Totalitaryzm
Kara
„Córko – rzecze jej stary – Nie masz zbrodni bez kary. Lecz jeśli szczera skrucha, Zbrodniarzów Pan Bóg słucha”. (Adam Mickiewicz, Lilije ) Choćby przed tobą wszyscy się skłonili Cnotę i mądrość tobie przypisując, Złote medale na cześć twoją kując, Radzi, że jeszcze jeden dzień przeżyli, Nie bądź bezpieczny. Poeta pamięta Możesz go zabić – narodzi się nowy. Spisane będą czyny i rozmowy. Lepszy dla ciebie byłby świt zimowy I sznur i gałąź pod ciężarem zgięta. (Czesław Miłosz,...
Totalitarna wizja piekła artystów
W tworzeniu w swej poezji alternatywnych piekieł i rajów wyspecjalizował się Zbigniew Herbert. W Sprawozdaniu z raju i wierszu U wrót doliny reinterpretował wizje biblijne, upodabniając Boży porządek do porządku systemu totalitarnego. W utworze Co myśli Pan Cogito o piekle ukazał piekło jako „raj artystów” (trochę podobny do tego stworzonego w Mistrzu i Małgorzaci e Bułhakowa przez komunistów moskiewskich dla prawomyślnych literatów). W piekle tym trwa nieustannie pełnia sezonu,...
Samotność napiętnowanego, obcego
Jeszcze innym rodzajem odrębności jest poczucie opuszczenia związane z przynależnością do jakiejś narodowości, rasy czy związane z wyznawaniem religii. Napiętnowani są chrześcijanie w starożytnym Rzymie ( Quo vadis ), Żydzi w dobie faszystowskiego totalitaryzmu (filmy Europa, Europa , Jeszcze tylko ten las , Lista Schindlera , powieść Początek , pamiętnik Pianista czy wspomnienia Dziewczynka w czerwonym płaszczyku ), napiętnowani są także Niemcy w powojennym Gdańsku ( Hanemann...
Świat lagrów
Tadeusz Borowski opisał w swych opowiadaniach, co działo się w hitlerowskich obozach koncentracyjnych. Zwrócił jednak uwagę nie tylko na to, co się tam działo, jakie okrucieństwa zafundowali współcześni kaci współczesnym ofiarom. Pokazał także świat zlagrowany jako pewien system, pewną nową cywilizację, w której planowo zadaje się śmierć, wyniszcza narody, a wśród ofiar tworzy grupy mniej i bardziej uprzywilejowanych (na lepszych pozycjach są ci, którzy mają niższe numery, a więc są dłużej w...
Mentalność kata
Mentalność kata likwidującego getto – Jürgena Stroopa – przedstawił dzielący z nim przez pewien czas celę autor Rozmów z katem Kazimierz Moczarski, namówiony do spisania tych rozmów przez Andrzeja Szczypiorskiego. Książka daje porażające świadectwo tego, jak rodzą się kaci, idealnie wypełniający zbrodnicze funkcje w systemach totalitarnych. Otóż na przykładzie Stroopa można dojść do wniosku, że kaci rekrutują się spośród przeciętnych ludzi, nastawionych na karierę służbistów, bezwzględnie...
Totalitaryzm alegorycznie
Alegorią sowieckiego totalitaryzmu (według innych parabolą totalitaryzmu w ogóle) jest powieść (niektórzy badacze twierdzą, że to opowiadanie) George’a Orwella Folwark zwierzęcy . Pokazano w nim rewolucyjne przemiany zmierzające do uwolnienia farmy spod władzy ludzi. To się udaje, jednak stopniowo rządy przywódców rewolucji świń zamieniają się w terror, a nawet stają się surowsze od rządów ludzi, z którymi świnie zaczynają się spotykać przy stole (symbol zdrady zwierzęcych interesów)....
Totalitaryzm groteskowo
Zupełnie inną próbą opisu systemu totalitarnego jest powieść Michaiła Bułhakowa Mistrz i Małgorzata . W groteskowej międzywojennej Moskwie działa... diabeł, by uzdrowić chorą komunistyczną rzeczywistość, w której królują kłamstwo, cenzura, łapówki, panuje bieda wśród zwykłych obywateli, podczas gdy w luksusie żyją prominenci. To właśnie diabelski świat ratuje przed zniszczeniem rękopis mistrza, spalony w chwili strachu– powieść o Poncjuszu Piłacie. Ocalona też zostaje miłość mistrza i...
Miasto groteskowe
Mówi się o miastach także w groteskowej konwencji.Warszawa z Pałacem Kultury, Komitetem Centralnymi tajemniczymi podziemnymi przejściami, Warszawa transparentów i walących się budynków, przemianowanych ulic i kin, Warszawa byle jaka – cieknących kranów i niepalących się zapałek – została przedstawiona w Małej apokalipsie Tadeusza Konwickiego. To Warszawa komunistyczna, zniewolona przez wschodnich sąsiadów, prawie już włączona do ZSRR. Totalitaryzm w stołecznym mieście oddał też za pomocą...
Totalitaryzm parabolicznie
Za parabolę totalitaryzmu (możliwych też wiele innych odczytań) uważa się też niekiedy Proces Franza Kafki. Wszechwładna biurokracja, która osacza Józefa K. i wydaje na niego niesłuszny wyrok, choć bohater nigdy nie poznał przyczyn oskarżenia, kojarzy się z biurokracją państw totalitarnych. Jednak powieść można też traktować jako parabolę ludzkiego losu – każdego z nas, jak Józefa K., czeka śmierć, choć nie znamy przyczyn wyroku...
Poeta – świadek zbrodni, poezja – „narodowych pamiątek kościół”
Inną rolę przypisze poecie opozycja w systemie totalitarnym.To rola świadka zbrodni. W pewnym sensie jest to nawiązanie do tradycji romantycznej, która nakazywała poetom utrwalać pamięć o bohaterach narodowych. W dobie totalitaryzmu jest to o tyle trudne, że wielu mordów dokonuje się w ukryciu... W Konradzie Wallenrodzie poeta Halban przypomina Walterowi Alfowi o jego prawdziwej tożsamości i obowiązku walki. A oto, jak zostaje określona rola poezji: Płomień rozgryzie malowane dzieje,...
Świadectwo kata
Dramat likwidacji getta widziany z drugiej strony, oczyma oprawcy, likwidatora getta Jürgena Stroopa, przedstawia wstrząsający dokument Kazimierza Moczarskiego Rozmowy z katem . Autor dzielił z hitlerowcem więzienną celę i dowiedział się sporo o jego poglądach, psychice. Stroop jest produktem hitlerowskiego totalitaryzmu. Nie rozumie istoty zbrodni dokonanej na Żydach, twierdzi, że to podludzie.
Rzeczywistość łagrowa
Długo w Polsce była tematem tabu rzeczywistość sowieckich łagrów. Ostecznie opisali je więźniowie na podstawie własnych przeżyć i doświadczeń. Gustaw Herling-Grudziński napisanie Innego świata traktował jako obowiązek wobec tych, którzy zginęli i prosili go o świadectwo. Prezentuje on bezkompromisową postawę moralną i w odróżnieniu od Borowskiego sugeruje, że nawet w ekstremalnych warunkach można zachować kręgosłup moralny, jak odważny i zdeterminowany Kostylew, który konsekwentnie...
Zbrodniarze totalitaryzmu
Odrębny rozdział świata zbrodni stanowią zbrodnie przeciw ludzkości – zbrodnie w państwach totalitarnych. Zbrodniarzami wojennymi wyzutymi z ludzkich uczuć są niemieccy kaci opisani w opowiadaniach Tadeusza Borowskiego czy Medalionach Zofii Nałkowskiej albo Kolumbach . Roczniku 20 Romana Bratnego – bawi ich strzelanie do Żydów, bawi torturowanie więźniów. A jednak sztuka Leona Kruczkowskiego Niemcy czy Rozmowy z katem Kazimierza Moczarskiego pokazują, iż „Niemcy są ludźmi” i role...
