Syn
Motyw pojednania
Nie wszystkim dane będzie się pogodzić, jednak opisane w literaturze synowsko-ojcowskie pojednania są piękne i wzruszające. Benedykt Korczyński w końcu przyznaje, że postępowanie syna to nic innego, tylko „powracająca fala” czynów i ideałów jego pokolenia. Antek Boryna poczuje wspólnotę z ojcem, gdy stary Boryna zostanie ciężko ranny w głowę podczas bitwy z dworskimi ludźmi (w odwecie Antek nawet zabije leśnika). Piękny motyw pojednania z ojcem i tradycją odnajdziemy w książce Dziedzictwo...
Syn
Według idylli, która w twojej dziecinnej głowie powstała, sądzisz teraz ojca... – Idylla! – popędliwie zawołał Witold. – Upewniam cię, mój ojcze, że patrzę na rzeczy bardzo trzeźwo i że... na razie... szczytem moich marzeń jest to, aby ludzie nie obchodzili się z ludźmi jak z bezmyślnymi bydlętami... gorzej, jak z kamieniami chyba, bo przecież są na świecie takie dziwaczne usposobienia, które i dla bydląt wyrozumiałość i litość mają...Benedykt zaśmiał się z lekceważeniem. – Kiedy już...
Syn opłakujący ojca
Naturalną koleją rzeczy, jakkolwiek to okrutnie brzmi, jest opłakiwanie ojca przez syna. Synowie rycerzy i powstańców nie dożywają często starości swych ojców. Pamięta śmierć swego ojca w powstaniu bohater Nad Niemnem Jan Bohatyrowicz, wychowywany przez matkę i stryja, Anzelma. Dzieciństwo bez ojca pokazane jest w przejmującym pięknym filmie Giuseppe Tornatore Kino Paradiso ( Cinema Paradiso ) – ojciec zginął na wojnie, syn wyobraża go sobie jedynie na podstawie wojennych filmów; potem...
Syn odrzucony
Ważnym wątkiem jest odrzucenie przez ojca. Odrzuca syna bohater Mojej lewej stopy , nadużywający alkoholu Irlandczyk, który wstydzi się niepełnosprawnego dziecka. Nie wierzy w jego inteligencję i nazywa je „rośliną”, dopiero gdy przekona się, iż syn jest zdolnym, komunikującym się ze światem chłopcem, akceptuje go, czego symbolem jest zabranie do pubu i przedstawienie kolegom. Niekochani czują się też biblijni bracia Józefa, co staje się powodem tragedii. Postanawiają oni podstępnie...
Ojciec rywalizujący z synem o władzę
Już mitologia utrwala motyw rywalizacji pomiędzy ojcem i synem. Rywalizują i walczą o władzę najpierw Kronos obalający Uranosa, potem buntujące się przeciw Kronosowi jego potomstwo na czele z Zeusem. Ów motyw znajdzie odzwierciedlenie w tekstach kultury naszych czasów. Wszak rywalizujący z Maciejem Boryną – bohaterem Chłopów Władysława Stanisława Reymonta – jego syn Antek także będzie chciał pozbawić ojca władzy, gospodarstwa, kobiety... W konfliktach tych obie strony mają zwykle rację:...
Syn nadopiekuńczych rodziców
Dość często poruszanym problemem w literaturze jest nadopiekuńczość rodziców.Dzieckiem nadopiekuńczej matki jest niewątpliwie syn Róży, Władyś, z Cudzoziemki Marii Kuncewiczowej. To matka dyktuje mu zerwanie związku z narzeczoną, a potem wtrąca się w jego małżeństwo. Nadopiekuńcza, choć w innym sensie, bywa też bohaterka Nocy i dni Marii Dąbrowskiej – Barbara Niechcicowa wobec swych dzieci, a zwłaszcza syna Tomaszka, którego długi nieustannie reguluje. Przykładem nadopiekuńczości ojca...
