kryształ (język polski)

kryształy (1.1)

kryształy (1.2)

kryształ (1.3)

kryształ (1.6)

wymowa:

IPA: [ˈkrɨʃ.taw], AS: [kryš.tau̯] ​

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

(1.1) fiz. chem. miner. ciało stałe o geometrycznie uporządkowanej budowie wewnętrznej; zob. też kryształ w Wikipedii

(1.2) pot. przezroczyste, ciężkie szkło ołowiowe do wyrobu dekoracyjnych wazonów, kielichów itp.; również wyrób z takiego szkła; zob. też szkło ołowiowe w Wikipedii

(1.3) cukier spożywczy w postaci drobnych kryształów (1.1)

(1.4) przen. o czymś, co jest przezroczyste lub przejrzyste

(1.5) przen. pochlebnie o człowieku uważanym za nieskazitelnego moralnie

(1.6) pot. środ. metaamfetamina, jeden z narkotyków

odmiana:

(1.1-6)

 

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	kryształ	kryształy
dopełniacz	kryształu	kryształów
celownik	kryształowi	kryształom
biernik	kryształ	kryształy
narzędnik	kryształem	kryształami
miejscownik	krysztale	kryształach
wołacz	krysztale	kryształy

przykłady:

(1.1) Kryształy soli kamiennej mają kształt foremnych sześcianów.

(1.2) Jeszcze do niedawna na Dolnym Śląsku w kilku hutach szkła produkowano ręcznie zdobione kryształy.

(1.2) Dosyć sztywną mam szyję / i dlatego wciąż żyję, / że polityka dla mnie to w krysztale pomyje.^[1]

(1.3) Najchętniej kupowanym cukrem w Polsce jest kryształ.

(1.4) Lotna jaskółka muska kryształy jeziora, / I kogut bijąc skrzydły zapieje z wieczora^[2]

(1.4) Kryształ brylantowy wielu oczy zwodził; / Gdy się więc nad rubiny i szmaragdy drożył, / Ktoś prawdziwy dyament z nim obok położył.^[3]

(1.5) Mama wie, jak było naprawdę… że Leszek to kryształ i że właśnie dzięki Leszkowi i takim kolegom jak Leszek uwierzyłem w coś i jestem… dziś… taki, jak jestem…^[4]

(1.6) Podczas przeszukania u podejrzanego policja znalazła znaczne ilości haszyszu i tzw. kryształu – metaamfetaminy.

składnia:

kolokacje:

(1.1) kryształ soli / kwarcu • występować pod postacią kryształu • tworzyć kryształy

(1.2) projektować / produkować / dmuchać / barwić / zdobić / rżnąć / szlifować kryształy • kryształ zdobiony ręcznie / zdobiony maszynowo • kryształy Svarowskiego

synonimy:

(1.1) ciało krystaliczne

(1.2) szkło ołowiowe

(1.3) cukier kryształ

(1.5) ideał

antonimy:

hiperonimy:

hiponimy:

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

rzecz. krystalizator m, krystalit m, krystaloid m, krystalina, krystalizarnia ż, krystalizacja ż

zdrobn. kryształek

czas. krystalizować, wykrystalizować, skrystalizować, przekrystalizować

przym. kryształowy, krystaliczny, skrystalizowany, wykrystalizowany, krystalizacyjny

przysł. krystalicznie, kryształowo

związki frazeologiczne:

ciekły kryształ • kryształ górski • kryształ doskonały • symetria kryształu • pan, urząd, marszałek ma być jak kryształ • kryształ tak, ale ile razy rżnięty? • kryształ wód • być jak kryształ • japońskie kryształy

etymologia:

łac. crystallus < gr. κρύσταλλος (krýstallos)^[5]

uwagi:

zob. też kryształ (ujednoznacznienie) w Wikipedii

tłumaczenia:

• aleucki: (1.1) kdadaq
• angielski: (1.1) crystal
• arabski: (1.1) بلورة ż
• białoruski: (1.1) крышталь m; (1.2) хрусталь m
• czeski: (1.1) krystal m
• duński: (1.1) krystal w/n; (1.2) krystalglas n, krystal w/n
• dzongkha: (1.1) ཆུ་ཤེལ
• esperanto: (1.1) kristalo
• japoński: (1.1) クリスタル
• kataloński: (1.1) cristall m
• nowogrecki: (1.1) κρύσταλλος m
• rosyjski: (1.1) кристал m; (1.2) хрусталь m
• starogrecki: (1.1) κρύσταλλος m
• szwedzki: (1.1) kristall w; (1.2) kristall w
• tybetański: (1.1) ཆུ་ཤེལ
• ukraiński: (1.1) кристал m; (1.2) кришталь m
• węgierski: (1.1) kristály; (1.2) kristály; (1.3) kristálycukor
• wilamowski: (1.1) kryśtaoł m; (1.2) kryśtaoł m

źródła: