Prawo
Ułomność ludzkiego wymiaru sprawiedliwości
Kary wymierzane przez ludzi skłaniają do refleksji o ułomności ludzkiego wymiaru sprawiedliwości. Jego parodią, urągającą człowieczeństwu, są na ogół sądy wojenne, sądy stalinowskie czy absurdalne zbiorowe wyroki wydane przez Hitlera na Żydów czy Romów. Odwrotnym problemem jest nieadekwatność wyroków (wydawanych na zbrodniarzy hitlerowskich czy stalinowskich) wobec ich win. W Dekalogu V Krzysztofa Kieślowskiego wykonanie wyroku śmierci pokazane zostaje jako kolejna zbrodnia, akt zemsty,...
Prawo pracy
jest zespołem norm prawnych regulujących stosunki prawne związane z pracą, występujące pomiędzy pracodawcą i pracobiorcą. Źródło prawa pracy wynika z kodeksu pracy oraz aktów prawnych mających swoją własną regulację zawodową, np. karty nauczyciela, statutów, regulaminów pracy, układów zbiorowych pracy. Szczególne miejsce, ze względu na praktyczne zastosowanie w prawie pracy, zajmuje zawiązanie stosunku pracy. Może ono nastąpić w wyniku: umowy o pracę, umowy o dzieło, umowy zlecenia,...
Kobieta zabawka
Nora, bohaterka dramatu Henryka Ibsena , traktowana jest przez męża– Torwalda jak zabawka służąca do rozweselania zajętego poważnymi sprawami małżonka, jak duża lalka, bawiąca się dziećmi – małymi lalkami, a nie matka, partnerka, dorosła kobieta. Każde wyjście z tej roli jest nieakceptowane. Dlatego Nora świetnie gra lalkę – piękną, wystrojoną, szczęśliwą, radosną, beztroską,rozszczebiotaną, której jedynym przewinieniem jest podjadanie słodyczy. Nikt nie wie, że Nora kryje wielką...
Prawo międzynarodowe
Określa system norm prawnych regulujących wzajemne stosunki pomiędzy państwami. Obowiązuje ono wszystkie państwa należące do społeczności międzynarodowej i tworzone jest poprzez umowy zawierane między państwami. Umowy takie mogą mieć różny charakter. Mogą to być umowy dwustronne,np. traktaty handlowe, pakty o nawiązaniu stosunków dyplomatycznych i wzajemnej przyjaźni lub wielostronne, czyli zawierane pomiędzy grupą państw, np. Traktat Paryski, Pakt Ligi Narodów czy Traktat z Maastricht....
Dzieje prawa
Najstarsze kodeksy prawa powstawały 4000 lat temu w starożytnej Mezopotamii. Najwcześniejsze znane nam kodeksy prawa powstały w sumeryjskim mieście Ur w 2100 roku p.n.e. W XVIII wieku p.n.e. władca Babilonii, król Hammurabi, na kamiennej stelli wykuł prawa obowiązujące w jego państwie. Prawa te, nazwane Kodeksem Hammurabiego, nie są pierwszym kodeksem w dziejach ludzkości, ale zachowały się w najbardziej obszernych fragmentach. W Kodeksie Hammurabiego odnajdujemy charakterystyczne dla...
Prawo konstytucyjne
Zespół norm prawnych określający najważniejsze zasady ustrojowe państwa. Prawo konstytucyjne obejmuje określenie: zakresu kompetencji organów państwa i sposobu ich powoływania, miejsca państwa w stosunkach międzynarodowych, wewnętrznych stosunków w państwie, miejsca jednostki w państwie z podkreśleniem przysługujących jej praw i obowiązków, podmiotu sprawującego władzę w państwie i zasad, na jakich odbywa się jej sprawowanie. Źródłem prawa konstytucyjnego jest...
Prawo międzynarodowe a prawo wewnętrzne – różne gałęzie prawa
Inne rozróżnienie gałęzi praw może dotyczyć obszaru, na którym rozciąga się jego jurysdykcja. Z tego względu rozróżniamy prawo międzynarodowe publiczne i prawo wewnętrzne.
Prawo karne
Określa normy, które zakazują pod groźbą kary świadomego dokonywania czynów uznawanych za przestępstwa. Prawo karne precyzuje także kary, które grożą za naruszenie jego postanowień. Odwołując się do prawa karnego, sądy karne sądzą i wyrokują w sprawach karnych. Zanim jednak sprawa trafia do sądu, organy ścigania (prokuratura i policja) muszą określić, czy zaistniało przestępstwo, i wykryć jego sprawcę. Źródłem prawa karnego w Polsce jest kodeks postępowania karnego z roku 1997. Ważnym...
Zdrada małżeńska
Przykładem nielojalności i naruszenia umowy pomiędzy ludźmi jest zdrada małżeńska. Zdradza żonę wielokrotnie bohater mitów greckich Zeus. Afrodyta zdradza męża – nudnego, kulawego, wiecznie brudnego i zajętego pracą w kuźni Hefajstosa. Mitologia to cała siatka zdrad... Zdrada jest też przyczyną wojny trojańskiej. Piękna Helena, porwana przez księcia trojańskiego Parysa, najbardziej pożądana kobieta grecka, zdradza z trojańskim księciem męża Menelaosa. Wraz z wojskami przybywa on upomnieć się...
Rada Europy
Rada Europy to polityczna organizacja międzyrządowa utworzona w 1949 roku i skupiająca większość państw europejskich. Najważniejsze jej cele to: ochrona praw człowieka i demokracji pluralistycznej, uświadamianie i podnoszenie wartości europejskiej tożsamości kulturowej, rozwiązywanie problemów stojących przed europejskim społeczeństwem, rozwój politycznego partnerstwa z nowymi europejskimi demokracjami, pomoc państwom Europy Centralnej i Wschodniej w zakresie reform...
Prawo wewnętrzne
Reguluje relacje wewnątrz państwa. Obowiązuje w niemal wszystkich dziedzinach życia społeczno-państwowego, stąd tak liczne gałęzie prawa wewnętrznego. Prezentuje to poniższy schemat. Prawo konstytucyjne Prawo karne Prawo cywilne Prawo administracyjne Prawo pracy Prawo rzeczowe Prawo rodzinne Prawo spadkowe Prawo zobowiązań Prawo handlowe Prawo lokalowe
Prawo stanowione
Opiera swój kształt i byt o prawa tworzone z woli władcy lub ludu. We współczesnych systemach prawnych prawo wywodzi się z konstytucji, przez którą, podobnie jak ustawy i inne akty prawne wyrażające wolę ich twórców, jest kształtowane.
Norma prawna
Określa zasady i sposób postępowania w przewidzianych przez nią sytuacjach. Normy prawne ustanowione są przez uprawnione do tego organy państwowe, np. parlament, rząd, prezydenta, wojewodę. Nieprzestrzeganie zasad w niej zawartych wywołuje sankcje za jej naruszenie. Sankcje mogą być bardzo różne: od grzywny po pozbawienie wolności. Norma prawna powinna być skierowana do adresatów, wobec których nałożone są równe prawa i obowiązki. Każda norma powinna posiadać trzy elementy:...
Prawo naturalne a prawo stanowione
Jeżeli prawo będziemy pojmować jako szereg norm uporządkowanych przez zespół ludzi, których celem jest określenie współżycia różnych społeczności w ramach organizmu, jakim jest państwo, to szybko uświadomimy sobie, jak wiele gałęzi prawa można wyróżnić. Biorąc pod uwagę źródła prawa, możemy wyróżnić prawo naturalne i prawo stanowione.
Od praw naturalnych do praw człowieka
Człowiekowi przynależne są pewne prawa wynikające z jego natury. Prawo do życia jest niepodważalnym prawem każdego człowieka, podobnie jak prawo do wolności czy własności. Pierwsze nowożytne zapisy dotyczące praw człowieka pojawiły się w XIII wieku w Anglii. W 1215 roku Jan bez Ziemi wydał Wielką Kartę Swobód , zgodnie z którą żaden człowiek nie mógł być uwięziony, pozbawiony majątku czy wygnany bez prawomocnego wyroku. Wyrok taki mógł być wydany przez ludzi mu równych lub z mocy prawa...
Prawo naturalne
Jest to prawo przyrodzone, które posiadamy ze względu na sam fakt bycia człowiekiem. Prawa naturalnego nikt nam nie nadał, więc jest ono prawem niezbywalnym. Istnieje w świadomości człowieka. Wydaje się słusznym stwierdzenie, że prawo istnieje wtedy, gdy ludzie uznają, iż coś jest prawem. Prawo naturalne człowieka istniało zawsze, jednak po raz pierwszy zostało sformułowane w aktach stanowiących prawo w XVIII wieku. Uczyniono to niemal równocześnie w Ameryce w Deklaracji Niepodległości i we...
Zdrajcy w imię dobra ojczyzny i ludzkości
Judyta, choć w pewnym sensie zdradziła, bo działała wbrew swym słowom i zapewnieniom, działała dla dobra ojczyzny. Podobnie postępował bohater mitów oraz starogreckich eposów – Iliady i Odysei , mądry, przebiegły Odyseusz (Odys, Ulisses), dzięki któremu do Troi wprowadzono ogromnego konia, niby pozostawionego w popłochu przez wycofujące się wojska (a może w darze?,jak wydawało się obleganym). Trojanie wciągnęli go za bramy miasta, a nocą z jego wnętrza wyszli uzbrojeni wojownicy, wśród nich...
Sposób prezentacji i ogłaszania aktów prawnych
Prezentacja i ogłaszanie odbywa się poprzez publikacje urzędowe, w których zamieszczone są akty prawne. Są nimi Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej oraz Monitor Polski. W Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej znajdują się opublikowane ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia Prezydenta RP, Rady Ministrów i poszczególnych ministrów. Z kolei w Monitorze Polskim znajdujemy uchwały Sejmu i wszystkie inne (poza rozporządzeniami) akty prawotwórcze naczelnych...
Pojęcie normy i przepisu prawa
Prawo jest pewnego rodzaju zbiorem norm postępowania, które porządkują życie społeczne, wprowadzając ład i porządek. Jak każda dziedzina naukowa, prawo posiada specyficzny język, posługujący się szeregiem charakterystycznych pojęć i zagadnień. Należą do nich pojęcia normy i przepisu prawnego.
Międzynarodowe akty prawne gwarantujące prawa człowieka
Każdemu człowiekowi bez względu na pochodzenie, rasę, wyznanie itp. przysługują pewne prawa. Ich poszanowanie jest sprawą nie tylko innych ludzi,ale całej społeczności międzynarodowej. Państwa członkowskie ONZ stworzyły międzynarodowy system ochrony praw człowieka. Przerażające przykłady łamania tych praw w czasie II wojny światowej społeczność międzynarodowa pamięta do dziś. Pierwszym dokumentem powstałym po II wojnie światowej była Powszechna Deklaracja Praw Człowieka , przyjęta przez...
Prawo cywilne
Zespół norm regulujących stosunki majątkowe i niektóre stosunki osobiste pomiędzy równorzędnymi podmiotami. Prawo cywilne jest traktowane także jak część prawa prywatnego regulującego stosunki pomiędzy osobami fizycznymi i prawnymi. Osobą fizyczną nazywamy każdego człowieka. Zgodnie z takim ujęciem osobie fizycznej przysługuje zdolność prawna, co oznacza, że posiada prawa i obowiązki wynikające z prawa cywilnego. Zdolność prawna rozpoczyna się z chwilą narodzin i trwa do momentu...
Czym jest państwo prawa?
