| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1919 |
| Rozformowanie |
1920 |
| Działania zbrojne | |
| wojna polsko-bolszewicka | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
.svg.png.webp){kind=small}
12 Pułk Artylerii Ciężkiej (12 pac) – oddział artylerii ciężkiej Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej w okresie wojny polsko-bolszewickiej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Wiosną 1919 przystąpiono do formowania brygad artylerii dla dywizji piechoty. Brygada składała się z dowództwa, pułku artylerii polowej i pułku artylerii ciężkiej (dywizjon trzybateryjny). Drugi dywizjon pułku artylerii ciężkiej przeznaczony był do rezerwy artylerii Naczelnego Dowództwa[1].
Latem 1920 jego bateria zapasowa stacjonowała we Lwowie[uwaga 1].
Opracowany w październiku plan rozbudowy artylerii do końca 1919 przewidywał, że z dniem 31 grudnia zakończona zostanie organizacja baterii i dowództw formowanych w kraju przez baterie zapasowe pułków artylerii[3].
Organizacja i działania I/12 pac
W 1919, na terenie Francji, sformowany został 3 pułk artylerii ciężkiej. W czerwcu oddział przybył do Polski wraz z Armią gen. Józefa Hallera i do 15 sierpnia stacjonował w rejonie Rembertowa[4]. Tego dnia Naczelne Dowództwo WP nakazało rozformowanie pułku i utworzenie samodzielnych dywizjonów[5]. I dywizjon skierowany został do Pomiechówka. Tu nastąpiło przejęcie stanowisk służbowych przez oficerów polskich, a dowództwo dywizjonu objął mjr Drozdowski. 1 września dywizjon skierowano do Modlina, ale już 4 września dywizjon znalazł się w Wilnie. Tu przechodził intensywne szkolenie, nie uczestnicząc jednak w walkach. Tu też przemianowany został na 12 dywizjon artylerii ciężkiej. 15 marca 1920 wszedł w podporządkowanie dowódcy 14 Dywizji Piechoty. Na froncie prowadził ogień nękający[5].
4 lipca ruszyła wielka ofensywa wojsk Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego. Dywizjon prowadził działania opóźniające. Podczas odwrotu, w rejonie Słucka, doszło do walki w obronie dział pozbawionych osłony piechoty. Dzięki zdecydowanej postawie oficerów i żołnierzy dyonowi udało się wycofać bez większych strat. Pułk cofał się dalej przez Baranowicze, Kobryń i Brześć, a 12 sierpnia dotarł do Dęblina[6][7].
16 sierpnia, działając nadal w składzie 14 Dywizji Piechoty, wziął udział w kontrofensywie znad Wieprza i wspólnie z piechotą ścigał bolszewików. Maszerował przez Kobryń i Baranowicze, a pod Kojdanowem ogniem kartaczy zatrzymał atak nieprzyjaciela wystrzeliwując w jego stronę około 400 pocisków[8]. 6 października wkroczył wraz z piechotą do Mińska. Stamtąd został skierowany do Baranowicz, gdzie zakończył swój udział w wojnie[9].
Po zawieszeniu broni, 12 dywizjon artylerii ciężkiej, po krótkim postoju w Baranowiczach, skierowany został 15 listopada do Tarnopola i zajął kwatery w Chodaczkowie, Dragonowcach i Zabojkach. Tam przeprowadzono demobilizację, a 9 września 1921 dywizjon przetransportowano koleją do Lwowa. W tym czasie rozkaz MSWojsk. rozwiązało 5 Lwowską Brygadę Artylerii, a na jej miejsce utworzyło 6 pułk artylerii ciężkiej, z dowódcą ppłk. Tadeuszem Łodzińskim. Trzonem nowo powstałej jednostki stały się wojenne 5 Lwowski dywizjon artylerii ciężkiej i 12 Kresowy dac[10][11].
Żołnierze pułku/dywizjonu
| Obsada personalna I/12 pac w 1920[12] | |
|---|---|
| Stanowisko | Stopień, imię i nazwisko |
| Dowódca dywizjonu | kpt. Romuald Maniecki (do 14 VI) |
| kpt./mjr Józef Korycki | |
| por. Tadeusz Strutyński (VII X) | |
| Oficer łączności | pchor. Józef Zieliński (od 14 VII) |
| Lekarz | kpt. lek. dr Joachim Urich |
| ppor. lek. Leon Kohn | |
| pchor. san. Kazimierz Eksleur (od 16 VII) | |
| Lekarz wet. | kpt. wet. Teofil Nowodworski |
| ppor. lek. wet. Józef Marjowski | |
| Dowódca 1 baterii | por. Tadeusz Strutyński |
| Oficer baterii | por. Aleksander Dunin Żuchowski |
| Oficer baterii | ppor. Władysław Grzegorzewicz |
Uwagi
Przypisy
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 19.
- ↑ Odziemkowski 2010 ↓, s. 362.
- ↑ Odziemkowski 2010 ↓, s. 368.
- ↑ Romanowski 1929 ↓, s. 13.
- 1 2 Zarzycki 1997 ↓, s. 6.
- ↑ Zarzycki 1997 ↓, s. 6–7.
- ↑ Romanowski 1929 ↓, s. 14.
- ↑ Romanowski 1929 ↓, s. 15.
- ↑ Zarzycki 1997 ↓, s. 7.
- ↑ Zarzycki 1997 ↓, s. 8.
- ↑ Spis byłych oddziałów WP 1935 ↓, s. 69.
- ↑ Tuliński 2020 ↓, s. 908.
Bibliografia
- Wiktor Brummer, Wacław Zawadzki. Spis byłych oddziałów Wojska Polskiego. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 2 (183), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
- Michał Romanowski: Zarys historji wojennej 6-go pułku artylerii ciężkiej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Arkadiusz Tuliński: 6 Armia Wojska Polskiego w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r.. T. 1 i 2. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020. ISBN 978-83-8229-062-2.
- Piotr Zarzycki: 6 pułk artylerii ciężkiej „Obrońców Lwowa”. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt nr 54. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1997. ISBN 83-87103-32-2.