Strażnica WOP Gorzyce
Strażnica SG w Gorzycach
Ilustracja
Budynek byłej strażnicy w Gorzycach (2014)
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1945[uwaga 1]

Rozformowanie

październik 1999

Tradycje
Rodowód

209 strażnica WOP
217 strażnica WOP
7 strażnica WOP Gorzyce
19 strażnica WOP Gorzyce
20 strażnica WOP lądowa Gorzyce

Kontynuacja

SSG w Gorzycach
SSG w Godowie
GPK SG w Pietraszynieie
PSG w Pietraszynie
PSG w Raciborzu
PSG w Rudzie Śląskiej

Komendanci / Dowódcy
Ostatni

kpt. Edward Muzyka

Organizacja
Dyslokacja

ul. Bogumińska 13
Gorzyce

Formacja

Wojska Ochrony Pogranicza
Straż Graniczna

Podległość

45 komenda odcinka
46 komenda odcinka
67 batalion OP
43 batalion WOP
42 Batalion WOP
4 GB WOP
Jednostka WOP Cieszyn
batalion graniczny WOP
Śląski Oddział SG

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Gorzyce – zlikwidowany podstawowy pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-czechosłowackiej.

Granica polsko-czeska na Olzie w Olzie (wrzesień 2016)

Strażnica Straży Granicznej w Gorzycach – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Czechosłowacją/Republiką Czeską[uwaga 2].

Formowanie i zmiany organizacyjne

Strażnica została sformowana w 1945 w strukturze 45 komendy odcinka Jastrzębie Zdrój jako 209 strażnica WOP (Gorzyce)[1] o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego[2].

W 1947, strażnica została włączona w struktury 46 komendy odcinka Racibórz[3][4]. W wyniku kolejnej reorganizacji oddziałów WOP, 24 kwietnia 1948 strażnica weszła w struktury 67 batalionu Ochrony Pogranicza[3], a 1 stycznia 1951 43 batalionu WOP w Raciborzu.

Od 15 marca 1954 w Wojskach Ochrony Pogranicza wprowadzono nową numerację strażnic[uwaga 3], a strażnica WOP Gorzyce II kategorii otrzymała nr 217 w skali kraju[6].

W 1956 rozpoczęto numerowanie strażnic na poziomie brygady. Strażnica II kategorii Gorzyce była 7 w 4 Brygadzie Wojsk Ochrony Pogranicza[7].

31 grudnia 1959 była jako 19 strażnica WOP III kategorii Gorzyce.

1 stycznia 1964 była jako 20 strażnica WOP lądowa III kategorii Gorzyce i była w strukturach 42 batalionu WOP w Cieszynie.

W kwietniu 1976, w związku z przejściem na dwuszczeblowy system dowodzenia[8], strażnicę podporządkowano bezpośrednio pod sztab Górnośląskiej Brygady WOP w Gliwicach.

13 grudnia 1981 po wprowadzeniu stanu wojennego na terytorium kraju, dowódca GB WOP wewnętrznym rozkazem w miejscu stacjonowania poszczególnych batalionów, utworzył tzw. „wysunięte stanowiska dowodzenia” (zalążek przyszłych batalionów granicznych), którym podporządkował strażnice znajdujące się na odcinkach dawnych batalionów granicznych. Brygada wykonywała zadania ochrony granicy i bezpieczeństwa państwa wynikające z dekretu o wprowadzeniu stanu wojennego[9].

W 1983 strażnica WOP Gorzyce weszła w struktury Jednostki WOP im. Ziemi Cieszyńskiej, a w drugiej połowie 1984 utworzonego batalionu granicznego WOP Cieszyn[8].

Żołnierze WOP (jesień 1985)

Od 1989 stopniowo, po odejściu żołnierzy służby zasadniczej do rezerwy, strażnicę rozwiniętą przekształcano w strażnicę kadrową na czas „P” i tak funkcjonowała do 15 maja 1991. Żołnierze służby zasadniczej WOP z ostatnich poborów nadal pełnili służbę w strażnicy już po utworzeniu Straży Granicznej, równolegle z przyjętymi do służby kandydackiej funkcjonariuszami SG.

Straż Graniczna:
15 maja 1991 po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 strażnica w Gorzycach przejęta została przez Śląski Oddział Straży Granicznej w Raciborzu (ŚlOSG)[10][11] w Raciborzu i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Gorzycach (Strażnica SG w Gorzycach).

