Poświęcenie
Epidemia – czas nietolerancji i zbrodni
W ekstremalnej sytuacji wielu bohaterów daje z siebie więcej niż normalnie mogliby dać. Np. Raymond Rambert, dziennikarz, przybysz z Paryża, początkowo marzący o ucieczce z Oranu, ostatecznie przezwycięża egoizm i pozostaje w mieście, by ratować tych, z którymi od niedawna dzieli dramatyczny los. W ludziach uruchamiają się pokłady aktywności, współczucia i poświęcenia, doktor Rieux pociąga za sobą innych. Jednak w niektórych epidemia budzi niskie instynkty, np. zbrodniarz Cottard cieszy...
Grzeszna
Rola matki zwykle wiązana jest w literaturze z poświęceniem i identyfikacją z własnym dzieckiem. Ten motyw znajdujemy np. w poezji Anny Świrszczyńskiej (matka z narażeniem życia przedzierająca się piwnicami po mleko dla umierającego dziecka – Żyje godzinę dłużej ), w Zdążyć przed Panem Bogiem Hanny Krall matka oddaje córce swój numerek na życie. Jednakże już od czasów antyku pojawia się w literaturze postać grzesznej matki, np. dzieciobójczyni czy kobiety żyjącej z własnym synem w...
Ofiara z własnych uczuć dla przyjaciela
Z kolei Michał Wołodyjowski odstępuje przyjacielowi Ketlingowi prawa do wybranki serca – Krzysi. Woli bowiem unieszczęśliwić siebie niż stanąć na drodze do szczęścia tych dwojga: przyjaciela i ukochanej. Ketling i Krzysia będą błogosławić pana Michała za tę decyzję. „Mały rycerz” nie straci przyjaciela, a honorowa Krzysia, która nieoficjalnie obiecała rękę panu Michałowi, nie pójdzie do klasztoru, by ratować twarz.
Epidemia jest godziną próby
Epidemia jest godziną próby dla tych, którzy tracą najbliższych i dla tych,którzy na co dzień stykają się ze śmiercią. Jest to np. wielkie wyzwanie dla duszpasterza, ojca Paneloux z Dżumy , który musi w obliczu zarazy służyć przerażonym wiernym i nadal wierzyć w Boga. Zwycięsko z tej próby wychodzi „święty bez Boga” ateista Jean Tarrou, który pomaga doktorowi Rieux organizować ochotnicze oddziały sanitarne. Zdaje egzamin z człowieczeństwa także sam lekarz, będący motorem wszelkich działań...
„Choroba mistyczna”
W tym samym opowiadaniu Gustaw Herling-Grudziński przytacza uwagę Octave’aMirbeau, iż „Trąd jest chorobą, z której ani się człowiek nie leczy, ani na nią nie umiera”. Przypomina też, że trąd był traktowany jako „choroba mistyczna”. Chory miał świadomość, że jego stan wciąż się pogarsza i nie ma nadziei na wyzdrowienie ani powrót do społeczeństwa – w tej sytuacji jedyną nadzieją była śmierć, a rozpacz była „brakiem nadziei, że można umrzeć”. Przytacza też Grudziński słowa z Księgi...
Ofiara za poglądy
Niekiedy płaci się też za sprawę, za poglądy polityczne,społeczne. Opisany w Elegii o śmierci Ludwika Waryńskiego Władysława Broniewskiego rewolucjonista ginie w więzieniu i wierzy, że umiera za lepszą przyszłość innych: Już dziąsła przeżarte szkorbutem, już nogi spuchnięte i martwe, już koniec, już płuca wyplute – lecz palą się oczy otwarte. Poranek marcowy. Jak cicho. Jak dziwna się jasność otwiera. I tylko tak ciężko oddychać, i tylko tak trudno umierać. Posępny jak mur...
Ofiara, poświęcenie
Teraz duszą jam w moję ojczyznę wcielony; Ciałem połknąłem jej duszę, Ja i ojczyzna to jedno. Nazywam się Milijon – bo za milijony Kocham i cierpię katusze. Patrzę na ojczyznę biedną, Jak syn na ojca wplecionego w koło; Czuję całego cierpienia narodu, Jak matka czuje w łonie bole swego płodu. Cierpię, szaleję (...) (Adam Mickiewicz, Dziady , cz. III)
- Ofiara z własnych uczuć dla przyjaciela
- Ofiara za poglądy
- Poświęcenie ojca
- Ofiara w walce za ojczyznę – z życia, honoru, sławy...
