zegar (język polski)

zegar (1.1)
wymowa:
​, IPA: [ˈzɛɡar], AS: [zegar]
znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy

(1.1) przyrząd przeznaczony do mierzenia i wskazywania właściwego czasu; zob. też zegar w Wikipedii
(1.2) techn. wskaźnik w postaci okrągłej tarczy z wypisanymi na obwodzie wielkościami i przynajmniej jedną wskazówką, wskazującą te wielkości
odmiana:
(1.1-2)
przykłady:
(1.1) Ten zegar zbudowano w XVII w., a ciągle chodzi!
(1.2) Kadet z przerażeniem patrzył na dziesiątki zegarów w kokpicie.
składnia:
kolokacje:
(1.1) zegar astronomiczny • zegar atomowy • zegar elektryczny • zegar kwarcowy • zegar piaskowy • zegar słoneczny • zegar wodny • zegar elektroniczny / mechaniczny • zegar dworcowy / kościelny / ratuszowy / wieżowy / zamkowy • zegar zagłady • zegar z kukułką / z kurantem / z wahadłem • zegar stojący / wiszący • zegar ścienny / stołowy / szafkowy • zegar bije / chodzi / cyka / dzwoni / tyka • zegar późni się / spieszy się / pokazuje właściwy czas • tarcza / wskazówki zegara • nakręcać / nastawiać zegar • na zegarze jest / wybiła (godzina) pierwsza • muzeum zegarów • zegarmistrz
synonimy:
(1.1) czasomierz, przest. godzinnik; gw. (Śląsk Cieszyński) godziny; gw. (Śląsk Cieszyński, Górny Śląsk i Zaolzie) zygor
antonimy:
hiperonimy:
(1.1) przyrząd pomiarowy
hiponimy:
(1.1) budzik, chronometr, gnomon, klepsydra, solarium, zegarek
holonimy:
meronimy:
(1.1) cyferblat, kurant, wahadło, werk, wskazówka
wyrazy pokrewne:
rzecz. zegarynka ż, Zegar mrz
zdrobn. zegarek mrz, zegareczek mrz
przym. zegarowy, zegarkowy
związki frazeologiczne:
cofnąć zegar • uderzenie zegara
etymologia:
(1.1) śwn. seigære → waga; zegar wodny lub piaskowy (> niem. Seiger → zegar ścienny / wieżowy[1] < seigen < facititivum od seihen → sączyć, przesączać[2])
(1.2) od (1.1)
uwagi:
(1.1) por. budzik • chodzik • cebula • chronometr • klepsydra • stoper • minutnik
(1.1) Niemieckie Seiger, od którego pochodzi pol. zegar, pierwotnie oznaczało zegar wodny lub piaskowy (→ przyrząd do sączenia), a potem – każdy zegar[2].
(1.1) Niektórzy próbowali wywodzić etymologię od wyrazu Zeiger → wskazówka; teoria ta jest jednak błędna[3].
tłumaczenia:
źródła:
  1. ↑ Wiesław Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005, ISBN 83-08-03648-1.
  2. 1 2 3 Jan Rozwadowski, Z dziejów polskich wyrazów i zwrotów, „Język Polski” nr 4/1913, s. 106.
  3. ↑ Jan Rozwadowski, Z dziejów polskich wyrazów i zwrotów, „Język Polski” nr 4/1913, s. 107.
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.