Syn powielający schemat życia ojca
W ten sposób dotykamy kolejnej kwestii – powielania przez syna schematu życia ojca. Tak dzieje się nie tylko w przypadku Zenona Ziembiewicza: podobnie do rodziców pragnie ułożyć sobie życie bohater Moralności pani Dulskiej Gabrieli Zapolskiej, który po chwilach buntu stwierdza jednak, że pozostanie „oberdulskim”, liczącym jedynie zyski konformistą, przystosowanym do życia w drobnomieszczańskiej rodzinie i w opartym na potędze pieniądza oraz grze pozorów społeczeństwie. Na powielanie takich...
Kazirodztwo
Straszne niewiasty opowiem katusze. Gdy bowiem w szale rozpaczy wkroczyła W przedsionek, wbiegła prosto do łożnicy, Włosy targając obiema rękami, A drzwi za sobą gwałtownie zawarłszy, Cieniów zmarłego woła Laiosa, Starych pamiętna miłości, od których On zginął, matkę zostawiając na to, Aby płodziła z własnym płodem. Jękła nad łożem, co dało nieszczęsnej Męża po mężu i po dzieciach dzieci, I jak wśród tego skończyła już nie wiem. Bo wyjąc Edyp wbiegł i do tej chwili Już nie widziałem, co ona...
Syn kontynuujący dzieło ojca
Paradoksalnie okazuje się, że Witold Korczyński ma podobne poglądy i cele do ideałów swych rodziców z młodości (to zjawisko nazwane zostanie „powracającą falą”). W ten sposób Witold kontynuuje dzieło ojca – ideały pracy i niepodległości. Benedykt należał do pierwszego pokolenia pozytywistów, Witold należy do młodszego i nowocześniejszego, ojciec i syn nie różnią się w istocie tak bardzo, jak się na pozór wydaje. Tomasz Buddenbrook z kolei kontynuuje pracę przodków nad budowaniem potęgi...
Matka Boska romantyków
Imię Maryi pojawia się też w utworach romantycznych. Echa kultu maryjnego pobrzmiewają w Inwokacji do Pana Tadeusza Adama Mickiewicza, w której poeta dziękuje Matce Boskiej Ostrobramskiej za cudowne uzdrowienie w dzieciństwie oraz błaga ją o „powrócenie cudem na ojczyzny łono” lub choćby przeniesienie „duszy utęsknionej/do tych pagórków leśnych, do tych łąk zielonych”. W III części Dziadów czytamy o tym, jak Gustaw-Konrad (bluźnierca) broni imienia Maryi przed obrazą: JANKOWSKI (...)...
Syn – ulubieniec ojca
Już od czasów Biblii w literaturze pojawia się motyw syna – ulubieńca ojca. Takim„oczkiem w głowie” Abrahama jest Izaak, którym Bóg obdarzył go w podeszłym wieku. Mimo swej bezgranicznej miłości do dziecka Abraham, na wyraźne żądanie wymagającego Jahwe, sprawdzającego posłuszeństwo swego sługi, decyduje się, choć z bólem serca, złożyć jedynego syna w ofierze. Bóg cofa jednak swe straszne żądanie, przekonawszy się, że Abraham jest mu wierny i posłuszny. Scena ofiarowania Izaaka mimo to...
Ojciec i matka opłakujący syna
Mniej naturalną koleją rzeczy jest opłakiwanie syna przez rodziców, jak ma to miejsce w Iliadzie . Stary król Priam, władca Troi, upokarza się przed wrogiem Achillesem, zabójcą swego syna, byle wybłagać zwłoki ukochanego dziecka. Osiąga zresztą efekt: wzrusza dzielnego i okrutnego wojownika, który wydaje mu ciało Hektora.. . Achillesowi przypomina się bowiem własny ojciec staruszek. Matką najboleśniej opłakującą syna jest Maryja ( Lament świętokrzyski ) i dzielące jej los matki bojowników...