- Poświęcenie życia za obcych
- Ofiara dla ukochanego
- Polska Chrystusem narodów, Polska Winkelriedem narodów
- Poświęcenie matki
- Poświęcenie wybitnej jednostki za ogół
- Poświęcenie ze znakiem zapytania
- Ofiara Chrystusa
Poświęcenie ojca
Pięknym obrazem poświęcenia ojca za życie dziecka jest film Życie jest piękne Roberta Benigniego. Bohater z narażeniem życia ukrywa własne dziecko przed hitlerowcami w obozie koncentracyjnym, a gdy przychodzi krytyczny moment, odwraca uwagę jednego z nich od ukrytego malca. Nawet ze śmiechem idzie na śmierć, udając przed synkiem, że to tylko taka zabawa – nie chce przestraszyć dziecka. Wcześniej poświęca się także, by dodać otuchy żonie. Z narażeniem życia dociera do megafonów, by...
Ofiara w walce za ojczyznę – z życia, honoru, sławy...
Są i tacy bohaterowie, którzy gotowi są poświęcić dla dobra ojczyzny nie tylko życie, szczęście i zdrowie, ale i swoje dobre imię, honor, sławę. Poeta jest pewny, iż jest jednostką wybitną i nieprzeciętną, może działać za innych i w imieniu innych, sam, bez ich zgody, nie współpracując z nikim. Taka samotna misja musi źle się skończyć... Drogowskazem dla ich postępowania mogą być słowa wybitnego poety doby renesansu Jana Kochanowskiego: „A jeśli komu droga otwarta do nieba,/Tym, co służą...
Poświęcenie życia za obcych
Szczytem świętości wydaje się poświęcenie życia za obcych ludzi. Tak postępuje nauczycielka z wiersza Wisławy Szymborskiej Minuta ciszy po Ludwice Wawrzyńskiej , rzucająca się w ogień, by ratować „dwoje cudzych dzieci” (postać autentyczna). Podobnie poświęca swe życie Janusz Korczak, opisany m.in. w Pianiście Władysława Szpilmana czy filmie Korczak Andrzeja Wajdy. Ów dobry doktor, „żydowski święty”, choć ma możliwość ucieczki, nie chce zostawić swych podopiecznych sierot samych, więc...
Ojciec ponoszący ofiarę dla dziecka
Jurand kocha Danuśkę niebywale. Sam będąc okrutnym, nieznającym strachu ni litości rycerzem, rozczula się na widok córki. Umieszcza ją na dworze księżnej Anny, obawiając się o jej bezpieczeństwo. Gdy Krzyżacy porywają mu dziecko, szaleje z bólu. Gotów jest zrezygnować z dumy rycerskiej i zemsty, byle tylko uratować córkę. Na życzenie zakonnych braci upokarza się przed nimi, stawia się przed ich obliczem pokorny, gotów zapomnieć o dumie i dawnych krzywdach, byle oddali mu dziecko. Ma na sobie...
Oddająca życie za dzieci
Stąd już tylko krok do poświęcenia Stasi Bozowskiej – bohaterki utworu Stefana Żeromskiego Siłaczka , kontynuującego pozytywistyczne ideały. Bozowska jest nauczycielką idealistką, nie wybiera jak jej znajomi z Warszawy (np. doktor Obarecki) łatwego życia w mieście czy miasteczku, ale uczy w trudnych warunkach na zapadłej wsi. W efekcie zaraża się od swoich uczniów tyfusem i umiera; dawny kolega, lekarz, przypadkiem odnajdujący ją jako pacjentkę w wiejskiej głuszy, nie jest już w stanie jej...
