Odprawa elementu^{[uwaga 2]} do służby granicznej (1976)

Załoga strażnicy na moście granicznym (1969)

Dyżurny-operacyjny strażnicy (1976)

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Olszyna/Bukowina – nieistniejący obecnie podstawowy pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną^{[uwaga 3]} na granicy z Niemiecką Republiką Demokratyczną i Republiką Federalną Niemiec^{[uwaga 4]}. Strażnica Straży Granicznej w Olszynie – nieistniejąca obecnie graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Republiką Federalną Niemiec.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Strażnica została sformowana w 1945 w strukturze 5 komendy odcinka Tuplice jako 24 strażnica WOP (Olszyna)^[3]. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego^[4].

27 października 1946 została przeniesiona z Olszyny do Trzebiela^[5]. W 1947 została przeformowania na strażnicę I kategorii – 55 wojskowych^[5].

W związku z reorganizacją oddziałów WOP 24 kwietnia 1948, 24 strażnica OP Bukowina została włączona w struktury 30 batalionu Ochrony Pogranicza w Tuplicach, a 1 stycznia 1951 91 batalionu WOP w Tuplicach^[6].

Od 15 marca 1954 wprowadzono nową numerację strażnic^{[uwaga 5]}, a strażnica WOP Bukowina I kategorii otrzymała nr 32 w skali kraju^[8]. W 1956 rozpoczęto numerowanie strażnic na poziomie brygady. Strażnica specjalna WOP Olszyna była 5. w 9 Brygadzie Wojsk Ochrony Pogranicza^[9].

W 1960 funkcjonowała jako 17 strażnica WOP Olszyna I kategorii w strukturach 91 batalionu WOP, a 1 stycznia 1964 jako 16 strażnica WOP lądowa I kategorii Olszyna^[10] . Natomiast w marcu 1968 była jako Strażnica Techniczna WOP nr 14 Olszyna typu I w strukturach ww. batalionu.

W 1976 Wojska Ochrony Pogranicza przeszły na dwuszczeblowy system zarządzania. Strażnicę podporządkowano bezpośrednio pod sztab Lubuskiej Brygady WOP w Krośnie Odrzańskim^[11], a w 1984 utworzonego batalionu granicznego WOP Gubin jako strażnica WOP Olszyna kategorii I. Po rozformowaniu Lubuskiej Brygady WOP, 1 listopada 1989 strażnica została włączona w struktury Łużyckiej Brygady WOP w Lubaniu Śląskim i tak funkcjonowała do 15 maja 1991^[12] .

Straż Graniczna:
Po rozwiązaniu 15 maja 1991 Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 strażnica w Olszynie weszła w podporządkowanie Lubuskiego Oddziału Straży Granicznej^[13] i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Olszynie.

W 1998 zarządzeniem Komendanta Głównego Straży Granicznej, strażnica SG w Olszynie została zniesiona. Na bazie sił i środków po zniesionej strażnicy w Olszynie, w strukturach Lubuskiego Oddziału Straży Granicznej została powołana Strażnica Straży Granicznej w Tuplicach z miejscem dyslokacji w Tuplicach^[14].

Ochrona granicy

W 1960 17 strażnica WOP Olszyna I kategorii ochraniała odcinek granicy państwowej o długości 8 800 m:

• Od znaku granicznego nr 320 do znaku gran. nr 336.

W 1974 na odcinku strażnicy zostało uruchomione drogowe przejście graniczne, w którym odprawę graniczną osób, towarów, i środków transportu, wykonywała załoga utworzonej Granicznej Placówki Kontrolnej Olszyna (GPK Olszyna):

• Olszyna-Forst.

Wydarzenia

• 13 grudnia 1981–22 lipca 1983 – (Stan Wojenny w Polsce), normę służby granicznej dla żołnierzy podwyższono z 8 do 12 godzin na dobę. Ścisłą kontrolą objęto całą strefę nadgraniczną. W stan gotowości były postawione pododdziały odwodowe^[15].

