Ofiara
Komuniści, którzy padli ofiarą rewolucji
Lewen jest ofiarą komunizmu, żywym dowodem na to, że rewolucja pożera własne dzieci. Jej ofiarą padają też często przodownicy pracy. Przyjaciel Mateusza Birkuta ( Człowiek z marmuru Andrzeja Wajdy) zostaje niesłusznie aresztowany, jeden z braci Talarów z serialu Dom Jana Łomnickiego, przodownik pracy, przeżywa głębokie rozczarowanie z powodu utraconej sławy – to rozczarowanie przyczynia się do nieszczęśliwego wypadku, któremu ulega bohater i ginie... Ofiarą rewolucji paradoksalnie padają...
Ofiara z własnych uczuć dla przyjaciela
Z kolei Michał Wołodyjowski odstępuje przyjacielowi Ketlingowi prawa do wybranki serca – Krzysi. Woli bowiem unieszczęśliwić siebie niż stanąć na drodze do szczęścia tych dwojga: przyjaciela i ukochanej. Ketling i Krzysia będą błogosławić pana Michała za tę decyzję. „Mały rycerz” nie straci przyjaciela, a honorowa Krzysia, która nieoficjalnie obiecała rękę panu Michałowi, nie pójdzie do klasztoru, by ratować twarz.
Rosjanin – kat i ofiara
Nie brakuje też w literaturze polskiej obrazów Rosjan – katów. Proza łagrowa, np. Inny świat Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, pokazuje zarówno Rosję katów, zwyrodnialców z łagrów, jak i więźniów, na ogół niesprawiedliwie aresztowanych i osadzonych w łagrze. Niektórzy z nich pokornie uznają swoją winę, inni próbują walczyć o zachowanie godności (Kostylew). Motto dzieła zaczerpnięte z utworu Fiodora Dostojewskiego Wspomnienia z domu umarłych sugeruje, że Rosja miała problemy ze...
Ofiara
1. ‘darowanie, złożenie czegoś na jakiś cel’; 2. ‘to, co się daje, ofiarowuje, dar’; 3. dar składany Bogu, bóstwom, mocom nadprzyrodzonym’; 4. ‘poświęcenie, oddanie, wyrzeczenie’; 5. osoba która doznała szkody, bezradna wobec czegoś’; 6. ‘ciapa, osoba niezaradna, niezdarna’.
Skrzywdzona niewinność czy mała prowokatorka?
Coraz częściej pojawiająca się w literaturze czy filmie wcale nie niewinna dziewczyna (dziewczynka?), dziecko jeszcze, ale trochę już też kobieta – kokietka nie jest nowością. Już Gabriela Zapolska pokazała w Moralności pani Dulskiej Melę i Hesię – w dziecięcych, ale przyciągających męskie spojrzenia wydekoltowanych strojach. Wyrachowana i obłudna, zakłamana matka kołtunka zabierała „dziewczynki” w takich strojach na lekcje tańca, by zyskać dla nich adoratorów. Jedna z córek świetnie...
Symbol niewinności
W Biblii pojawia się motyw niewinnego syna przeznaczonego na rzeź – to Izaak, syn Abrahama. Bóg, by wypróbować swego sługę, żąda od niego ofiary z tego, co mu najdroższe– z jedynego i długo wyczekiwanego potomka. Abraham z bólem, alei z pokorą przyjmie wolę Bożą, nie mówiąc synowi o tym, co go czeka. Wtedy Bóg wycofa żądanie i zamiast ofiary z Izaaka przyjmie od Abrahama ofiarę z baranka. Ewangelie opisują uzdrowienia dzieci i przywracanie im życia („Panie,moja córka dopiero co skonała,...
Podstępne zaloty
Prócz zalotów osoby nastawionej na stały związek lub chwilowy romans,odróżnić należy zaloty podstępne. Świtezianka z ballady Mickiewicza, choć pod postacią pięknej dziewczyny uwodzi młodego myśliwego, zastawia t eż na niego pułapkę: uwodzi go także pod inną postacią, zachęcając do pląsania w głębinach. Gdy młodzieniec ulega wdziękom nieznajomej panny z wód, nie wiedząc, że to odmieniona postać jego ukochanej, zostaje ukarany śmiercią... Podobnie wyglądają zaloty syren opisane w Odysei...
