43 (XLIII) Bateria artylerii, w dokumentach do mobilizacji nosiła numer 40 (XL) – polska dwudziałowa bateria artylerii przeciwdesantowej kalibru 75 mm, ustawiona na wschód od wejścia do Portu Władysławowo, Półwyspu Helskiego (od strony morza). Wchodziła w skład Dywizjonu Artylerii Nadbrzeżnej, Rejonu Umocnionego Hel.

Sformowanie i opis baterii

Z uwagi na potrzebę zabezpieczenia podejść do portów Władysławowo, Jastarnia i Helu oraz wzmocnienia artylerii nadbrzeżnej, oraz biorąc pod uwagę niedostatki finansowe, Kierownictwo Marynarki Wojennej postanowiło wykorzystać posiadane w magazynach zapasy armat kal. 75 mm wz. 1897 na podstawach morskich wz. 1916. Armaty te pochodziły z przezbrojonych oraz wycofanych z eksploatacji okrętów Floty i Flotylli Rzecznej. Zawiązki baterii sformowano pod koniec roku 1938 w ramach etatu pokojowego dywizjonu artylerii nadbrzeżnej. Baterię we Władysławowie formowano posługując się nazwą bateria artylerii nr 40 (XL), planując ją jako baterię 4-działową. Zamiast planowanych 4 armat wyposażono ją w 2 armaty kal. 75 mm Schneider wz.1897 na podstawie morskiej, osadzone na wybetonowanym stanowisku ogniowym, z kierunkiem ostrzału „na morze” celem zwalczania jednostek nawodnych nieprzyjaciela. Poza tymi zadaniami bateria miała wspierać oddziały lądowe na pozycjach przy nasadzie półwyspu Hel. W tym celu wykonano przesieki w lesie. Organizowanie i usadowienie baterii w terenie prowadzono w okresie wiosny i początków lata 1939 roku. Z uwagi na zmianę jej siły bojowej prawdopodobnie zmieniono też jej numer na 43. Pierwszym dowódcą baterii był por. mar. Witold Wyrostek^[1]. Szef KMW wystąpił 16 maja 1939 r. do Szefa Sztabu Głównego WP o wpisanie utworzonych baterii do tabel mobilizacyjnych, lecz bezskutecznie, wobec tego mobilizacja personelu nastąpiła poza planem mobilizacyjnym „W” z nadwyżek Marynarki Wojennej. W trakcie mobilizacji alarmowej baterię zmobilizowano w grupie zielonej od 23 sierpnia w czasie 36 godzin na podstawie rozkazu Kierownictwa Marynarki Wojennej L.778/Mob./39^[2]. Od mobilizacji alarmowej zastępcą dowódcy został ppor. rez. mar. Henryk Borakowski^[3].

Bateria nr 43 w kampanii wrześniowej

Po zniszczeniu lub ciężkim uszkodzeniu w dniu 6 września 1 armaty ze składu baterii, rozkazem dowódcy Rejonu Umocnionego Hel kmdr. Włodzimierza Steyera 8 września drugą armatę wraz z pozostałością personelu przeniesiono w pobliże Chałup^[4].

Wykaz pojedynków baterii XXXI z niemieckimi okrętami:

• 6 IX godz. 15:03 ostrzał przez 43 baterię wspólnie z armatami 75 mm „oświetlającymi” baterii nr XXXI zespołu trałującego 1. R. Flotille (1 Flotylla Kutrów Trałowych), jednostki wycofały się pod osłoną zasłony dymnej,
• 6 IX w godz. 21.37 – 21.41 bateria ostrzelała trałowce M 4, M 5, M 8, które odpowiedziały 11 salwami swojej artylerii, w wyniku czego zostało zniszczone 1 działo baterii,
• 12 IX o godz. 8.35 działo baterii wraz z bateriami nr 42 i 44 ostrzelały trałowiec „Otto Braun”, który został trafiony w dziobówkę, rany odniosło 5 marynarzy,
• 20 IX w godz. 14.25 – 14.35 działo baterii ostrzelało trałowce M 3 i M 4, z których w pobliżu M 4 zlokalizowano wybuchy, okręt odpowiedział 6 strzałami,
• 22 IX w godz. 14.45 – 15. 00 działo baterii ostrzelało trałowiec M 3, który odpowiedział 21 strzałami,
• 23 IX w godz. 10.50 – 10.55 działo baterii ostrzelało trałowce M 3, M 4 i M 8, zespół odpowiedział ogniem oddając 21 salw, bez efektów^[5].

Obsada personalna

dowództwo baterii:

• dowódca baterii - por. mar. Witold Prowans (22 VII - 2 X 1939)^[6]
• zastępca dowódcy baterii - ppor. rez. mar. Henryk Borakowski

Przypisy

Bibliografia

• Waldemar Nadolny: Artyleria nadbrzeżna. Wielki Leksykon Uzbrojenia Wrzesień 1939. Tom 69. Edipresse Polska S.A., 2015. ISBN 978-83-7945-043-5.
• RomanR. Bąkowski RomanR., WaldemarW. Nadolny WaldemarW., W cieniu sławnej siostry, czyli nie tylko baterią „cyplową” polska artyleria nadbrzeżna w 1939 roku stała, „Morze Statki i Okręty Wydanie Specjalne” (4/2014), Warszawa: Magnum X, 2014, ISSN 1426-529X .
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
• AndrzejA. Bartelski AndrzejA., WaldemarW. Nadolny WaldemarW., Działania artyleryjskie na Wybrzeżu w czasie Wojny Polskiej 1939 roku, „Morze Statki i Okręty Wydanie Specjalne” (4/2014), Warszawa: Magnum X, 2014, ISSN 1426-529X .
• Rafał Witkowski: Hel na straży wybrzeża 1920-1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1974.