Często przez państwo prawa rozumie się takie państwo, w którym obowiązuje zasada praworządności. Praworządność zaś to taka sytuacja, w której państwo, organizacje społeczne oraz obywatele mają na uwadze przestrzeganie i szacunek dla obowiązującego prawa. Istnieje także pogląd, według którego państwo prawa to takie, w którym rządzi prawo, a nie urzędnik. W takim ujęciu państwa prawa stają się fundamentem wolności i demokracji. W państwie prawa wszystkie ograny państwowe są tworzone,...
Amnesty International
Amnesty International to światowy ruch na rzecz zapobiegania naruszeniom praw człowieka. Obecnie organizacja liczy około milion członków i sympatyków. Zarejestrowano ponad 4000 grup działających w 89 krajach świata oraz kilka tysięcy grup funkcjonujących w szkołach i na uniwersytetach. Aby ich praca była bezstronna, zajmują się przypadkami pochodzącymi z innych krajów niż własny. Działalność finansowana jest ze składek członków i dotacji, przy czym organizacja tanie przyjmuje pieniędzy od...
Proces karny i cywilny
Celem procesu sądowego jest orzeczenie o stanie faktycznym oraz dokonanie czynności, które mogą zmniejszyć wyrządzoną krzywdę. W toku przeprowadzenia postępowania procesowego stosuje się następujące zasady. Zasada procesowa Założenia Zasada obiektywizmu Bezstronność sądu wobec osób, uczestniczących w procesie i wydarzeń, które im towarzyszyły. Zasada domniemania niewinności Oskarżony uznawany jest za niewinnego do chwili, kiedy jego wina nie...
Funkcje i zadania prawa
Każde społeczeństwo organizuje się wokół systemu norm, dzięki którym można przewidzieć, jakiego rodzaju czyny będą w danej społeczności uznane za naganne. Zasady określające reguły postępowania nazywamy normami. Istnieje wiele rodzajów norm, np. normy religijne, moralne, obyczajowe i prawne. Rozróżnienie norm wynika ze źródeł, do jakich się odwołują, określając zasady postępowania. Często pomiędzy normami występują konflikty, które trudno rozwiązać, czego świadectwa przekazuje nam od...
Różne formy kontroli społecznej
Społeczeństwo wprowadza pewien rodzaj nadzoru nad każdym członkiem społeczności – nadzór ten nazywany jest kontrolą społeczną. Jeżeli ktoś jawnie ignoruje zasady obowiązujące w społeczności, oznacza to, że stara się wyjść poza uznany układ władzy i poza funkcjonujące prawo. Zespół czynników kształtujących zachowanie jednostki to kontrola społeczna.Siła kontroli społecznej odnosi się do używania rozmaitych środków, które mają zachęcić lub wręcz zmusić człowieka do poddania się regułom....
Łamanie praw człowieka
Przykładów łamania praw człowieka jest wiele; nie istnieje chyba państwo,w którym te prawa nigdy nie były lub nie są łamane. Wśród przyczyn takiego stanu wymienia się czynniki: ekonomiczne, kulturowe, prawne i polityczne. Niestety, nadal są kraje, które nie podpisały podstawowych paktów czy konwencji dotyczących praw człowieka. Rządy autorytarne w wielu krajach nie respektują praw człowieka, zasłaniając się wewnętrzną polityką czy dobrem ogółu. Nie oznacza to jednocześnie, że w krajach...
Organizacje zajmujące się ochroną praw człowieka
Człowiekowi przynależne są pewne prawa, wynikające z jego natury. Prawo do życia jest niepodważalnym prawem każdego człowieka, podobnie jak prawo do wolności czy własności. Organizacje zajmujące się ochroną praw człowieka kierują się w swoim działaniu zasadami, które można sformułować w następujący sposób: w każdej sytuacji dobro człowieka powinno być zawsze na pierwszym planie, każda jednostka powinna posiadać sferę wolności i autonomii, do której nie powinna wkraczać żadna władza. I...