Ofiara za poglądy
Niekiedy płaci się też za sprawę, za poglądy polityczne,społeczne. Opisany w Elegii o śmierci Ludwika Waryńskiego Władysława Broniewskiego rewolucjonista ginie w więzieniu i wierzy, że umiera za lepszą przyszłość innych: Już dziąsła przeżarte szkorbutem, już nogi spuchnięte i martwe, już koniec, już płuca wyplute – lecz palą się oczy otwarte. Poranek marcowy. Jak cicho. Jak dziwna się jasność otwiera. I tylko tak ciężko oddychać, i tylko tak trudno umierać. Posępny jak mur...
Ofiara, poświęcenie
Teraz duszą jam w moję ojczyznę wcielony; Ciałem połknąłem jej duszę, Ja i ojczyzna to jedno. Nazywam się Milijon – bo za milijony Kocham i cierpię katusze. Patrzę na ojczyznę biedną, Jak syn na ojca wplecionego w koło; Czuję całego cierpienia narodu, Jak matka czuje w łonie bole swego płodu. Cierpię, szaleję (...) (Adam Mickiewicz, Dziady , cz. III)
- Ofiara z własnych uczuć dla przyjaciela
- Ofiara za poglądy
- Poświęcenie ojca
- Ofiara w walce za ojczyznę – z życia, honoru, sławy...
- Poświęcenie życia za obcych
- Ofiara dla ukochanego
- Polska Chrystusem narodów, Polska Winkelriedem narodów
- Poświęcenie matki
- Poświęcenie wybitnej jednostki za ogół
- Poświęcenie ze znakiem zapytania
- Ofiara Chrystusa
Poświęcenie ojca
Pięknym obrazem poświęcenia ojca za życie dziecka jest film Życie jest piękne Roberta Benigniego. Bohater z narażeniem życia ukrywa własne dziecko przed hitlerowcami w obozie koncentracyjnym, a gdy przychodzi krytyczny moment, odwraca uwagę jednego z nich od ukrytego malca. Nawet ze śmiechem idzie na śmierć, udając przed synkiem, że to tylko taka zabawa – nie chce przestraszyć dziecka. Wcześniej poświęca się także, by dodać otuchy żonie. Z narażeniem życia dociera do megafonów, by...
Ofiara w walce za ojczyznę – z życia, honoru, sławy...
Są i tacy bohaterowie, którzy gotowi są poświęcić dla dobra ojczyzny nie tylko życie, szczęście i zdrowie, ale i swoje dobre imię, honor, sławę. Poeta jest pewny, iż jest jednostką wybitną i nieprzeciętną, może działać za innych i w imieniu innych, sam, bez ich zgody, nie współpracując z nikim. Taka samotna misja musi źle się skończyć... Drogowskazem dla ich postępowania mogą być słowa wybitnego poety doby renesansu Jana Kochanowskiego: „A jeśli komu droga otwarta do nieba,/Tym, co służą...
Poświęcenie życia za obcych
Szczytem świętości wydaje się poświęcenie życia za obcych ludzi. Tak postępuje nauczycielka z wiersza Wisławy Szymborskiej Minuta ciszy po Ludwice Wawrzyńskiej , rzucająca się w ogień, by ratować „dwoje cudzych dzieci” (postać autentyczna). Podobnie poświęca swe życie Janusz Korczak, opisany m.in. w Pianiście Władysława Szpilmana czy filmie Korczak Andrzeja Wajdy. Ów dobry doktor, „żydowski święty”, choć ma możliwość ucieczki, nie chce zostawić swych podopiecznych sierot samych, więc...
Ojciec ponoszący ofiarę dla dziecka
Jurand kocha Danuśkę niebywale. Sam będąc okrutnym, nieznającym strachu ni litości rycerzem, rozczula się na widok córki. Umieszcza ją na dworze księżnej Anny, obawiając się o jej bezpieczeństwo. Gdy Krzyżacy porywają mu dziecko, szaleje z bólu. Gotów jest zrezygnować z dumy rycerskiej i zemsty, byle tylko uratować córkę. Na życzenie zakonnych braci upokarza się przed nimi, stawia się przed ich obliczem pokorny, gotów zapomnieć o dumie i dawnych krzywdach, byle oddali mu dziecko. Ma na sobie...
Ofiara dla ukochanego
Przykład poświęcenia dla ukochanego odnajdujemy w Pustelni parmeńskiej Stendhala. Piękna córka naczelnika więzienia zakochuje się w więźniu i, by go ocalić i zorganizować mu ucieczkę, decyduje się na poślubienie niekochanego człowieka. Zamieszanie wokół jej zaręczyn pozwala odwrócić uwagę ojca od jej faktycznych planów ułatwienia więźniowi ucieczki. Miłość tych dwojga, ze względu na złożone przez dziewczynę śluby, nie będzie mogła zaowocować małżeństwem (dziewczyna ślubowała, że wyjdzie...
