Naród
Konflikty w łonie emigracji
Idealizacji bohaterów i przeszłości towarzyszy pokazywanie trudów i ubóstwa życia emigracyjnego oraz eksponowanie dramatycznej niezgody wśród wygnańców. Konflikty te oddaje choćby Adam Mickiewicz w Epilogu epopei narodowej: Biada nam zbiegi, żeśmy w czas morowy Lękliwe nieśli za granicę głowy! Bo gdzie stąpili, szła przed nim trwoga W każdym sąsiedzie znajdowali wroga, Aż nas objęto w ciasny krąg łańcucha I każą oddać co najprędzej ducha. (...) Nie dziw, że ludzi, świat, siebie ohydzą,...
Poeta – przywódca narodu
Inny dylemat poetów dotyczył roli społecznej twórcy. Wielokrotnie pytano,czy poezja ma dotyczyć tematyki narodowej, czy nie, czy ma się angażować w sprawy społeczne, czy pozostać na nie obojętną. Wedle tradycji tyrtejskiej (nazwa pochodzi od greckiego poety Tyrteusza, który zagrzewał Greków do walki i... prowadził ich do zwycięstw) poeta ma zagrzewać do walki. Taką rolę odgrywa Gustaw-Konrad w III części Dziadów , pragnący stanąć na czele narodu i doprowadzić go do wolności. Podobnie...
Naród
rzecz. m ukształtowana w wyniku długotrwałego procesu historycznego grupa ludzi zamieszkujących wspólne terytorium, mówiących tym samym językiem, mających poczucie wspólnoty narodowej. W swoim świątecznym orędziu do narodu (D. lp) prezydent poruszył najważniejsze problemy nękające kraj i życzył rodakom wszystkiego dobrego z okazji zbliżających się świąt. Rozmaite narody (M. lm, ident. w B. lm) kultywują bardzo różne tradycje związane ze świętami.
Samotność poety
Warto też wspomnieć o samotności twórcy. Już sam zawód artysty pociąga za sobą konieczność izolowania się i znoszenia samotnej twórczej męki. Przyczyną samotności jest geniusz, ale i niejednokrotnie szczególna misja twórcy, np. Gustaw-Konrad jest bezwzględnie samotny w swej walce toczonej z Bogiem o szczęście narodu. Samotna jednostka, samotny geniusz bierze na siebie odpowiedzialność za cały naród i bez współpracy z nim, jako osoba sprawująca rząd dusz chce osiągnąć swój cel:...
Poeta – świadek zbrodni, poezja – „narodowych pamiątek kościół”
Inną rolę przypisze poecie opozycja w systemie totalitarnym.To rola świadka zbrodni. W pewnym sensie jest to nawiązanie do tradycji romantycznej, która nakazywała poetom utrwalać pamięć o bohaterach narodowych. W dobie totalitaryzmu jest to o tyle trudne, że wielu mordów dokonuje się w ukryciu... W Konradzie Wallenrodzie poeta Halban przypomina Walterowi Alfowi o jego prawdziwej tożsamości i obowiązku walki. A oto, jak zostaje określona rola poezji: Płomień rozgryzie malowane dzieje,...
Sąsiad z przymusu
W Panu Tadeuszu Mickiewicz kreuje postać kapitana Rykowa – ów Rosjanin jest zapraszany na uczty do domu patrioty – Soplicy, Sędziemu wydaje się bowiem, że tak wypada. Rykow chętnie biesiaduje z Polakami, lubi wspólne z nimi rozmowy, współczuje też uciskanemu narodowi, jest wyrozumiały: Ojczyzna! Ja to czuję wszystko, ja rozumiem! Wy Polaki, ja Ruski, teraz się nie bijem, Jest armistycjum, to my razem jemy, pijem. Jednak rozkaz przełożonych jest dla niego świętością. Dlatego, gdy...
Emigracja jako wygnanie
Emigranci epoki romantyzmu: Słowacki, Mickiewicz, Norwid kreowali się na wygnańców tęskniących za ojczyzną i cierpiących z powodu niemożności powrotu. Juliusz Słowacki w swoim słynnym Hymnie , w którym podmiot liryczny zapewne można utożsamiać z autorem, skarżył się: Żem często dumał nad mogiłą ludzi, Żem prawie nie znał rodzinnego domu, Żem był jak pielgrzym, co się w drodze trudzi Przy blaskach gromu, Że nie wiem, gdzie się w mogiłę położę, Smutno mi, Boże! (Juliusz Słowacki, Hymn )...
Zemsta na wrogach ojczyzny
Odmienną kategorię stanowi odwet na wrogach ojczyzny. Więźniowie przetrzymywani w celi za działania konspiracyjne w Dziadach cz. III Adama Mickiewicza śpiewają: „Zemsta, zemsta, zemsta na wroga,/z Bogiem i choćby mimo Boga!”. Kordian – tytułowy bohater dramatu romantycznego Juliusza Słowackiego decyduje się na królobójstwo, byle zgładzić cara, który bezprawnie mieni się królem Polski. Z kolei Walter Alf, podszywający się pod rycerza Konrada Wallenroda traci honor, łamie rycerskie słowo,...
Niemcy – naród artystów?
W opowiadaniach Tadeusza Borowskiego mowa o tym, jak trudno oddzielić byłym więźniom problem kultury niemieckiej od niemieckich zbrodni. Bohater filmu Andrzeja Wajdy Krajobraz po bitwie , nakręconego na podstawie prozy Borowskiego, wciąż myśli o tym, że językiem Goethego wydawano zbrodnicze rozkazy, a przy dźwiękach najpiękniejszej muzyki wysyłano ludzi na śmierć. Spaczona psychika i doświadczenia bohatera utrudniają mu postrzeganie i ocenę Niemców i niemieckiej kultury.
Polska Chrystusem narodów, Polska Winkelriedem narodów
Motyw Polski poświęcającej się za inne narody świata pojawia się w mesjanistycznej twórczości romantyków. W cz. III Dziadów Polska zostaje nazwana Chrystusem narodów. Podobnie jak Chrystus, cierpi za inne narody, katami są zaborcy. Ta ofiara ma jednak głęboki sens. Polska cierpi, Polska jest narodem wybranym, ale odkupieni zostaną wszyscy. Z kolei w Kordianie Juliusza Słowackiego szczególna rola Polski, która ponosi ofiarę, zostaje streszczona w metaforycznym haśle „Polska – Winkelriedem...
Poświęcenie matki
Poświęcenie nie musi dotyczyć ofiary za społeczność czy naród. Nie musi mieć też podłoża patriotycznego czy rewolucyjnego. Nawet jak najbardziej prywatne wybory mogą wiązać się z poświęceniem. Każda decyzja o wydaniu na świat dziecka jest ryzykiem i poświęceniem, bo macierzyństwo wymaga ofiary – zdają się mówić wiersze Anny Świrszczyńskiej, np. Patriarchat czy Zwykły poród , przypominające bóle rodzenia i cierpienia matek. O poświęceniu matki z narażeniem wędrującej pod obstrzałem po...
Biblijne i mitologiczne akty zemsty
Okrutne obrazy zemsty ukazuje Biblia . Bóg Jahwe mści się na wrogach narodu wybranego. Najwyraźniej widać to podczas plag egipskich i w czasie ucieczki Izraelitów z Egiptu – żołnierze egipscy i ich rydwany toną w Morzu Czerwonym,woda zalewa ich, choć Izraelici przeszli przez odmęty suchą nogą; to wyraz opieki starotestamentowego Boga nad narodem wybranym. Jednakże i Jahwe mści się niekiedy na swoim narodzie, kiedy grzeszy on i występuje przeciw swemu Panu. Np. okrutnie ukarani zostają ci,...