t. opuszczać; t. dawać (prawo, możliwość)^[1][2]

(1.2) puszczać, wypuszczać (w najróżniejszych znaczeniach: wodę, gaz, korzenie)^[1][2]

(1.3) zapuszczać (silnik), uruchamiać^[1]

czasownik nieprzechodni

(2.1) o rzece uwalniającej się od lodu: ruszać, puszczać^[2]

(2.2) o mrozie: puszczać, zmniejszać się, ustępować, słabnąć^[1][2]

czasownik modalny

(3.1) … wyrażający sprawczość: pozwalać, dawać, nie przeszkadzać, polecać, zlecać, kazać, powodować, sprawiać^[1][2]

czasownik zwrotny

(4.1) לאָזן זיך → puszczać się (pędem, w pościg), rzucać się; wypuszczać się, wyruszać, udawać się, kierować się, zmierzać, podążać^[1][2]

(4.2) לאָזן זיך → pozwalać / dawać / polecać / kazać sobie (coś zrobić)^[1][2]

(4.3) לאָזן זיך → dawać się, nadawać się, poddawać się, być możliwym do / podatnym na^[1][2]

czasownik, forma fleksyjna

(5.1) lm czasownika posiłkowego: לאָז

odmiana:

(1-4) lp איך לאָז, דו לאָזסט, ער / זי / עס לאָזט ‖ lm מיר לאָזן, איר לאָזט, זיי לאָזן ‖ fp האָבן + געלאָזט / געלאָזן

przykłady:

(1.1) ער האָט מיך געלאָזט אַליין אויף דער גאַס.‏ → Zostawił mnie samego na ulicy.

(3.1) קליינע קינדער לאָזן ניט שלאָפֿן, גרויסע קינדער לאָזן ניט לעבן.‏ → Małe dzieci nie dają spać, duże dzieci nie dają żyć^[3].

(4.3) די טיר לאָזט זיך גרינג עפֿענען.‏ → Te drzwi dają się / można łatwo otworzyć^[3].

składnia:

(3.1) bezok. + B. + לאָזן → pozwalać / dawać / polecać / kazać + C. (komuś) + bezok., powodować / sprawiać, że + M. (ktoś) + czas.

(4.1) לאָזן זיך צו / אויף → puszczać się w + B., rzucać się do + D. / na + B.

(4.1) לאָזן זיך נאָך → puszczać się / rzucać się (w pogoń) za + N.

(4.1) לאָזן זיך צו / אין / קיין → wypuszczać się / wyruszać / udawać się / … do + D.

(4.2) bezok. + לאָזן זיך → pozwalać / dawać / polecać / kazać sobie + bezok. (zrobić)

(4.3) bezok. + לאָזן זיך → dawać się + bezok. (zrobić), nadawać się do + D. rzecz. odczas. (zrobienia), poddawać się + C. rzecz. odczas. (robieniu)

kolokacje:

(1.1) לאָזן אין דער היים → zostawiać w domu

(1.1) לאָזן בײַ זיך → zostawiać u siebie, zatrzymywać, zachowywać

(1.1) לאָזן גאָרנישט → nie zostawiać niczego

(1.1) לאָזן שפּורן → zostawiać ślady

(1.2) לאָזן אויפֿן וואַסער → puszczać na wodę

(1.2) לאָזן וואָרצלען → (wy)puszczać korzenie

(3.1) לאָזן וואַרטן → kazać czekać

(3.1) לאָזן אַרבעטן → pozwalać pracować, nie przeszkadzać w pracy

(3.1) לאָזן אַ טראַכט טאָן → pozwalać / dawać pomyśleć

(4.1) לאָזן זיך אין טאַנץ → puszczać się w tany, rzucać się do tańca

(4.1) לאָזן זיך לויפֿן → puszczać się biegiem, rzucać się do biegu

(4.1) לאָזן זיך אין וועג → wyruszać w drogę

(4.2) לאָזן זיך בויען אַ הויז → dawać / kazać sobie wybudować dom

(4.3) לאָזן זיך עסן → dawać się zjeść, nadawać się do zjedzenia, być jadalnym

(4.3) לאָזן זיך הערן → dawać się słyszeć, być słyszalnym

(4.3) ניט לאָזן זיך באַשרײַבן → nie dawać się opisać, być nie do opisania

(4.3) אַלץ וואָס עס לאָזט זיך → wszystko, co się (tylko) da / co tylko możliwe

synonimy:

antonimy:

hiperonimy:

hiponimy:

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

partyk. לאָמיך, לאָמיר

wykrz. לאָמיר

związki frazeologiczne:

(1.1) לאָזן פֿרײַע הענט פֿאַר → zostawiać / dawać wolną rękę + C. (komuś)

(1.3) לאָזן אין גאַנג → puszczać / wprawiać w ruch

(3.1) לאָזן וויסן → dawać znać, informować, powiadamiać

etymologia:

śwn. lāȥen, por. niem. lassen^[4]

uwagi:

zobacz też: לאָז • לאָמיך • לאָמיר

źródła: