Zupełnie inną próbą opisu systemu totalitarnego jest powieść Michaiła Bułhakowa Mistrz i Małgorzata. W groteskowej międzywojennej Moskwie działa... diabeł, by uzdrowić chorą komunistyczną rzeczywistość, w której królują kłamstwo, cenzura, łapówki, panuje bieda wśród zwykłych obywateli, podczas gdy w luksusie żyją prominenci. To właśnie diabelski świat ratuje przed zniszczeniem rękopis mistrza, spalony w chwili strachu– powieść o Poncjuszu Piłacie. Ocalona też zostaje miłość mistrza i Małgorzaty. Ewidentne są aluzje do Fausta Goethego, zwłaszcza zaczerpnięte z tego utworu motto:
... Więc kimże w końcu jesteś?
– Jam częścią tej siły,
która wiecznie zła pragnąc,
wiecznie czyni dobro.
(Johann Wolfgang Goethe, Faust; tłum. Józef Paszkowski)
Materiał opracowany przez eksperta
Spis treści
-
Totalitaryzm groteskowo