Syn kazirodca
Trudnym tematem literatury jest kazirodztwo. Temat ten pojawia się jednak od czasów antycznych. Najbardziej znanym przykładem bohatera, który popełnia ten grzech, jest Edyp. Nieświadomy swej winy, jako przybysz z daleka żeni się z własną matką i zabija swego ojca – nie wie bowiem, że ludzie, których spotyka na swej drodze, są jego rodzicami, wychowywał go bowiem (jako podrzutka) zupełnie kto inny. Delikatniej motyw kazirodztwa szkicowany jest w utworach, w których syn pragnie się związać z...
Syn mściciel ojca
Niekiedy zdarza się, że ojciec, umierając lub – częściej – ginąc, grozi zabójcy synem mścicielem. Tak jest w Panu Wołodyjowskim Henryka Sienkiewicza– upokorzony i okrutnie mordowany przez Azję pan Nowowiejski, patrzący na hańbę swej córki Ewki, grozi oprawcy: „mam syna!”. I grozi słusznie. Młody Nowowiejski będzie obecny przy okrutnej egzekucji Azji – wbijaniu go napal... O zemście syna za śmierć ojca mówi jedna z najsłynniejszych tragedii wszech czasów – Hamlet Williama Szekspira. Duch...
Średniowieczny obraz Matki Boskiej cierpiącej
Obraz Matki Boskiej cierpiącej, ukazanej jako kobieta i matka umierającego syna, a nie wyniosła postać o cechach niebiańskich, znajdujemy w średniowiecznej polskiej pieśni Posłuchajcie bracia miła ( Żale Matki Boskiej pod krzyżem ), zwanej też Lamentem ( Plautem ) świętokrzyskim . Przedstawiona w tym utworze Maryja dzieli się swym bólem i cierpieniem z innymi matkami, rozpacza nad męką i śmiercią syna, nie potrafi pogodzić się z tak straszliwym niezawinionym cierpieniem własnego...
Biblijne obrazy Maryi
Najbardziej znane i najczęściej utrwalane w dziełach plastycznych sceny z życia Maryi to: zwiastowanie (moment, w którym archanioł Gabriel obwieszcza jej, że pocznie i urodzi Syna Bożego), narodzenie Chrystusa w ubogiej stajence, ucieczka przed gniewem Heroda do Egiptu, poszukiwanie zagubionego Jezusa i odnalezienie go w świątyni, wesele w Kanie Galilejskiej, spotkanie z Jezusem podczas drogi krzyżowej i pod krzyżem... We wszystkich tych rolach Maryja jawi się jako posłuszna wykonawczyni...
Matka cierpiąca
Już w mitologii greckiej znajdujemy postaci matek cierpiących. Niobe, córka Tantala, żona Amfiona, dumna matka licznego potomstwa (według jednych źródeł miała dwanaścioro, według innych czternaścioro dzieci) będzie się domagać czci równej matce Apollina i Artemidy. Wtedy mściwa Latona poskarży się swym boskim dzieciom, które w odwecie zabiją strzałem z łuku wszystkich synów i córki Niobe. Zrozpaczoną, ukaraną przez bogów matkę Zeus zamieni w płaczący kamień. Z kolei Demeter – grecka bogini...
Syn zbuntowany przeciw ojcu
Chyba najczęstszą kreacją syna w tekstach kultury jest kreacja syna zbuntowanego. Już w mitologii znajdujemy motyw buntu bogów przeciw ojcu – Kronos, za namową matki Gai, kastruje ojca Uranosa i odbiera mu władzę. Z kolei Kronos zostaje pokonany przez syna Zeusa i jego rodzeństwo, połykane przez ojca obawiającego się o utrzymanie władzy (Zeus nie zostanie połknięty; gdy dorośnie, wywoła u ojca okrutnika wymioty i... wyplucie rodzeństwa). Także w utworach nowożytnych wiele miejsca poświęcono...