Miłość
Poeta – przywódca narodu
Inny dylemat poetów dotyczył roli społecznej twórcy. Wielokrotnie pytano,czy poezja ma dotyczyć tematyki narodowej, czy nie, czy ma się angażować w sprawy społeczne, czy pozostać na nie obojętną. Wedle tradycji tyrtejskiej (nazwa pochodzi od greckiego poety Tyrteusza, który zagrzewał Greków do walki i... prowadził ich do zwycięstw) poeta ma zagrzewać do walki. Taką rolę odgrywa Gustaw-Konrad w III części Dziadów , pragnący stanąć na czele narodu i doprowadzić go do wolności. Podobnie...
Nietypowy przykład Wokulskiego
W literaturze polskiej eksponowano przede wszystkim przemoc, wypadki i nieludzkie warunki pracy w fabrykach oraz upadek moralny wielkich i małych kapitalistów. Jedynym chyba pozytywnym przykładem kapitalisty w literaturze polskiej jest Stanisław Wokulski, który robi wielką finansową karierę, nie zapomina jednak o najbiedniejszych, nie przestaje być wrażliwy na los potrzebujących pomocy i opieki, nie wypiera się też uboższych i nie zawsze dobrze radzących sobie w życiu starych przyjaciół...
Praca drogą do kariery i źródłem uzależnienia
Zachodnie teksty kultury eksponują związek pracy z karierą i... uzależnieniem. Czasami działalność związana z zarabianiem pieniędzy w rzekomo uczciwej prestiżowej instytucji prowadzi też często do przestawienia hierarchii wartości człowieka, do zmian w jego psychice. Bohaterowie prozy Douglasa Couplanda (znaczące tytuły Poddani Micrososftu , Pokolenie X ) nie mają czasu na miłość, dbanie o siebie, a nawet jedzenie, nie mają własnej tożsamości, są uzależnieni od Internetu i przede...
Samobójstwo podyktowane bezsensem istnienia
Inna grupa literackich samobójstw, mająca niekiedy wiele wspólnego z samobójstwami z miłości, to autodestrukcja spowodowana poczuciem bez sensu istnienia. Np. Kordian Juliusza Słowackiego zaczyna się od przywołania postaci zmarłego przyjaciela bohatera („zabił się, młody”). Kordian, nieszczęśliwy w miłości,także podejmie próbę samobójczą. Z kolei samobójstwo Płoszowskiego, bohatera Bez dogmatu Sienkiewicza, choć popełnione z miłości, także ma związek z wcześniejszymi autodestrukcyjnymi,...
Syn odrzucony
Ważnym wątkiem jest odrzucenie przez ojca. Odrzuca syna bohater Mojej lewej stopy , nadużywający alkoholu Irlandczyk, który wstydzi się niepełnosprawnego dziecka. Nie wierzy w jego inteligencję i nazywa je „rośliną”, dopiero gdy przekona się, iż syn jest zdolnym, komunikującym się ze światem chłopcem, akceptuje go, czego symbolem jest zabranie do pubu i przedstawienie kolegom. Niekochani czują się też biblijni bracia Józefa, co staje się powodem tragedii. Postanawiają oni podstępnie...
Umizgi do cudzych żon
Odrębny rozdział stanowią umizgi do cudzych żon. Basia ze śmiechem przyznaje Bogumiłowi, że kokietował ją nauczyciel. Kokietowana jest też żona Kazimierza– Marianna z Juryszek ( Boża podszewka Teresy Lubkiewicz-Urbanowicz, ekranizacja Izabelli Cywińskiej). Zaloty dwóch mężczyzn do Emmy Bovary ( Pani Bovary Flauberta) zostają uwieńczone sukcesem, zwłaszcza że żona nudnego lekarza, wychowana na romansach, głodna jest wrażeń. Potem jednak to ona przejmuje inicjatywę i uwodzi kochanka drogimi...
