Pojęcia

ENTENTA-(sprzymierzeni,alianci)-państwa trójporozumienia,sojuszu militarnego łączącego Rosję,Francję i Wlk.Brytanię,z czasem nazwą tą objęto inne państwa walczące po ich stronie(w sumie 29).
PAŃSTWA CENTRALNE-(nazwa od położenia w Europie)Niemcy i Austro-Węgry,potem dołaczyły Turcja i Bułgaria.Razem stworzyły czwórprzymierze.
KONWENCJE GENEWSKIE I HASKIE-ustalały zasady prowadzenia wojny i humanitarnego traktowania jeńców i rannych (najważniejsze z 1864,1899,1906). Zakazywały strzelania do sanitariuszy,używania gazów bojowych, niektórych typów pocisków, pozwalały na atakowanie morskich jednostek cywilnych tylko wg ścisłej procedury.
U-BOOT-nazwa niemieckich okrętów bojowych.
KOMISJA TYMCZASOWA SKONFEDEROWANYCH STRONNICTW NIEPODLEGŁOŚCIOWYCH (KTSSN)-organizacja powołana w trakcie wojny bałkańskiej(1912),od 1913 Komisja Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych(KSSN).Zakładała walkę powstańczą po stronie Austro-Węgier przeciwko Rosji.Przywódca-Józef Piłsudski.
NACZELNY KOMITET NARODOWY (KNN)-komitet polityczny powstały z inicjatywy Juliusza Lea w 08.1914.Najwyższa instancja w zakresie wojskowej,skarbowej i polit. organizacji Legionów Polskich. Komitet ten reprezentował Polskę przed władzami Austrii,a Departament Wojskowy z Władysławem Sikorskim zapewniał porozumienie z austriackim sztabem.
KOMITET NARODOWY POLSKI (KNP)-dwie organizacje powstałe z inicjatywy Romana Dmowskiego,ich celem było powiązanie sprawy polskiej z aliantami. Pierwsza powstała w 1914 w Warszawie i do 1917 działała u boku Rosji,druga powstała w 1917 w Lozannie,a potem przeniosła się do Paryża.KNP była uznawana przez rządy zachodnie za oficjalnego przedstawiciela Polski i zajmowała się sprawowaniem kontroli nad polską armią we Francji.
SOCJALDEMOKRATYCZNA PARTIA ROBOTNICZA ROSJI (SDPRR)-powst.w 1898 w wyniku zjednoczenia kilku ugrupowań marksistowskich.W 1903 na IIzjeździe nastąpił rozłam na bolszewików(większość)-dążyli do rewolucji socjalistycznej i ustanowienia dyktatury proletariatu i mienszewików-ugrupowanie reformistyczne,które było przeciwne zbrojnemu powstaniu, odrzucali koncepcję dyktatury Proletariatu,a za główną siłę uważali burżuazję.Wg nich proletariat powinien zadowolić się rolą radykalnej opozycji.
PARTIA SOCJALISTÓW- REWOLUCJONISTÓW (eserowcy,eserzy)-członkowie Rosyjskiej Partii Socjalistycznej,która powstała w 1901. Uznawali chłopów za przodującą siłe rewolucji i byli zwolennikami terroru indywidualnego. Do rewolucji lutowej 1917 działali nielegalnie,a po wejściu do Rzadu Tymczasowego stali się największą partią. Później byli zwalczani przez władze bolszewickie,część została aresztowana i stracona a część wyemigrowała.
DYKTATURA PROLETARIATU-wg koncepcji marksistowskiej typ państwa, który ma być charakterystyczny dla okresu następującego bezpośrednio po rewolucji jako konieczny etap na drodze od kapitalizmu do komunizmu. System rządów w teorii sprawowanych w imieniu i w interesie ludzi pracy, w praktyce zaś dyktatura partii komunistycznej.
IZOLACJONIZM-kierunek w polit.zagr., który zakłada prowadzenie własnych interesów bez utrzymywania stałych związków i sojuszy z innymi państwami oraz deklaruje brak zainteresowania sprawami międzynarodowymi. Był typowy dla amerykańskiej polit.zagr.do początku XXwieku,a ostatecznie zerwały z nią w czasie IIwojny świat.
ZASADA SAMOSTANOWIENIA NARODÓW- prawo każdego państwa do samookreślania swojego statusu międzynarodowego, utworzenia własnego państwa, swobodnego wyboru ustroju, zarządzania swoimi zasobami gosp. i rozwoju kultury narodowej.