Strażnice sąsiednie

Dyslokacje

1957

1945

• 23 strażnica WOP Żarki ⇔ 25 strażnica WOP Zasieki – 1946
• 23 strażnica OP Żarki Wielkie ⇔ 25 strażnica OP Zasieki – 1949
• strażnica OP Żarki Wielkie nr 23 ⇔ strażnica OP Rokita nr 25a – 18.01.1950
• 4 strażnica WOP Żarki Wielkie ⇔ 6 strażnica WOP Rokita – 1957
• 18 strażnica WOP II kat. Żarki Wielkie ⇔ 16 strażnica WOP II kat. Rokita – 1960
• 17 strażnica WOP lądowa II kat. Żarki Wielkie ⇔ 15 strażnica WOP lądowa II kat. Rokita – 01.01.1964.
• strażnica lądowa WOP nr 15 Żarki typ II ⇔ strażnica techniczna WOP nr 13 Zasieki typ I – 01.07.1967
• strażnica WOP Łęknica lądowa kat. I ⇔ strażnica WOP Zasieki lądowa kat I – 1984.

Straż Graniczna:

• strażnica SG w Łęknicy ⇔ strażnica SG w Zasiekach – 16.05.1991.

Dowódcy strażnicy

• ppor. Czesław Jaworski (był 10.1946)^{[uwaga 6]}
• ppor. Piotr Kocybała (był w latach 1948–1949)^[17]
• ppor. Władysław Szczepański (był w 1951)
• por. Józef Orłowski (1952–1956)
• por. Eugeniusz Zwierz (1956–1957)
• por. Czesław Fabiszewski (1957–1959)
• kpt. Eugeniusz Saputa (1958–był w 1964)
• por. Zdzisław Biniaszczyk (1967–1969)
• kpt. Jan Rabczyński (15.02.1969–był w 1977)

• ppor. Marek Walczak (1982–1984)
• por. Adam Mieszkało (1984–1986)
• ppor. Leszek Chosiński (1986–1987)
• por. Tadeusz Rawski (od 1987)

Poniżej wykaz dowódców strażnicy podano za Józef Ostrowski: Lubuska Brygada Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1989. Ludzie – wydarzenia. s. 18.

• kpt. J. Rebeżyński
• kpt. Eugeniusz Caputa
• por. J. Rawski
• por. Rabczyński.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985.
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945–1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
• Józef Ostrowski: Lubuska Brygada Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1989. Ludzie – wydarzenia. Krosno Odrzańskie: Drukarnia Dem-druk w Lubsku, 2005.
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
• Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1990 – Lubuska Brygada WOP. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.strazgraniczna.pl. [dostęp 2021-01-16]. (pol.).
• Luiza Potocka, Grzegorz Kowalski: Lubuski i Nadodrzański Oddział Straży Granicznej w Krośnie Odrzańskim. W: Leszek Elas [patronat]: Straż Graniczna w dwudziestoleciu 1991-2011. Materiały poseminaryjne – Tom II. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2011. ISBN 978-83-909484-4-7.
• SławomirS. Żurawlow SławomirS., Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebnej i Koniakowie – Rys historyczny 1922–2008, Gliwice: Gminny Ośrodek Kultury w Istebnej, 2011 .
• Praca zbiorowa, Historia Łużyckiej Brygady WOP
• ASGr.Historia Lubuskiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza. Krosno Odrzańskie 1965 r.
• Archiwum Straży Granicznej. Rozkazy personalne dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza.
• Wykazy dyslokacyjne WOP 1946 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin., sygn. 217/143.
• Archiwum Straży Granicznej. Wykazy dyslokacyjne jednostek i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza.
• Regulamin Służby Granicznej Część I – Zasady Ogólne, t. WOP 1/67, Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej Szefostwo Wojsk Ochrony Pogranicza, 1968, s. 24, 25–26 .
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Wykaz dyslokacyjny etatowych oddziałów i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza z 18 maja 1957.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.