 Odznaka 1 pułku artylerii motorowej | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1939 |
| Rozformowanie |
1939 |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
mjr Franciszek Rafacz |
| Działania zbrojne | |
| kampania wrześniowa bitwa pod Tomaszowem (17–20 IX 1939) | |
| Organizacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość |
Warszawska Brygada Pancerno-Motorowa |
.svg.png.webp){kind=small}
2 Dywizjon Artylerii Motorowej (2 dam) – zmotoryzowany pododdział artylerii lekkiej Wojska Polskiego II RP.
Dywizjon nie występował w pokojowej organizacji wojska. Został sformowany w 1939 przez 1 pułk artylerii motorowej ze Stryja.
Formowanie i przekształcenia organizacyjne
Formowanie
Wśród oddziałów utworzonych w ramach pokojowej rozbudowy WP po wejściu w życie planu mobilizacyjnego „W2” znajdował się dywizjon artylerii motorowej nr 2. Dywizjon ten został utworzony rozkazami organizacyjnymi Departamentu Dowodzenia Ogólnego Ministerstwa Spraw Wojskowych L.5835 z dnia 24 VI 1939 roku oraz Departamentu Artylerii MSWoj. L.2388 z dnia 14 VII 1939 roku i Biura Administracji Armii L.2277 z dnia 24 VII 1939 r. przez 1 pułk artylerii motorowej. Zarządzeniem Dep. Dowodzenia Ogólnego L.1502 z dnia 31 VIII 1939, przeszedł z dniem 1 IX 1939 na etat wojenny[1].
Tworzony był jako pododdział etatowy dla organizowanej Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej[2]. Kadrę oficerską i podoficerską dla dywizjonu pozyskiwano spośród jednostek 1 pam, 1 pan oraz innych pułków artylerii, trzonem kadrowym dla dywizjonu była 3 bateria lekka motorowa dywizjonu I/1 pam. Tworzenie pozostałych pododdziałów i szkolenie specjalistów odbywało się praktycznie od 1 sierpnia 1939 roku. Dywizjon był sukcesywnie wyposażany w pojazdy i broń stanu pokojowego do końca sierpnia 1939 roku. 2 bateria dywizjonu szkolona była jako bateria haubic 100 mm, jednak z uwagi na brak ich na wyposażeniu w dniu 1 września przejęła pozostawione 4 armaty 75 mm wz. 1897/37 po baterii 1/1 pam. Wyposażenie w pojazdy i część sprzętu otrzymał 2 dam po przybyciu do rejonu koncentracji WBP-M nad Wisłą, część zaś drogą rekwizycji na szosie Warszawa – Lublin w dniach 7–9 września. Od 24 sierpnia formowanie dywizjonu odbywało się poza Stryjem w majątku Grabowiec. 5 września (według innych źródeł 4 września) załadowano na stacji kolejowej w Stryju 2 dam do dwóch transportów kolejowych[3]. Przed załadunkiem pobrano 3 jednostki ognia do armat i broni strzeleckiej oraz paliwo[4].
2 dam w kampanii wrześniowej
Działania bojowe
Przez Lwów, Rawę Ruską i Lublin 2 dam udał się do rejonu koncentracji Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej płk. dypl. Stefana Roweckiego. Nocą 6/7 (5/6) września transporty dotarły do stacji Sadurki za Lublinem w kierunku zachodnim. Po wyładowaniu z wagonów zakwaterowano się w rejonie majątku Grabów. Otrzymano wyposażenie w hełmy wz. 31, okulary kierowców i mapy. Prowadzono dalsze szkolenie wszystkich specjalności oraz dokonano rozpoznania artyleryjskiego rejonu Solca. 9 września 2 dam za 1 pułkiem strzelców konnym (zmot.) pomaszerował na Konopice, Bełżyce do lasów Dylążki, tam prowadzono szkolenie z bronią strzelecką.
Nocą 10/11 września dywizjon przemieścił się wraz z brygadą do rejonu Urzędowa, skąd 12 września 1 bateria armat przeszła wraz z 1 psk do wsi Ludmiłówka. Kpt. Sołtyski dokonał rozpoznania rejonu Annopola, gdzie stwierdzono przeprawę przez Wisłę niemieckich oddziałów 4. Dywizji Piechoty. 13 września bateria 1/2 dam zajęła stanowiska ogniowe w rejonie Księżomierza i o godz. 15:00 wsparła natarcie 1 psk na Annopol. Ostrzał niemieckich baterii przerwał łączność przewodową z punktem obserwacyjnym i armaty zamilkły. Z uwagi na przekroczenie Wisły przez wojska niemieckie w innych miejscach, zaniechano natarcia na Annopol. W godzinach nocnych 13/14 września 1 bateria wycofała się wraz z 1 psk do rejonu Kraśnika, gdzie zajęła stanowiska. Tu 14 września dołączyła reszta 2 dam i zajęto stanowiska ogniowe, w miejscowości Kwaśniewice na wschód od Kraśnika. 14/15 września wykonano kolejny marsz po zatłoczonych szosach i drogach, do lasów obok Janowa Lubelskiego. Kolejnej nocy podjęto dalszy marsz przez Frampol, Biłgoraj do rejonu Zwierzyńca, w jego trakcie doszło do krótkiej potyczki 2 baterii z niemieckim podjazdem zmotoryzowanym. Po dziennym wypoczynku nocą 16/17 września drogami bocznymi dywizjon dojechał do miejscowości Rudki. Tu zaczęło brakować paliwa, zmusiło to mjr. Rafacza, za zgodą dowódcy brygady, do zniszczenia części pojazdów.