Dżuma jako metafora
Zarazę można też traktować jako metaforę szerszych zjawisk. Np. dżumę z powieści Alberta Camusa odczytano, chyba zgodnie z intencjami autora, jako metaforę totalitaryzmu, wszelkiego zła i zagrożenia. Uprawnia do tego już motto powieści, słowa Daniela Defoe: „Jest rzeczą równie rozsądną ukazać jakiś rodzaj uwięzienia przez inny, jak ukazać coś, co istnieje rzeczywiście,poprzez coś innego, co nie istnieje”. Warto zwrócić uwagę także na taki cytat: „(...) bakcyl dżumy nigdy nie umiera i nie...
Epidemia, zaraza
„Patrzcie, o giaury! jam siny, blady, Zgadnijcie, czyim ja posłem? Jam was oszukał, wracam z Grenady, Ja wam zarazę przyniosłem. Pocałowaniem wszczepiłem w duszę Jad, co was będzie pożerać, Pójdźcie i patrzcie na me katusze, Wy tak musicie umierać”. (Adam Mickiewicz, Konrad Wallenrod ) (...) w roku od narodzenia Pana naszego, Jezusa Chrystusa,tysiąc trzysta czterdziestym ósmym, w sławnym mieście Florencji,klejnot miast włoskich stanowiącym, wybuchła zaraza...
Kafkowski everyman Józef K.
Takim everymanem jest niewątpliwie postać z powieści Franza Kafki P roces – Józef K. Nie znamy nawet jego nazwiska. Bohater nijaki, skromny, szary, niewyróżniający się niczym szczególnym, uosobienie przeciętności staje nagle przed dramatem – zostaje nieoczekiwanie oskarżony (nie wiadomo z jakiego powodu) i odtąd żyje w stanie ciągłego zagrożenia, żyje widmem procesu. Przeciwko niemu działają liczni, często niekompetentni urzędnicy (symbolizujący zapewne bezwzględność biurokracji, a może...
Szpital psychiatryczny – miejscem izolacji i ostoją normalności
W domu obłąkanych znajdzie się też inna romantyczna bohaterka – żona hrabiego Henryka z Nie-Boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego, śniąca o tym, że jest poetą... W Mistrzu i Małgorzacie Bułhakowa opisane zostaje zamykanie zdrowych, ale niepokornych mieszkańców Moskwy w szpitalach psychiatrycznych jako normalna praktyka państwa totalitarnego. W tym sensie szpitale psychiatryczne stają się oazą normalności, miejscem przebywania ludzi niezależnych, myślących, zbuntowanych,niepokornych. Do...
Mali i wielcy tyrani totalitaryzmu
Odrębny rozdział stanowią liczne literackie i filmowe portrety totalitaryzmu, zarówno hitlerowskiego, jak i stalinowskiego. W słynnym filmie Dyktator Charlie Chaplin ośmielił się ośmieszyć Hitlera, jeszcze zanim Stany Zjednoczone wypowiedziały wojnę Niemcom. Innym portretem dyktatora jest Triumf woli Leni Riefenstahl, której osobiste związki z Hitlerem do dziś budzą emocje – dokumentalny film propagandowy nakręcony przez wielbicielkę i zwolenniczkę Hitlera. Ukazuje on przywódcę partii...
Filozofowie greccy
W Uczcie Platon utrwala postać Sokratesa i innych filozofów oraz metodę greckich myślicieli, którzy zadając pytania i oczekując na nie odpowiedzi od słuchacza, zmuszali ich do myślenia... W Państwie pojawia się pomysł Platona postawienia uczonych na czele państwa, oddania im rządów. Państwo Platona, rządzone przez mądrych i odbierające głupim prawo dodecydowania o sobie, przypomina jednak społeczeństwa totalitarne.
Literatura współczesna : Cechy i idee literatury
Drugi obieg – w latach 70. powstał niezależny ruch wydawniczy, aby publikować materiały zatrzymane przez cenzurę. Dzięki drugiemu obiegowi do czytelnika trafiły dzieła Miłosza, Gombrowicza, Mała apokalipsa Konwickiego. Egzystencjalizm – współczesny kierunek filozoficzny interesujący się pojedynczymi losami jednostki, która jest wolna i odpowiedzialna. Dla egzystencjalizmu charakterystyczne jest poczucie samotności wobec Boga, dążenie do zbawienia, lęki rozpacz, a także przekonanie,...
Metafora egzaminu
Z kolei w wierszu Ewy Lipskiej Egzamin obserwujemy „egzamin konkursowy na króla”. Dość absurdalny, oddaje on paradoksy totalitaryzmu: Egzamin konkursowy na króla wypadł doskonale. Zgłosiła się pewna ilość królów i jeden kandydat na króla. Królem wybrano pewnego króla który miał zostać królem. Otrzymał dodatkowe punkty za pochodzenie spartańskie wychowanie i za uśmiech ujmujący wszystkich za szyję. (Ewa Lipska, Egzamin ) W wierszu jest wiele ironii – zdanie „Z historii...
Odwet w stylu groteskowym – bronią przeciw totalitaryzmowi
Michaił Bułhakow w swej powieści Mistrz i Małgorzata szydzi z komunistycznego systemu totalitarnego. Zemsty za zbrodnie i upokorzenia powodowane przez komunizm – za puste sklepy, pełne więzienia i domy rzekomo psychicznie chorych oraz brak swobody dla twórców dokonują... siły diabelskie. To one doprowadzają do upokorzenia żon komunistycznych urzędników, które stają nagie po wywalczeniu eleganckich ubrań na pokazie magii, to one demolują z pomocą Małgorzaty mieszkanie krytyka, który...
Literatura współczesna : Najważniejsze motywy i tematy
Człowiek w zagrożeniu wojną • Kartoteka i wiersze Tadeusza Różewicza • Popiół i diament Jerzego Andrzejewskiego • wiersze Krzysztofa Kamila Baczyńskiego • Sennik współczesny Tadeusza Konwickiego Martyrologia Żydów • Zdążyć przed Panem Bogiem Hanny Krall • Opowiadania Tadeusza Borowskiego • Początek Andrzeja Szczypiorskiego Miasto • opowiadania Marka Hłaski • Mała apokalipsa Tadeusza Konwickiego • Raport z oblężonego miasta Zbigniewa Herberta • Zły Leopolda...
Czy słowa Stanisława Grochowiaka:"Powołał mnie Pan na bunt" mogą być dewizą XX-lecia międzywojennego?
W każdej epoce literackiej jest grupa ludzi bądź też jednostka, która buntuje się czy to przeciwko Bogu, uznanym normom moralnym, czy też ustrojowi panującemu w kraju, w którym żyje. XX-lecie międzywojenne nie różni się pod tym względem od innych...
Nauka o polityce
1. Cechy i definicja państwa i polityki 2. Systemy polityczne i typologia systemu politycznego. 3. Parlamentarna demokracja w ujęciu porównawczym. Jeden z najważniejszych system parlamentarno – gabinetowy. 4. Dwa inne systemy demokratyczne: -...
MATURA USTNA 2004 r,
Wiedza o społeczeństwie Matura ustna 2004 r. 1. Wymień i scharakteryzuj znane Ci rodzaje grupy społecznych. Grupą społeczną jest pewna liczba osób (przynajmniej trzy) powiązanych systemem stosunków uregulowanych przez instytucje,...
Totalitaryzm: wynaturzenie władzy państwowej, czy kryzys człowieczeństwa?
Totalitaryzm jest z całą pewnością wynaturzeniem władzy państwowej, ale czy jest on również kryzysem człowieczeństwa? Uważam, że nie. Przyczyny istnienia w danym państwie ustroju totalitarnego były w zależności od miejsca i czasu różnorodne....
O twórczości Tadeusza Konwickiego
- w swoich powieściach : „Kompleks polski”, „Mała apokalipsa”, „Wschody i zachody księżyca” pisarz formułuje tezę o powszechnym kryzysie wartości. Twierdzi, że do II wojny światowej ludzie żyli w przekonaniu, iż dokonujący się postęp techniczny,...
Czy twoim zdaniem jest uzasadnione określenie państw faszystowskich i komunistycznych wspólnym mianem „totalitaryzmu”?
Faszyzm jest to totalitarna forma rządów wprowadzona we Włoszech przez B. Mussoliniego w 1922r.( potem w Niemczech, Austrii, Estonii, Anglii i Francji) W państwach faszystowskich działał ruch polityczny głoszący hasła odrzucenia zasad...
Naizm i Komunizm to ideologie godne pogardy
Nazizm -Twórcą nazizmu był A. Hitler, który główne zasady swojej ideologii wyłożył w książce Mein Kampf (Moja walka). Podstawy nazizmu w sensie doktrynalnym stworzył A. Rosenberg, natomiast jego ustrojową teorię opracował K. Schmidt. Nazizm...
Totalitaryzm czyli o nadużywaniu niektórych pojęć
"W krainie schorowanej wyobraźni" (ZNAK, Kraków 1997) to jedna z ostatnich książek Księdza Józefa Tischnera. Składa się na nią zbiór esejów publikowanych głównie w "Tygodniku Powszechnym". Jak prawie każda praca Tischnera skłania do myślenia i nie...
Udowodnij, że faszyzm w Niemczech był ustrojem totalitarnym.
Totalitaryzm to system organizacji państwa zmierzający do rozciągnięcia kontroli nad całością życia politycznego, społecznego i kulturalnego. Państwo totalitarne odrzuca idee demokracji, a interes państwa i jego cele dominują nad interesem...
Czy „umywać ręce” znaczy być niewinnym?
Tak wiec postawmy sobie hipotezę – czy „umywać ręce” znaczy być niewinnym? Spróbuje teraz przedstawić argumenty za i przeciw, aby samemu sobie odpowiedzieć na to pytanie. Od razu uprzedzam, że nie mam zamiaru pisać standardowej rozprawki, a i...
Pojęcia
ENTENTA-(sprzymierzeni,alianci)-państwa trójporozumienia,sojuszu militarnego łączącego Rosję,Francję i Wlk.Brytanię,z czasem nazwą tą objęto inne państwa walczące po ich stronie(w sumie 29). PAŃSTWA CENTRALNE-(nazwa od położenia w Europie)Niemcy...
Historia powszechna dwudziestolecia międzywojennego.
I. Przyczyny wybuchu I wojny światowej. 1. Konflikty pomiędzy mocarstwami przed I wojną światową: a) francusko-niemiecki – o Alzację i Lotaryngię oraz kolonie (Maroko) – od 1871 r. ; b) niemiecko-rosyjski – o wpływy w Turcji, szczególnie o...
Słowniczek pojęc historycznych
A ABDYKACJA - zrzeczenie się korony ALIENCJA - inaczej wyobcowanie ALIANCI- w czasie I wojny światowej określenie głównych przeciwników państw centralnych, a w czasie II wojny światowej państwa koalicjii antyniemieckiej ANARCHIA -...
Filozofia na tle epok.
ANTYK a)SOKRATES uważał, żeprawda jest utożsamiana z dobrem, szczęściem i cnotą, jego sławne słowa to "Wiem że nic nie wiem". b)PLATON według niego świat ma dwoistą...
Polityka
Polityka-przejaw życia społecznego sztuka rządzenia państwami oraz utrzymywania i rozwijania stosunków międzynarodowych; zasady i plany postępowania osób sprawujących władzę program polityczny rozmieszczenie w czasie i przestrzeni celów...
Demokracja, doktryny, kultura polityczna- ściąga
doktryna ? spój. syst. pogląd, twierdzeń, założeń, które są podstaw koncepcji naukowych. Program polityczny ? dostosowanie doktryny do aktualnej sytuacji społecznej , politycznej i ekonomicznej. Doktryna polityczna? uporząd zbiór poglądów...