REPARACJE WOJENNE-odszkodowanie udzielone jednemu państwu przez inne za straty poniesione w czasie wojny.
KOMUNIZM-doktryna głosząca ideał społeczeństwa bezklasowego,gdzie własność prywatna jest zastępowana państwową.Cechą tego społeczeństwa miało być ujednolicenie przekonań i postaw politycznych oraz podporządkowanie się władzy partii.
TOTALITARYZM-ustrój polit.oparty na kompetencjach władzy centralnej, która zmierza do rozciągnięcia kontroli nad całością życia politycznego, społecznego i kulturalnego społeczeństwa. Cechy:jedna, oficjalna ideologia państwowa, system monopartyjny, militaryzacja życia społecznego, gospodarka sterowana centralnie, ograniczenie praw obywatelskich, rozbudowa aparatu bezpieczeństwa, stosowanie przymusu fizycznego. Władzy totalitarnej nie wystarczało posłuszeństwo obywalteli,ale wymagano także aktywności i współdziałania. ZSRR(Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich),ZWIĄZEK RADZIECKI(Sowiecki)-państwo komunistyczne istniejące w latach 1922-1991, którego podstawą była Rosja Radziecka. Powstał na wskutek fiaska koncepcji światowej rewolucji i konieczności unormowania stosunków z utworzonymi po upadku carskiej Rosji republikami radzieckimi.Wg konstytucji było to państwo federacyjne, w którym podstawowym organem były rady(sowiety).Funkcje rządu pełniła Rada Komisarzy Ludowych wybierana przez Wszechzwiązkowy Centralny Komitet Wykonawczy.W rzeczywistości jednak władzę pełniła Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia (bolszewików) z Biurem Politycznym Komitetu Centralnego partii na czele. GUŁAG(Główny Zarząd Poprawczych Obozów Pracy)-wydział w radzieckich organizacjach bezpieczeństwa odpowiedzialny za obozy pracy niewolniczej (od1930).
INDOKTRYNACJA- proces wpajania ludziom określonych przekonań, zwłaszcza politycznych i społecznych,za pomocą uporczywej propagandy prowadzonej przez środki masowego przekazu i system oświaty.
FASZYZM-ruch polit,forma dyktatury,który powstał we Włoszech po Iwojnie św.Był przeciwny demokracji, negował liberalizm oraz komunizm. Głosił wyższość swojego narodu,skrajny nacjonalizm oraz częśto antysemityzm. Od obywateli wymagano bezwzględnej wierności i posłuszeństwa wodzowi.Władza scentralizowana,zyciem publicznych i prywatnym kierowała partia,dążąca do wyeliminowania przeciwników i militaryzacji życia cywilnego.W polit.zagr. dążyli do rozszerzenia swojego panowania.
SYNDYKALIZM-kierunek w robotniczym ruchu związkowym oraz związany z nim ruch społeczny rozwijający się w zachodniej Europie na pocz. XXw.Zakładał prymat celów ekonomicznych nad politycznymi w walce proletariatu o swoje prawa, a kontrolę nad produkcją oraz podziałem dóbr miały przejąć związki zawodowe.
NAZIZM(narodowy socjalizm,hitleryzm)-ruch oparty na ideologii Narodowosocjalistycznej Niemieckiej Partii Robotniczej(NSDAP), której największym teoretykiem był A.Hitler. Podstawą nazizmu był rasizm,wg tego Niemcy mieli być przywódcami i mieli prawo do podboju innych państw,największym ich wrogiem byli Żydzi i odmawiano im prawa do życia. W latach 1933-45 nazizm był podstawą polityki Niemiec i obok stalinizmu był najbardziej zbrodniczym systemem totalitarnym w dziejach ludzkości.
NUMERUS CLAUSUS(liczba zamknięta)- zasada ograniczająca liczbę osób,które mogą być dopuszczone do uprawiania danego zawodu czy przyjęte do danej instytucji (szkoła,uczelnia, urząd, stowarzyszenie) yła to jedna z form dyskryminacji, głównie na uczelniach wobec mniejszości narodowych,głównie Żydów.
POGROM-krwawe wystąpienia skierowane przeciwko Żydom w Rosji (1880-81),w świecie oznaczał wszystkie antyżydowskie wystąpienia zbiorowe w historii.