Bitwa pod Tomaszowem Lubelskim
Baterie przydzielono do pułków WBP-M, 1 do 1 psk, a 2 do pułku strzelców pieszych (zmot.) podjęto marsz w kierunku Tomaszowa Lubelskiego przez Zielone. 1/2 dam, Ciotusza, Józefówek 2/2 dam[5]. 18 września przed świtem oba pułki WBP-M zajęły podstawy wyjściowe do natarcia. 1/2 dam zajęła stanowiska ogniowe na zachód od Rogoźna, wsparła natarcie 1 psk, skutecznie likwidując ogniem armat niemiecki opór na wzg. 309 i przed Kolonią Rogoźno. Jednak z uwagi na przerwanie łączności i nie przeniesienie ostrzału baterii zatrzymała natarcie części pułku na dalsze przedmioty natarcia. O godz. 15:00 1 psk wycofał się na stanowiska wyjściowe. 2/2 dam pomimo początkowych problemów z łącznością wspierała natarcie psp, który dotarł do przedmieść Tomaszowa Lub., broniony przez oddziały 4 Dywizji Lekkiej. Wprowadzenie przez stronę niemiecką oddziałów 2 Dywizji Pancernej pozwoliło powstrzymać dalsze natarcie strzelców pieszych o godz. 16:00. Prowadzony przez 2 baterię armat ostrzał posiłków niemieckich na drodze Tomaszów – Bełżec, spowodował ostrzelanie przez niemiecką artylerię stanowisk ogniowych 2 baterii, korygowany z samolotu obserwacyjnego. W nocy 18/19 września ponowiono natarcie na Tomaszów Lub., o północy 2 bateria ogniem „na wprost” ostrzeliwała wykryte niemieckie stanowiska ogniowe atakowane przez strzelców z psp i 203 pułk piechoty rez. Jednak to natarcie nocne nie odniosło sukcesu. Ciężko rannych zostało 2 oficerów, w tym kpt. A. Jadas i poległo kilku kanonierów. Trzecie natarcie na Tomaszów Lubelski, piechoty z Grupy Operacyjnej „Jagmin” wieczorem i nocą 19/20 września również nie powiodło się. Z uwagi na podjęcie rozmów kapitulacyjnych dowództwa Armii „Lublin”, rano 20 września na rozkaz mjr. Rafacza zniszczono armaty i sprzęt motorowy oraz nakazano przedzierać się żołnierzom małymi grupami z okrążenia. Rano 20 września 2 dywizjon artylerii motorowej przestał istnieć[6].
Obsada personalna
- dowódca dywizjonu – mjr Franciszek Rafacz[7]
- adiutant dywizjonu – por. Franciszek Jagielski
- dowódca plutonu zwiadowczego – kpt. Józef Kaczmarski
- oficer obserwacyjny – por. rez. Jerzy Łubieński
- oficer łącznikowy – por. rez. Kazimierz Markiewicz
- dowódca plutonu łączności – por. Józef Sobień
- oficer techniczny – kpt. Kazimierz Malczewski
- oficer gospodarczy (płatnik) – kpt. Stanisław Bobola
- dowódca 1 baterii armat 75 mm – kpt. Jan Sołtyski
- oficer techniczny – por. Zenon Dorociak
- oficer zwiadowczy – NN
- oficer ogniowy – ppor. Zbigniew Karpów
- dowódca 1 plutonu ogniowego – ppor. rez. Jan Gabler
- dowódca 2 plutonu ogniowego – ppor. rez. NN
- dowódca 2 baterii armat 75 mm – kpt. Aleksander Jadas (ranny 19 IX 1939 Tomaszów Lubelski), por. Roman Barbacki[8]
- oficer techniczny – por. Jan Kierglewicz
- oficer zwiadowczy – ppor. rez. Mirosław Jasiński
- oficer ogniowy – por. Roman Barbacki
- dowódca 1 plutonu ogniowego – ppor. rez. Andrzej Krzemiński
- dowódca 2 plutonu ogniowego – por. rez. dr Józef Targoński
Przypisy
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 1067, 1070.
- ↑ Zarzycki 1992 ↓, s. 31.
- ↑ Wesołowski (red.) 2014 ↓, s. 501–505.
- ↑ Maksimiec 2014 ↓, s. 65–66.
- ↑ Zarzycki 1992 ↓, s. 32–34.
- ↑ Zarzycki 1992 ↓, s. 35–37.
- ↑ Wesołowski (red.) 2014 ↓, s. 652–653.
- ↑ Zarzycki 1992 ↓, s. 36.
Bibliografia
- Piotr Zarzycki: 1 Pułk Artylerii Motorowej. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej, zeszyt 22. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1992. ISBN 83-85621-12-1.
- Karol Lucjan Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914–1939. Londyn: 1975.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
- Andrzej Wesołowski (red.): Warszawska Brygada Pancerno-Motorowa, Wojskowe Teki Archiwalne tom 5. Warszawa: Centralne Archiwum Wojskowe im. mjr. Bolesława Waligóry, Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego, Wydawnictwo Tetragon, 2014. ISBN 978-83-64475-16-0.
- Stanisław Maksimiec: Warszawska Brygada Pancerno-Motorowa 1939. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2014. ISBN 978-83-7889-027-0.