Obóz jako autonomiczny system społeczny-jego reguły i obyczaje. Rozważ problem w oparciu o wybrane utwory, przedstawiające świat lagrów i łagrów - literatura przedmiotu
TEMAT: Obóz jako autonomiczny system społeczny- jego reguły i obyczaje. Rozważ problem w oparciu o wybrane utwory, przedstawiające świat lagrów i łagrów. I. Literatura podmiotu: 1) Borowski Tadeusz, [w:] Wybór Opowiadań, ,,U nas w...
Nazizm i komunizm to ideologie pogardy i śmierci - rozprawka
Moim zdaniem nazizm i komunizm są ideologiami pogardy i śmierci, z tego powodu, iż ludzie propagujący te ideologie planowali zniszczyć inne narody i uważali ze rasa Aryjska jest rasą panów i inni powinni jej służyć. Nazizm powstał na podstawie...
Czy obraz współczesnego świata i rozwój nauki potwierdzają wizję Huxleya?
Współczesny świat przez wielu ludzi uważany jest za doskonały. Coraz nowocześniejsza technika i rozwój nauki pomagają człowiekowi w codziennej pracy. Dzięki niektórym wynalazkom udało się znaleźć lekarstwa na nieuleczalne dotąd choroby, czy też...
Kto ponosi winę za to, że idealne państwo zwierząt stało się państwem totalitarnym?
"Folwark zwierzęcy" jest powieścią-parabolą. Przedstawione w nim zdarzenia przynoszą obraz innej rzeczywistości: życia w państwie totalitarnym. Państwo, w którym rządziły same zwierzęta, miało być idealne, dla każdego zwierzęcia....
Nazizm i Komunizm jako ideologie śmierci
Nazizm i komunizm to dwie ideologie rozwinięte szczególnie w XX w. Jeśli chcemy omówić te dwa pojęcia wypadałoby wiedzieć, co to jest ideologia. Jest to zbiór poglądów społecznych, politycznych, etnicznych i religijnych charakteryzujących daną...
Komunizm i nazizm to ideologia pogardy i śmierci
Komunizm i nazizm to ideologia pogardy i śmierci Uważam, że komunizm i nazizm to ideologia pogardy i śmierci. Niemcy i ZSRR były państwami totalitarnymi, które chciały podporządkować sobie inne kraje. Na ich czele stał wódz, a społeczeństwo...
Czasami ludzie potkną się o prawdę, ale prostują się i idą dalej,
George Orwell w swej antyutopijnej przedstawia świat zdominowany przez Partię prowadzącą rządy totalitarne. Społeczeństwo jest totalnie podporządkowane wyższym strefom. Partia dyktuje zasady życia, ustala wszystko, a nawet zakrada się w...
Niemcy jako bezdroża totalitaryzmu
W czasie wojny niemcy budzili strach w każdym człowieku. Był to okres kiedy wydarzyło się wiele rzeczy wcześniej niemożliwych. Większość społeczeństwa niemieckiego wierzyła w swojego przywódcę i gardziła innymi rasami. Uważali się za lepszych,...
Folwark Zwierzęcy jako metafora
?Folwark zwierzęcy? Georga Orwella jako metafora ?Folwark zwierzęcy? to rozbudowana metafora komunistycznej Rosji, ale także każdego systemu totalitarnego. Poniżej interpretacja postaci, wydarzeń, itd. Napoleon: Józef Stalin Snowball: Lew...
Praca pod tytułem "zmartwienie"
Rok 2046 24 listopad Godzina 20.43 Berlin, Kraj Niemiecki - Gdzie jest mój ojciec? Spóźnimy się na konferencje. ? zapytał doktor Martin Leidetman - Profesor jest w swoim biurze na 156 piętrze, proszę pana ? odpowiedział woźny - Dzięki Martin...
"Folwark zwierzęcy"
Totalitaryzm (łac. totus cały) to forma rządów, w której obywatele są całkowicie podporządkowani absolutnej władzy państwa, we wszystkich aspektach życia.Termin został stworzony przez Benito Mussoliniego w celu zilustrowania cech wspólnych...