Praca rzekomym narzędziem resocjalizacji i przekleństwem więźniów lagrów i łagrów
W prozie lagrowej i łagrowej również znajdziemy przerażające odbicie tego, iż praca była narzędziem ohydnej indoktrynacji zarówno w hitlerowskich obozach koncentracyjnych, jak i w sowieckich łagrach. Napis nad bramą oświęcimskiego obozu głosił: „Arbeit macht frei” („praca czyni wolnym”), co dziś wydaje się stwierdzeniem dramatycznie superironicznym. W opowiadaniach Borowskiego czy Medalionach Nałkowskiej znajdziemy ślady nieludzkiego wysiłku więźniów, którzy często pracowali np. przy...
Polska Chrystusem narodów, Polska Winkelriedem narodów
Motyw Polski poświęcającej się za inne narody świata pojawia się w mesjanistycznej twórczości romantyków. W cz. III Dziadów Polska zostaje nazwana Chrystusem narodów. Podobnie jak Chrystus, cierpi za inne narody, katami są zaborcy. Ta ofiara ma jednak głęboki sens. Polska cierpi, Polska jest narodem wybranym, ale odkupieni zostaną wszyscy. Z kolei w Kordianie Juliusza Słowackiego szczególna rola Polski, która ponosi ofiarę, zostaje streszczona w metaforycznym haśle „Polska – Winkelriedem...
Poświęcenie matki
Poświęcenie nie musi dotyczyć ofiary za społeczność czy naród. Nie musi mieć też podłoża patriotycznego czy rewolucyjnego. Nawet jak najbardziej prywatne wybory mogą wiązać się z poświęceniem. Każda decyzja o wydaniu na świat dziecka jest ryzykiem i poświęceniem, bo macierzyństwo wymaga ofiary – zdają się mówić wiersze Anny Świrszczyńskiej, np. Patriarchat czy Zwykły poród , przypominające bóle rodzenia i cierpienia matek. O poświęceniu matki z narażeniem wędrującej pod obstrzałem po...
Poświęcenie wybitnej jednostki za ogół
Kolejnym aspektem poświęcenia jest ofiara jednostki za ogół. I tak – Kordian chce wziąć na siebie, nie obarczając innych, zbrodnię królobójstwa...W III części Dziadów także pojawia się motyw człowieka – poety, cierpiącego za całą ojczyznę („ja i ojczyzna to jedno”). Gustaw-Konrad bierze na siebie ciężar cierpień całego narodu i w jego imieniu chce cierpieć, walczyć, przemawiać. Niestety, temu poświęceniu towarzyszy nieprawdopodobna pycha, wola decydowania za innych.
Poświęcenie ze znakiem zapytania
Nieco groteskowy akt ofiary przedstawia powieść Tadeusza Konwickiego. Jej bezimienny bohater czy raczej antybohater, everyman – niewybitny, ale dość znany, by jego śmierć zwróciła uwagę, zostaje wyznaczony przez kolegów z opozycji do popełnienia samobójstwa. Ma w akcie protestu przeciw uzależnieniu Polski od ZSRR dokonać samospalenia na schodach Pałacu Kultury i Nauki. Sam bohater nie jest przekonany co do sensowności tego aktu ani wyboru osoby, może po prostu się boi. Waha się, bo do...
Ofiara Chrystusa
Według Biblii Jezus (Mesjasz) odkupuje ludzkość, aby zgładzić wszystkie grzechy świata. Odkupienie dokonuje się poprzez śmierć krzyżową – wycieńczającą, upokarzającą, straszną. Poświęcenie Chrystusa dokumentuje nie tylko Biblia , ale też wiele filmów, np. ostatnio kontrowersyjna Pasja Mela Gibsona, rzecz o męce i śmierci Jezusa. Motyw cierpiącego Chrystusa, przywoływany w pieśniach pasyjnych i licznychdziełach plastycznych pojawia się też w średniowiecznym polskim wierszu Żale Matki...
Poświęcenie tytana
Poświęca się za ludzkość mityczny bohater, tytan Prometeusz. Uczy śmiertelnych rzemiosła, kradnie dla nich ogień z Olimpu i oszukuje bogów tak, aby ludzie nie musieli najlepszej części mięsa składać w ofierze. Za to ponosi surową karę, skazany przez olimpijskich bogów na przykucie do skał Kaukazu i cierpienie z powodu wyżerania ciągle odrastającej wątroby przez sępa (orła). Taką postawę poświęcenia za ludzkość, bezinteresownego i heroicznego, nazywamy prometejską. Podobnie szlachetną...