Żona – ucieleśnienie prozy życia
W przedstawiających relacje między mężem a żoną powieściach z życia wsi można doszukać się pewnej analogii: dla gospodarza z Taplar Handzia, bohaterka Konopielki , jest ucieleśnieniem prozy życia. To ktoś zwyczajny, kto po prostu jest obok, śpi, karmi, gotuje, pracuje w polu, nie wzbudza już ciekawości. Handzię można zobaczyć w najmniej podniecających sytuacjach, np. gdy ziewa, można ją porównać do krowy, można ją uderzyć. Podobnie traktuje żonę Antek Boryna z Chłopów Władysława...
Żona szalona
Zazdrość przyprawia Żonę o chorobę psychiczną. Pragnie, podobnie jak Mąż, stać się artystką, godną miłości poety. W dniu chrztu życzy synowi Orciowi, by miał talent i jako poeta nie został odrzucony przez ojca. Ostatecznie Żona trafia do domu dla obłąkanych, gdzie wyobraża sobie, że jest poetką zasługującą na szacunek i miłość hrabiego Henryka. Umiera podczas jego odwiedzin na wylew krwi do mózgu. Taka jest cena miłości do artysty, który nie potrafi odnaleźć się pośród prozy życia.
Podróż – ucieczka
Podróż bywa też... ucieczką. Przed życiem, przed miłością, przed rozpaczą. W podróż na Zachód zostaje wysłany przez matkę Józef Odrowąż (Wierna rzeka Stefana Żeromskiego), zakochany w Salomei Brynickiej. Czas i odległość mają uwolnić go od tej nieodpowiedniej, zdaniem matki, miłości. Stanisław Wokulski, bohater Lalki , być może ucieka po zawodzie miłosnym do Paryża, by kontynuować badania w laboratorium Geista. Według innej wersji popełnia samobójstwo.
Histeryczka – polska pani Bovary
Celina Mroczkówna, inna bohaterka Nocy i dni, nauczycielka zatrudniona przez Niechciców, to łagodna histeryczka straszona niekiedy przez dzieci i służbę. Jej nadmierna egzaltacja, przejmowanie się lekturami i zbyt wielkie przywiązywanie wagi do własnych strojów i fryzur skutkuje żartami najbliższego otoczenia, szydzącego z nadwrażliwej i wiecznie roztargnionej kobiety. Histeryczna panna, która kiedyś złamała nogę, uciekając przed rzekomym złodziejem (który prawdopodobnie w ogóle nie zaglądał...
Uratowana
W Lalce Bolesława Prusa ukazana zostaje postać Marii – dziewczyny, która z powodu nędzy parała się prostytucją, ale została wyratowana z moralnego bagna przez Stanisława Wokulskiego. Dzięki pomocy bogatego kupca ta dawna prostytutka oddana pod opiekę magdalenek – zakonnic ze Zgromadzenia św. Marii Magdaleny, prowadzących przytułki i domy dla kobiet moralnie zaniedbanych,znajdzie pracę, godziwe warunki życia i szczęśliwą miłość. Zerwie z dawnym życiem i prawdopodobnie stworzy wraz z...
Kobieta zabawka
Nora, bohaterka dramatu Henryka Ibsena , traktowana jest przez męża– Torwalda jak zabawka służąca do rozweselania zajętego poważnymi sprawami małżonka, jak duża lalka, bawiąca się dziećmi – małymi lalkami, a nie matka, partnerka, dorosła kobieta. Każde wyjście z tej roli jest nieakceptowane. Dlatego Nora świetnie gra lalkę – piękną, wystrojoną, szczęśliwą, radosną, beztroską,rozszczebiotaną, której jedynym przewinieniem jest podjadanie słodyczy. Nikt nie wie, że Nora kryje wielką...
