Społeczeństwo wprowadza pewien rodzaj nadzoru nad każdym członkiem społeczności – nadzór ten nazywany jest kontrolą społeczną. Jeżeli ktoś jawnie ignoruje zasady obowiązujące w społeczności, oznacza to, że stara się wyjść poza uznany układ władzy i poza funkcjonujące prawo.
Zespół czynników kształtujących zachowanie jednostki to kontrola społeczna.Siła kontroli społecznej odnosi się do używania rozmaitych środków, które mają zachęcić lub wręcz zmusić człowieka do poddania się regułom. Jest ona skierowana do wszystkich ludzi, grup, zbiorowości składających się na społeczeństwo, ale jest wymyślona przede wszystkim po to, aby przywołać do porządku tych członków, którzy wykraczają poza granice określonych norm.
Wyrazem kontroli społecznej może być użycie siły fizycznej lub eksponowanie jej atrybutów.
Jednym z najbardziej pierwotnych środków kontroli społecznej jest przemoc fizyczna. Zauważcie, że w naszym codziennym życiu często spotykacie się z atrybutami siły, jakie posiadają choćby policja pilnująca kibiców czy straż miejska. Ludzie pełniący te funkcje wyposażeni są w kajdanki, gaz, czasem pistolety – są one sygnałem dla potencjalnego przestępcy, że siła może zostać użyta, jeśli zajdzie taka konieczność. W społeczeństwach pozostaje ona ostatecznym argumentem, ale w społecznościach dziecięcych czy w określonych grupach jest głównym środkiem nakazu i zakazu.
Warto zaznaczyć, że w państwach demokratycznych występuje przyzwolenie większości ludzi na używanie siłowych argumentów w sytuacjach, kiedy zostają zagrożone wspólne wartości. Dlatego zazwyczaj wystarczy jedynie atrybut siły czy groźba jej użycia, aby przywrócić porządek.
W małych grupach społecznych występują także inne środki kontroli, które bezpośrednio oddziałują na niepodporządkowanych członków. Wśród nich wymienia się: perswazję, pogardę, ośmieszenie i plotkę.
Wśród form kontroli społecznej wymienia się także zwyczaje i obyczaje, moralność, religię oraz prawo. Mówi się również o ekonomicznych środkach kontroli. Różnorodność form kontroli społecznej prezentuje poniższa tabela.
| Środki kontroli społecznej | |||||
| siła fizyczna | zwyczaje | moralność | religia | prawo | środki ekonomiczne |