Prawo administracyjne
Jest gałęzią prawa, która obejmuje ogół norm prawnych regulujących stosunki społeczne związane z administracyjną działalnością organów państwowych i innych podmiotów wykonujących funkcje administracyjne. Funkcją prawa administracyjnego jest regulacja działalności państwowych i samorządowych, czyli publicznych organów wykonawczych. Funkcja ta jest ściśle powiązana z funkcjami państwa. Współcześnie prawo administracyjne jest niezwykle szeroką gałęzią prawa, zazębiającą się nie tylko z prawem...
Najważniejsze zasady funkcjonowania grup społecznych
Trudno wyobrazić sobie istnienie grup, w których nie obowiązywałyby żadne normy lub byłyby one permanentnie łamane przez ich członków. Istnieje oczywiście wiele grup, w których normy istnieją, pomimo tego, że nie są nigdzie zapisane. Jednak nawet w takich przypadkach konieczna jest możliwość odczytania norm, ustalenia, czy określone zachowanie przekroczyło granice akceptowalności. Społeczeństwo, jak każda inna grupa, nie może istnieć bez norm – reguł postępowania. Normy grupowe i...
Prawo rzymskie a prawo współczesne
Niezaprzeczalnie największy wpływ na kształtowanie się idei prawa wywarli Rzymianie. Źródłem prawa w Rzymie nie byli władcy ani bogowie –prawo tworzyli obywatele i obywatelom miało ono służyć. Wynikało to z powszechnego przekonania, że człowiek dzięki rozumowi może rozpoznawać i dobro, i zło, i oddzielać jedno od drugiego. Wobec tego to on powinien tworzyć zasady, którymi będzie się kierować w życiu. Najstarszy spis zasad prawa rzymskiego wyryto na dwunastu brązowych tablicach, które...
Jak korzystać z prawa dla poparcia własnego stanowiska?
Aby móc wykorzystać znajomość prawa dla poparcia swojego stanowiska, trzeba przede wszystkim znać prawo – zgodnie z maksymą, że nieznajomość prawa szkodzi. Tylko znajomość prawa może spowodować, że wykorzystamy je dla swojej obrony. Prawo, tak jak każda dziedzina naukowa, posługuje się specyficznym językiem, niezrozumiałym dla laika. Interpretowanie przepisów prawnych jest drugim etapem procesu stosowania prawa. Pierwszy etap to wybór przepisu. Ponieważ to na jego podstawie podjęta...
O najważniejszych zadaniach i funkcjach prawa
Katalog praw człowieka
Przeciętny obywatel nie znając Konstytucji RP, Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, nie słysząc nigdy o Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności czy też o Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych nie wie, jakie prawa mu przysługują ani gdzie może złożyć skargę, jeśli poczuje, że zostały złamane. Nie chodzi bynajmniej o znajomość prawa na poziomie profesjonalnym, ale jedynie o wiedzę praktyczną, czyli pozwalającą funkcjonować we...
Hierarchia aktów prawnych
Najważniejszym aktem prawnym w każdym państwie jest konstytucja. Posiada ona szczególną moc prawną. Wszystkie inne akty prawne muszą pozostawać z nią w zgodzie i na niej opierać swoją moc. Konstytucja powinna być stabilnym i dobrze skonstruowanym aktem prawnym, aby mogła obowiązywać przez wiele lat. Stanowi ona szkielet prawny całego systemu, zapewniając ciągłość państwa i pewność obowiązującego prawa. Zgodne z konstytucją muszą być umowy międzynarodowe ratyfikowane za zgodą Sejmu ,...
Przepis prawny
określany jest jako część aktu prawnego wyodrębnionego w formie paragrafu, artykułu, zapisu. Dopiero na podstawie całego zespołu przepisów prawnych ustala się obowiązujące normy prawne przez odwołanie się do innych artykułów aktu prawnego. Norma prawna kształtuje się zatem na podstawie istniejących przepisów prawnych wynikających z aktów prawnych . We współczesnej kulturze prawnej przyjęto, że źródłami prawa są akty prawne, które posiadają swoją własną hierarchię. Do najważniejszych aktów...