Strażnica SG w Gorzycach funkcjonowała do października 1999, kiedy to zarządzeniem Komendanta Głównego Straży Granicznej została rozwiązana. Ochraniany przez strażnicę odcinek granicy państwowej, przejęła Strażnica SG w Godowie. Obiekt strażnicy został przekazany gminie, gdzie został zaadaptowany na Urząd Gminy w Gorzycach[12].

Ochrona granicy

Od 1947 załoga strażnicy wykonywała kontrolę graniczną i celną osób, towarów oraz środków transportu[3]:

1 stycznia 1964 na ochranianym odcinku przez strażnicę funkcjonowały przejścia graniczne małego ruchu granicznego (mrg) w których kontrolę graniczną i celną osób, towarów oraz środków transportu wykonywała załoga strażnicy:

Od lat 60. XX wieku[13] do połowy lat 80. XX wieku na odcinku strażnicy w miejscowości Gorzyczki[uwaga 4] do pełnienia służby w ochronie granicy, wykorzystywana była metalowa wieża obserwacyjna[uwaga 5].

Żołnierze WOP przy samochodzie terenowym GAZ-69 (marzec 1985)

Do 31 grudnia 1989 rozwinięta rozwinięta strażnica lądowa WOP Gorzyce II kategorii, a od 1 stycznia 1990 do 15 maja 1991 kadrowa Strażnica WOP Gorzyce ochraniała odcinek granicy państwowej o długości około 7000 m, w tym 5100 m granicy rzecznej – na Olzie i ok. 1900 m granicy lądowej:

  • Włącznie znak graniczny nr 369/11, wyłącznie znak gran. nr IV/1b IV/170.
  • W okresie zimowym pas śnieżny sprawdzany był minimum: na głównym kierunku dwukrotnie, na pozostałym raz w ciągu doby.
  • Współdziałała w zabezpieczeniu granicy państwowej z:
  • W ochronie granicy dowódcy strażnicy ściśle współpracowali ze swoimi odpowiednikami tj. naczelnikami placówek OSH (Ochrana Statnich Hranic) CSRS:
  • Kopytov.

Straż Graniczna:
W latach 16 maja 1991–październik 1999, Strażnica SG w Gorzycach ochraniała odcinek granicy państwowej o długości około 7000 m, w tym 5100 m granicy rzecznej – na Olzie i około 1900 m granicy lądowej:

Funkcjonariusze SG na samochodzie terenowym UAZ 469 (lipiec 1991)
  • Włącznie znak gran. nr 169/11, wyłącznie znak gran. nr II/1b.
  • Komendant strażnicy współdziałał w zabezpieczeniu granicy państwowej z placówkami po stronie czeskiej cizinecké policie RCPP.

Wydarzenia

Żołnierze WOP w czasie powodzi, w rejonie mostu na Odrze (sierpień 1985)
  • 1947 – na całym odcinku strażnicy wprowadzono zapory w miejscach dogodnych do przekroczenia granicy[14].
  • 1956 – koniec czerwca, początek lipca w okresie tzw. „Wypadków poznańskich”, przy linii granicznej i w strefie działania, odnajdywano pakunki zawierające ulotki z tzw. „bibułą”, przytwierdzone do balonów leżących na ziemi[15]. W związku z masowością zjawiska, żołnierze otrzymali zezwolenie na użycie broni, celem zestrzelenia nisko przelatujących balonów (nawet jeśli znajdowały się na terytorium czechosłowackim, ale w zasięgu ognia – to samo czynili pogranicznicy czechosłowaccy)[16].
  • 13 grudnia 1981–22 lipca 1983 – (stan wojenny w Polsce), normę służby granicznej dla żołnierzy podwyższono z 8 do 12 godzin na dobę. Ścisłą kontrolą objęto całą strefę nadgraniczną. W stan gotowości były postawione pododdziały odwodowe[17].

Straż Graniczna:

Strażnice sąsiednie

Straż Graniczna:

Obsada personalna

Obsada personalna 1 maja 1986
Stanowisko Stopień, imię i nazwisko
dowódca strażnicy kpt. Edward Muzyka[18]
p.o. zastępca dowódcy strażnicy sierż. pchor. Włodzimierz Karsznia
szef strażnicy chor. Bronisław Cykowski[19]
kucharka pracownik cywilny

