וויסן (jidysz)

transliteracja:

YIVO: visn; polska: wisn

wymowa:

IPA: /ˈvisn/; IPA: [ˈvɪsn̩]

znaczenia:

czasownik przechodni

(1.1) wiedzieć, znać, orientować się

(1.2) doznawać, zaznawać, doświadczać

rzeczownik, rodzaj nijaki

(2.1) wiedza, znajomość

(2.2) wiedza, erudycja, uczoność, wykształcenie

odmiana:

(1.1-2) lp איך ווייס, דו ווייסט, ער / זי / עס ווייס(ט)‏ ‖ lm מיר ווייסן, איר ווייסט, זיי ווייסן ‖ fp האָבן + געוווּסט

(2.1-2) lp וויסן; blm

przykłady:

(1.1) עס איז אַ חילוק: צי מע ווייסט, וואָס מע רעדט, צי מע רעדט, וואָס מע ווייסט.‏ → To różnica: czy się wie, co się mówi, czy się mówi, co się wie^[1].

(1.1) די פֿאַטשיילע מיטן געלט חאָט דער רבֿ איבערגעגעבן דער רביצין, זי זאָל דאָס פֿאַרשליסן אין קאַסטן, און די שליסעלעך זאָל זי באַהאַלטן אין אַן אָרט, וואָס קיין בן־אָדם זאָל ניט וויסן…‏ → Chustę z pieniędzmi przekazał rabin swej żonie, żeby to zamknęła w skrzyni, a kluczyki schowała w miejscu, którego by żaden śmiertelnik nie znał…^[2]

składnia:

(1.1) וויסן פֿון → wiedzieć o + Ms., znać + B., orientować się w + Ms.

(1.2) וויסן פֿון → doznawać / zaznawać / doświadczać + D.

kolokacje:

(1.1) אויף וויפֿל איך ווייס → o ile mi wiadomo, o ile się orientuję / wiem

(1.2) ניט וויסן פֿון קיין נויט → nie zaznać biedy, żyć w dostatku

(2.1) אָן מײַן וויסן → bez mojej wiedzy

synonimy:

antonimy:

hiperonimy:

hiponimy:

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

rzecz. וויסנשאַפֿט, וויסנשאַפֿטלער, וויסנשאַפֿטלערין

przym. וויסנשאַפֿטלעך, וויסעוודיק

przysł. וויסנשאַפֿטלעך, וויסעוודיק

związki frazeologiczne:

(1.1) לאָזן וויסן lub געבן צו וויסן lub טאָן צו וויסן → dawać znać, zawiadamiać, informować

etymologia:

śwn. wiȥȥen, por. niem. wissen^[3]

uwagi:

źródła:

•  Дмитрий Владимирович Тищенко, Идиш-русский словарь, Арт Економі, Kijów 2012 (2019), ISBN 978-617-7289-86-8.
•  Yitskhok Niborski, Bernard Vaisbrot, Dictionnaire yiddish-français, Bibliothèque Medem, Paryż 2002, ISBN 2951137273.