Majątek

Ojciec utracjusz i birbant

Oprócz ojców idealizowanych znajdziemy też w literaturze ojców, którzy przehulali rodowe majątki, swoje bądź żon, lub nie umieli rozsądnie gospodarzyć na cudzym. Do tej grupy zaliczymy bohatera Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej, pana Orzelskiego, który wraz z córką mieszka u bogatszych (choć też niezamożnych) krewnych Korczyńskich. Stracił majątek, zidiociał, umie już tylko grać na skrzypcach i wyczekiwać na posiłki. Jest ciężarem i utrapieniem dla innych, przynosi wstyd Justynie, która...

Pieniądz, który daje pozycję i siłę

Niektórym pieniądz daje siłę, władzę nad innymi, potęgę w środowisku. Ogromne połacie ziemi, znajdujące się w rękach magnatów, pałace, gromady służby, a nawet całe oddziały wojska decydują np. o potędze Radziwiłłów opisanych w Potopie Henryka Sienkiewicza. Ambicją królewiąt jest nawet sięgnięcie po koronę; niejednokrotnie wysługują się też oni obcym dworom i władcom, licząc na prywatne korzyści. Pieniądz daje też potęgę w mieszczańskim środowisku. Tak jest w przypadku łódzkich i...

Praca

Od jednego ze wzgórz ku gruszy polnej posuwał się pług, ciągnięty przez parę koni , z których jeden był kasztanowaty, z konopiastą grzywą, drugi – gniady, z białą nogą i białą łatą na czole. Za pługiem, z rękami opartymi na wysoko sterczących rączkach pługu, szedł wysoki i zgrabny człowiek, w białym płóciennym surducie, długim do kolan obuwiu i małej czapce, która skórzanym daszkiem osłaniając mu czoło nie zasłaniała z tyłu głowy jasnozłocistych włosów. Szedł prosto, równym krokiem, bez...

Ślub – marzenie dziewic i... matek

Ważnym zagadnieniem poruszanym w literaturze polskiej i nie tylko jest konieczność wydania nie zawsze posażnych panien za mąż lub zrobienia dobrej partii przez panny piękne i posażne. Niejednokrotnie wymaga to sprytu i poświęcenia. Tytułowa bohaterka komedii Gabrieli Zapolskiej, pani Dulska, myśli o korzystnych małżeństwach dla córek, ewentualny mezalians Zbyszka spędza jej sen z powiek. Obsesyjnie unika skandali w kamienicy, obawiając się, że to zaszkodzi reputacji panien (o swą opinię...

Przegląd postaci

Jedną z takich postaci był bohater Granicy Zofii Nałkowskiej Walerian Ziembiewicz.Utracił własny majątek i wniesiony przez żonę posag. Został rządcą cudzego majątku w Boleborzy. Na tym stanowisku również nie radził sobie najlepiej. Nie był w stanie pokryć kosztów studiów syna, dlatego Zenon skorzystał z pomocy bogatszych osób, a potem całe życie pokutował, spłacając tym ludziom długi wdzięczności... Nie zawsze był przy tym w zgodzie ze swoimi poglądami, szedł na kompromisy moralne, ale i...

Majątek

Szlachta trwoniąca majątki

Zarówno podupadająca drobna szlachta, jak i arystokracja żyją ponad stan. Utracjuszem okazuje się Kazimierz Starski z Lalki Bolesława Prusa. Żyje jak pasożyt, nieustannie podróżując, bawiąc się, romansując i czyhając na jakiś spadek po krewnych. W powieści widzimy także inne postaci marnujące majątki. Rozkapryszoną arystokratką, ponoszącą wielkie wydatki, jest córka mającego kłopoty finansowe Tomasza Łęckiego, panna Izabela. Oboje Łęccy żyją ponad stan, podróżując po Europie, wydając wiele...

Ubóstwo wsi w literaturze dwudziestolecia międzywojennego

Nie waha się mówić o ubóstwie i ciemnocie wsi literatura polskiego dwudziestolecia. Na wsi pracują (w dwóch kolejnych majątkach) bohaterowie Nocy i dni Marii Dąbrowskiej, Barbara i Bogumił Niechcicowie, obserwując ciężką pracę i złe warunki życia chłopów. Dziedzic nie daje pieniędzy na poprawę bytu włościan, bo ona go nie interesuje. Chłopi panicznie boją się szpitali i lekarzy, walka z ciemnotą będzie jeszcze trwała całe lata. Zarówno Noce i dnie , jak i Granica Zofii Nałkowskiej...

Zemsta na wesoło

Nie dopuszcza również do związku swego syna z córką sąsiada Rejent – bohater Zemsty Aleksandra Fredry. Cześnik też jest przeciwny małżeństwu swej podopiecznej z Wacławem.Obaj nieustannie kłócą się, knując intrygi mające sprawić przykrość sąsiadowi. I tak: Rejent odbiera chytremu Cześnikowi narzeczoną Podstolinę, łudząc ją obietnicą małżeństwa z zakochanym w niej niegdyś Rejentowiczem. Z kolei Cze śnik w akcie zemsty, po kryjomu i wbrew woli ojca, żeni Wacława ze swą krewną i podopieczną...