Dowódcy/komendanci strażnicy

D-cy strażnic WOP: Gorzyce kpt. Edward Muzyka i Godów chor. Adam Nowak z d-cą bg WOP Cieszyn ppłk Bolesław Cader i szefem sztabu bg WOP Cieszyn mjr Zenon Skowron (siedzi za stołem (1985)
  • sierż. Jan Piguła[18] (20.01.1951–31.01.1951)[uwaga 6][20]
  • ppor. Jan Piguła[18] (22.07.1953–14.12.1954)[20]
  • kpt./mjr Antoni Olejnik (był w 1976[21]–był w 1979)[uwaga 7] mjr Antoni Olejnik d-ca strażnicy (był w 1976–był w 1979 ) na tle sztandaru bg WOP Cieszyn (1. poł. lat 80.)
  • por./kpt. Edward Muzyka (był w 1984[22]–01.04.1991[23])

Komendanci strażnicy SG:

  • kpt. SG Edward Muzyka (02.04.1991–† 1993)[uwaga 8]
  • por. SG/mjr SG Witold Klimczak (1993–10.1999) – do rozformowania[uwaga 9].

Uwagi

  1. ↑ Od 1991 strażnica Straży Granicznej.
  2. ↑ Od 1 stycznia 1993 z Republiką Czeską.
  3. ↑ Rozkaz dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza nr 04 z 22 lutego1954[5].
  4. ↑ Położenie wieży obserwacyjnej → 49°56′22″N 18°23′39″E/49,939314 18,394269
  5. ↑ Obserwację na wieży obserwacyjnej prowadzi się w warunkach dobrej widoczności w celu ochrony wyznaczonego odcinka granicy. Każda wieża obserwacyjna powinna być wyposażona w:
  6. ↑ Od 1.02.1951 Kurs Dowódców Strażnic w OS WOP Kętrzynie.
  7. ↑ mjr Antoni Olejnik odszedł na emeryturę.
  8. ↑ kpt. SG Edward Muzyka zmarł.
  9. ↑ mjr SG Witold Klimczak ubył do strażnicy SG w Chałupkach.

Przypisy

  1. ↑ ASGran., sygn. 217/143 ↓.
  2. ↑ Dominiczak 1985 ↓, s. 46.
  3. 1 2 3 Gacek 2005 ↓, s. 8.
  4. ↑ Rozkaz dowódcy WOP nr 092 z dnia 24.11.1947.
  5. ↑ Prochwicz 2011 ↓, s. 207.
  6. ↑ Dyslokacja jednostek WOP 1954 ↓, k.23.
  7. ↑ Wykaz dyslokacyjny 1957 ↓, k.185.
  8. 1 2 Jackiewicz 1998 ↓, s. 145.
  9. ↑ Żurawlow 2011 ↓, s. 41.
  10. ↑ Zarządzenie nr 021 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 07.05.1991, utworzono Śląski Oddział SG.
  11. ↑ Łach 2013 ↓, s. 293.
  12. ↑ Urząd Gminy w Gorzycach. (pol.).
  13. ↑ Gacek 2005 ↓, s. 31.
  14. ↑ Dariusz Mazur: Wojsko Ochrony Pogranicza w Jastrzębiu. jaspedia.eu, 2019-03-22. [dostęp 2019-06-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-23)]. (pol.).
  15. ↑ Robert Spałek: Agenci w balonach – mniej znany aspekt „wojny balonowej”. ipn.gov.pl. (pol.).
  16. ↑ Kudasiewicz 2003 ↓, s. 8.
  17. ↑ Żurawlow 2011 ↓, s. 37.
  18. 1 2 3 Gacek 2005 ↓, s. 69.
  19. ↑ Gacek 2005 ↓, s. 72.
  20. 1 2 Jan Piguła. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2021-03-31]. (pol.).
  21. ↑ Gacek 2005 ↓, s. 15.
  22. ↑ Gacek 2005 ↓, s. 20.
  23. ↑ Rozkaz nr 077 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 17.04.1991.

Bibliografia

  • Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985.
  • Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.
  • Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945–1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej w Kętrzynie, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
  • Mirosław Kudasiewicz. Z archiwum odkrywcy – Balonowa propaganda. „Tygodnik Prudnicki”. 19(649), s. 8, 2003-05-07. ISSN 1231-904X. 
  • Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
  • Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
  • Sławomir Żurawlow, Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebnej i Koniakowie – Rys historyczny 1922–2008, Gliwice: Gminny Ośrodek Kultury w Istebnej, 2011.
  • Regulamin Służby Granicznej Część I – Zasady Ogólne, t. WOP 1/67, Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, Szefostwo Wojsk Ochrony Pogranicza, 20 sierpnia 1967, s. 39.
  • Archiwum Straży Granicznej, DWOP, sygn. 217/143 k. 119–123. Wykazy dyslokacyjne WOP 1946 r.
  • Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Wykaz dyslokacyjny etatowych oddziałów i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza z 18 maja 1957.
  • Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.