| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1948 |
| Rozformowanie |
1 stycznia 1951 |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Kontynuacja |
9 Brygada WOP |
| Organizacja | |
| Numer |
JW 1796 |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość |
Główny Inspektorat OP |
| Skład |
patrz: brygada OP |
.svg.png.webp){kind=small}
10 Brygada Ochrony Pogranicza – zlikwidowana brygada w strukturze organizacyjnej Wojsk Ochrony Pogranicza pełniąca służbę na granicy polsko-niemieckiej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
10 Brygada Ochrony Pogranicza JW 1796 (Zarządzenie SzSG Nr 053/Org. 30 marca 1946)[1] została sformowana w 1948 na bazie Poznańskiego Oddziału WOP nr 2[2], na podstawie rozkazu MON nr 055/org. z 20 marca 1948. Brygada posiadała trzy bataliony, a stan etatowy wynosił 1008 żołnierzy i 11 pracowników cywilnych[3]. Podporządkowana została Głównemu Inspektoratowi Ochrony Pogranicza. Zaopatrzenie nadal realizowane było przez kwatermistrzostwo okręgu wojskowego[4]. Rozkazem Ministra Obrony Narodowej nr 205/Org. z 4 grudnia 1948, z dniem 1 stycznia 1949, Wojska Ochrony Pogranicza podporządkowano Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego[5]. Zaopatrzenie brygady przejęła Komenda Wojewódzka MO[4].
Sztab brygady stacjonował w Krośnie Odrzańskim.
Aby nadać ochronie granic większą rangę, podkreślano wojskowy charakter formacji. Od 1 stycznia 1950 powrócono w nazwach jednostek do wcześniejszego określania: „Wojska Ochrony Pogranicza”[6]. 1 stycznia 1951 weszła w życie nowa numeracja batalionów i brygad Wojsk Ochrony Pogranicza[7]. Na bazie 10 Brygady Ochrony Pogranicza powstała 9 Brygada WOP.
Struktura organizacyjna
W 1948[2]:
- Dowództwo, sztab i pododdziały dowodzenia
- Szkoła podoficerska
- samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 32 (JW 1742) – Gubin
- samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 34 (JW 1786) – Słubice
- samodzielny batalion ochrony pogranicza nr 36 (JW 1821) – Słońsk.
Etat brygady przewidywał: 3 bataliony, 1008 wojskowych i 11 pracowników cywilnych[8].
Na terenie odpowiedzialności brygady funkcjonowało sześć GPK[9]:
- Graniczna Placówka Kontrolna nr 5 „Gubin” (kolejowa)
- Graniczna Placówka Kontrolna nr 6 „Krosno Odrzańskie” (rzeczna)
- Graniczna Placówka Kontrolna nr 7 „Rypin” (kolejowa)
- Graniczna Placówka Kontrolna nr 8 „Słubice” (drogowa)
- Graniczna Placówka Kontrolna nr 9 „Kostrzyn” (rzeczna nad Wartą)
- Graniczna Placówka Kontrolna nr 10 „Kostrzyn” (kolejowo-drogowa).
Sztandar brygady
Poprzednik brygady, 2 Oddział Ochrony Pogranicza otrzymał sztandar w pierwszą rocznicę powstania. Wręczenie sztandaru odbyło się w Krośnie Odrzańskim 13 października 1946 z udziałem ministra obrony narodowej, marszałka Polski Michała Roli-Żymierskiego, wiceministra obrony narodowej gen. dyw. Mariana Spychalskiego, szefa Departamentu Ochrony Pogranicza gen. bryg. Gwidona Czerwińskiego i dowódcy Poznańskiego Okręgu Wojskowego gen. dyw. Wsiewołoda Strażewskiego[10].
Sztandar wręczono dowódcy oddziału ppłk. Walerianowi Kuczyńskiemu. Na lewej stronie płatu, nad hasłem: "ZA POLSKĘ, WOLNOŚĆ I LUD" umieszczony został napis "dar ziemi lubuskiej", a w rogach tej strony płatu - herby miast. 2 Oddział Wojsk Ochrony Pogranicza z dniem 1 stycznia 1949 został przemianowany na 10 Brygadę Ochrony Pogranicza. W tym czasie dokonano zmian na sztandarze, na jego prawej stronie, w miejsce napisu "II O.O.P." zostały wyhaftowane cyfry i skrót nowej nazwy jednostki, tj. "10 B.O.P.". W kolejnych reorganizacjach brygada zmieniała nazwy i numer, wzór ten przetrwał do czasu otrzymania nowego sztandaru wzoru 1955[10].
Dowódcy brygady
- ppłk Filip Kujun (od 28.10.1946–17.05.1949)[11]
- ppłk Zygmunt Tarnowski.
Przekształcenia
2 Oddział Ochrony Pogranicza → 2 Poznański Oddział WOP → 10 Brygada Ochrony → 9 Brygada WOP → 9 Lubuska Brygada WOP → Lubuska Brygada WOP → Ośrodek Szkolenia WOP w Krośnie Odrzańskim → Lubuski Oddział Straży Granicznej → Nadodrzański Oddział Straży Granicznej.
Przypisy
- ↑ Zestawienie numerów historycznych jednostek wojskowych. jednostki-wojskowe.pl. [dostęp 2023-03-18]. (pol.).
- 1 2 Jackiewicz 1998 ↓, s. 51.
- ↑ Dominiczak 1971 ↓, s. 132.
- 1 2 Jackiewicz 1998 ↓, s. 12–14.
- ↑ Dominiczak 1985 ↓, s. 65–69.
- ↑ Goryński 2011 ↓, s. 73.
- ↑ Prochwicz 2011 ↓, s. 194.
- ↑ Dominiczak 1985 ↓, s. 66.
- ↑ Wykaz dyslokacyjny pododdziałów WOP ↓, s. 7.
- 1 2 Niedziela (red.) 1995 ↓, s. 6.
- ↑ Błażej 1985 ↓, s. 149.
Bibliografia
- Henryk Dominiczak: Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1845-1948. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971.
- Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945-1985. Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985.
- Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945–1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
- Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945-1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
- Tadeusz Niedziela (red.): Wojska Ochrony Pogranicza w pięćdziesiątą rocznice objęcia służby w ochronie granicy Polski 1945–1995. Jednodniówka Związku Byłych Żołnierzy Zawodowych Środowiska WOP. 1995.
- Grzegorz Goryński. Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1945–1965. Próba oceny – cz. I. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Straży Granicznej”. 1/11, 2011. Koszalin: Centralny Ośrodek Straży Granicznej. ISSN 1429-2505.
- Andrzej Błażej: Zarys dziejów Lubuskiej Brygady WOP (1945–1985). Krosno Odrzańskie: 1985.
- Wykaz dyslokacyjny pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza w latach 1948−1956, Szczecin, Archiwum Straży Granicznej.