Ofiara dla ukochanego
Przykład poświęcenia dla ukochanego odnajdujemy w Pustelni parmeńskiej Stendhala. Piękna córka naczelnika więzienia zakochuje się w więźniu i, by go ocalić i zorganizować mu ucieczkę, decyduje się na poślubienie niekochanego człowieka. Zamieszanie wokół jej zaręczyn pozwala odwrócić uwagę ojca od jej faktycznych planów ułatwienia więźniowi ucieczki. Miłość tych dwojga, ze względu na złożone przez dziewczynę śluby, nie będzie mogła zaowocować małżeństwem (dziewczyna ślubowała, że wyjdzie...
Polska Chrystusem narodów, Polska Winkelriedem narodów
Motyw Polski poświęcającej się za inne narody świata pojawia się w mesjanistycznej twórczości romantyków. W cz. III Dziadów Polska zostaje nazwana Chrystusem narodów. Podobnie jak Chrystus, cierpi za inne narody, katami są zaborcy. Ta ofiara ma jednak głęboki sens. Polska cierpi, Polska jest narodem wybranym, ale odkupieni zostaną wszyscy. Z kolei w Kordianie Juliusza Słowackiego szczególna rola Polski, która ponosi ofiarę, zostaje streszczona w metaforycznym haśle „Polska – Winkelriedem...
Poświęcenie matki
Poświęcenie nie musi dotyczyć ofiary za społeczność czy naród. Nie musi mieć też podłoża patriotycznego czy rewolucyjnego. Nawet jak najbardziej prywatne wybory mogą wiązać się z poświęceniem. Każda decyzja o wydaniu na świat dziecka jest ryzykiem i poświęceniem, bo macierzyństwo wymaga ofiary – zdają się mówić wiersze Anny Świrszczyńskiej, np. Patriarchat czy Zwykły poród , przypominające bóle rodzenia i cierpienia matek. O poświęceniu matki z narażeniem wędrującej pod obstrzałem po...
Poświęcenie wybitnej jednostki za ogół
Kolejnym aspektem poświęcenia jest ofiara jednostki za ogół. I tak – Kordian chce wziąć na siebie, nie obarczając innych, zbrodnię królobójstwa...W III części Dziadów także pojawia się motyw człowieka – poety, cierpiącego za całą ojczyznę („ja i ojczyzna to jedno”). Gustaw-Konrad bierze na siebie ciężar cierpień całego narodu i w jego imieniu chce cierpieć, walczyć, przemawiać. Niestety, temu poświęceniu towarzyszy nieprawdopodobna pycha, wola decydowania za innych.
Poświęcenie ze znakiem zapytania
Nieco groteskowy akt ofiary przedstawia powieść Tadeusza Konwickiego. Jej bezimienny bohater czy raczej antybohater, everyman – niewybitny, ale dość znany, by jego śmierć zwróciła uwagę, zostaje wyznaczony przez kolegów z opozycji do popełnienia samobójstwa. Ma w akcie protestu przeciw uzależnieniu Polski od ZSRR dokonać samospalenia na schodach Pałacu Kultury i Nauki. Sam bohater nie jest przekonany co do sensowności tego aktu ani wyboru osoby, może po prostu się boi. Waha się, bo do...
Ofiara Chrystusa
Według Biblii Jezus (Mesjasz) odkupuje ludzkość, aby zgładzić wszystkie grzechy świata. Odkupienie dokonuje się poprzez śmierć krzyżową – wycieńczającą, upokarzającą, straszną. Poświęcenie Chrystusa dokumentuje nie tylko Biblia , ale też wiele filmów, np. ostatnio kontrowersyjna Pasja Mela Gibsona, rzecz o męce i śmierci Jezusa. Motyw cierpiącego Chrystusa, przywoływany w pieśniach pasyjnych i licznychdziełach plastycznych pojawia się też w średniowiecznym polskim wierszu Żale Matki...
Poświęcenie tytana
Poświęca się za ludzkość mityczny bohater, tytan Prometeusz. Uczy śmiertelnych rzemiosła, kradnie dla nich ogień z Olimpu i oszukuje bogów tak, aby ludzie nie musieli najlepszej części mięsa składać w ofierze. Za to ponosi surową karę, skazany przez olimpijskich bogów na przykucie do skał Kaukazu i cierpienie z powodu wyżerania ciągle odrastającej wątroby przez sępa (orła). Taką postawę poświęcenia za ludzkość, bezinteresownego i heroicznego, nazywamy prometejską. Podobnie szlachetną...