czarnoksiężnik (język polski)

wymowa:
​
znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskoosobowy

(1.1) osoba zajmująca się czarami i zjawiskami nadprzyrodzonymi
(1.2) daw. osoba zajmująca się czarami w formie badań naukowych i okultystycznych, z użyciem „czarnych ksiąg” tj. grymuarów[1]
(1.3) daw. osoba uczona, bardzo zręczna[1]
odmiana:
(1.1-3)
przykłady:
(1.2) […] mniemana owa mądrość zaklinania i odklinania nieba i ziemi, czyli czarodziejska, na rodzinnéj powstała ziemi i tylko ją w obce ubrano kształty, czyli po obcemu ubrano w szatę nauki, że tego, który ją transcendentalnie czyli naukowo (t.j. przy pomocy ksiąg) wykształcał i praktykował, czarnoksiężnikiem – tego zaś, który sposobem dostępnym wykonywał ją (z przymiotów przyrodzenia moc nadprzyrodzoną wyciskać umiejąc) czarodziejem mianowano[2][1].
składnia:
kolokacje:
synonimy:
(1.1) czarodziej, czarownik, mag; śr.pol. czarodziejca, nigromantyk, czarnyksiężnik[1]
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. czarnoksięstwo n
forma żeńska daw. czarnoksiężnica, czarnaksiężnica[1]
przym. czarnoksięski, czarnoksiężniczy
związki frazeologiczne:
etymologia:
daw. czes. černoknižník (obecnie czes. černokněžník)[3]
pol. czarn‑ + -o- + ‑księżnik < niem. das schwarze Buch[1]
uwagi:
(1.2-3) dawniej terminy czarnoksiężnik, a czarownik/czarownica (i czarodziej/czarodziejka) miały odmienne znaczenie, co pokrywa się z ich etymologią. O ile czarownik/czarownica oznaczał człowieka wywodzącego się z ludu (por. szaman), praktykującego magię naturalną (związki z religiami chtonicznymi i matriarchalnymi) to czarnoksiężnik oznacza samotnego uczonego — badacza magii, zajmującego się studiowaniem grymuarów (związki z okultyzmem, nekromancją i demonologią, także z religią monoteistyczną i społeczeństwem patriarchalnym). Z czasem wyrazy te uległy pejoratywizacji, a formy związane z rdzeniem „czar-” wytworzyły bardziej neutralne (lub pozytywne) znaczeniowo terminy „czarodziej” i „czarodziejka”.[1]
tłumaczenia:
źródła:
  1. 1 2 3 4 5 6 7 Grudnik, Krzysztof. (2010). Rozwój gniazda słowotwórczego rdzenia „czar‑”. W: A. Rejter (red.), „Bogactwo polszczyzny w świetle jej historii. T.3” (S. 25-35). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
  2. ↑ W. A. Maciejowski: Piśmiennictwo polskie od czasów najdawniejszych aż do roku 1830. T.1. Warszawa 1851, s. 229
  3. ↑ Hasło „czarnoksiężnik” w: Andrzej Bańkowski, Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 1, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000, ISBN 83-01-13016-4.
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.