Sługa wierny

Najczęstszą kreacją sługi w literaturze jest chyba sługa wierny. Ucieleśnieniem wiernej służącej i przyjaciółki jest Brangien z Dziejów Tristana i Izoldy . Zna ona sekrety swojej pani, dba o jej bezpieczeństwo. Gdy okazuje się, że przez jej nieuwagę Tristan i Izolda napili się czarodziejskiego płynu z butli przeznaczonej dla Izoldy i króla Marka, Brangien rozpacza nad nieszczęściem swej pani i nad własnym. By chronić Izoldę, jako dziewica zastępuje ją w małżeńskiej królewskiej sypialni w...

Wysadzenie z siodła – swoista odmiana bankructwa i deklasacja

Swoistą odmianą bankructwa jest utrata własnego majątku i praca na cudzym (lub rezydowanie u krewnych). Taki los spotyka pana Orzelskiego z Nad Niemnem ojca doktora Piotra, Dominika Cedzynę z opowiadania Stefana Żeromskiego Doktor Piotr , oboje Niechciców ( Noce i dnie ), Waleriana Ziembiewicza– ojca Zenona (Granica). Niechcicowie i Ziembiewicz administrują majątkami, ojciec doktora Piotra czuwa nad robotnikami w cegielni, a pan Orzelski mieszka wraz z córką Justyną u litościwych krewnych...

Zdrada samego siebie

Zdrada Zenona była zresztą czymś więcej niż zdradą małżeńską, w tytule powieści i licznych wypowiedziach bohaterów autorka sugeruje, że Ziembiewicz zdradził samego siebie, czego konsekwencją było przekroczenie granicy moralnej. Zenon wyrzekł się młodzieńczych poglądów. Zatwierdzał dodruku artykuły, niekoniecznie zgodne z jego poglądami, bo wywdzięczał się swym dobroczyńcom, którzy finansowali mu studia. Wreszcie doszło do tego, że on, człowiek wyznający w młodości poglądy raczej lewicowe,...

majątek

1. ‘posiadłość ziemska’; 2. ‘ogół dóbr należących do kogoś, mienie, bogactwo’; od XVIII w.; utworzone od formy imiesłowu czasu teraźniejszego *jьmajęt-; od tego samego tematu majętny (od XVI w.)

Złoto, które odbiera radość życia i zasady

Czasem jednak przywiązanie do pieniądza gubi ludzi – odbiera im radość życia i wszelkie wartości, zasady moralne. Miłość do złota zgubiła mitologicznego króla Midasa, który prosił Dionizosa, by wszystko, czego dotknie, zamieniało się w złoto. W efekcie chciwy władca omal nie umarł z głodu, na szczęście Dionizos cofnął, na prośbę króla, swój dar. Miłość do złota gubi nie tylko bohaterów baśni czy mitów, jest to często spotykany w literaturze pięknej motyw. Żyd Shylock, bohater Kupca...

Istota postaci Hioba

Bohater biblijnej Księgi Hioba to człowiek, który z pokorą poddał się wyrokom boskim. Bóg ciężko doświadczył swego sługę w wyniku zakładu z szatanem, że Hiob nie ugnie się pod brzemieniem nieszczęść i nie przestanie służyć swemu Panu. Trędowaty, choć stracił rodzinę, cały majątek i nie otrzymał wsparcia od przyjaciół, pozostał posłuszny Bogu i dlatego został sowicie wynagrodzony: Bóg na nowo obdarzył go wszelkim dobrem, a nawet pomnożył jego majątek. Hiob jest symbolem godności, pokory i...

Wysadzenie z siodła

– Więc ta panna, którąśmy jadąc spotkali, mieszka tu... jest kuzynką państwa... Pani Emilia przyłożyła dłoń do czoła; może w tej chwili uczuła ból głowy, ale grzeczna i słodka zawsze, gościowi odpowiedzieć pospieszyła: – Tak. Justysia jest krewną męża mego, córką jego ciotecznej siostry. Ojciec jej, pan Orzelski, przez nieszczęśliwe zdarzenia utracił swój majątek, a wkrótce potem owdowiał. Od tego czasu oboje u nas mieszkają. Justynka, kiedy przybyła do nas, miała lat czternaście,a w tym...

Syn marnotrawny

Prócz synów ulubieńców Biblia (tym razem Nowy Testament ) przedstawia i grzesznych, którym jednak wybaczono ich winy. Najsłynniejsza chyba przypowieść – o synu marnotrawnym– opowiada o młodzieńcu, który, zabrawszy przypadającą mu część majątku, opuścił ojca i wyruszył w świat, tam stracił wszystko, co miał i zaczął cierpieć ubóstwo wśród obcych, gdzie pracował jako niedojadający sługa. Postanowił wówczas wrócić do domu już nie jako syn, ale sługa ojca, by – jak i inne sługi – dostać...

Przyczyna wysadzenia z siodła i towarzyszące mu zjawiska

Przyczyną wysadzenia z siodła bywały kłopoty majątkowe, wynikłe z parcelacji majątków szlacheckich czy gnębienia szlachty przez zaborców, zwłaszcza po powstaniu styczniowym. Drugim powodem tego zjawiska była, niestety, niegospodarność szlachty, życie ponad stan i niewprowadzanie nowoczesnych metod gospodarowania. Szlachcice utracjusze to też bogata plejada bohaterów. Co się z nimi działo po utracie majątków? Przenosili się do miast i tworzyli zręby nowej warstwy społecznej – inteligencji,...