Narzeczona żołnierza
Dość często spotykaną w malarstwie i literaturze postacią jest narzeczona żołnierza. Taką postać spotykamy w młodopolskim dramacie Stanisława Wyspiańskiego Warszawianka , w którym młoda polska szlachcianka Maria oczekuje wieści z pola bitwy, spod Olszynki Grochowskiej, gdzie walczy jej ukochany – Józef Rudzki. Maria ma złe przeczucia, które nasilają się wraz z przybyciem Starego Wiarusa z meldunkiem. Niedługo potem młody oficer przekazuje dziewczynie zakrwawioną wstążkę – talizman, który...
Przyjaźń małżonków
Niekiedy literatura przedstawia także małżonków, a zarazem przyjaciół. Są nimi Barbara i Michał Wołodyjowscy czy Zenon Ziembiewicz i jego dawna koleżanka, potem żona Elżbieta Biecka, wreszcie Barbara i Bogumił Niechcicowie. Tych ostatnich nie łączy zbyt silna więź erotyczna, zwłaszcza pani Barbara w marzeniach widzi często u swego boku młodzieńczą miłość– Józefa Toliboskiego, który porzucił ją dla posażniejszej panny. Relacja, która łączy małżonków – wzajemne wspieranie się, lojalność,...
Dobra matka staruszka
Postać matki staruszki spotykamy m.in. w Balladynie Juliusza Słowackiego. Starowinka kocha obie córki: Alinę i Balladynę i marzy o szczęściu dla nich, a gdy nadarza się okazja, stara się wydać którąś z córek za możnego pana Kirkora, pukającego przypadkiem do ich chaty. Troskliwa, kochająca i dobra, dozna srogiego zawodu: jej ukochana Alina nie powróci z lasu,podstępnie zabita przez siostrę, a Balladyna jako wielka pani wyrzeknie się matki i każe poszczuć ją psami. Gdy staruszka przyjdzie...
Namiętna i odrzucona
Trochę inną sytuację ma matka wielodzietnej rodziny, bohaterka Bożej podszewki Jurewiczowa. Kocha swego męża, szorstkiego i prymitywnego ojca rodziny, znosi jego zdrady, ale jest też zazdrosna i bardzo namiętna.Wiecznie szuka zdradzającego ją Andrzeja, tęskni za jego miłością, czekana dobre słowo i wyrazy uczucia, o którym dowiaduje się przypadkiem, bo wciąż ma wątpliwości co do jego miłości. Jej córka Marianna, także namiętna, szukać będzie uczucia w ramionach swego starszego,...
Miłość zgodna z wolą rodziców
Coś z miłości wyrachowanej ma też miłość zgodna z wolą rodziców, uczucie (jeśli w ogóle można mówić w tym przypadku o jakimś uczuciu) Toni Buddenbrook dla pierwszego męża czy miłość Zosi do Tadeusza w Mickiewiczowskiej epopei (choć potem dziewczyna twierdzi, że kocha szczerze).
Miłość dla dobra sprawy
W utworach o charakterze tendencyjnym (a potem także produkcjach socrealistycznych) na pierwszy plan wysuwa się ideologiczny sens miłości: pozytywny bohater kocha pozytywną bohaterkę i wspólnie pracują. Tak jest w Nad Niemnem Orzeszkowej (Jan i Justyna, Jan i Cecylia), tak w P rzygodzie na Mariensztacie – filmie o miłości, odbudowie Warszawy i kobietach murarkach rywalizujących z mężczyznami.
Samobójstwo życiowych bankrutów
Literaccy samobójcy nie zawsze umierają lub chcą umrzeć z miłości, choć niekiedy ich śmierć z miłością ma coś wspólnego. Np. ojciec Wicia z Kroniki wypadków miłosnych odebrał sobie życie, gdy okazał się życiowym bankrutem– ktoś bowiem sprzeniewierzył pieniądze, za które ojciec Wicia odpowiadał... Zapewne nie mogąc wyjść z honorem z zaistniałej sytuacji ani zapewnić bytu rodzinie, ojciec Wicia wybrał śmierć. W nieco innej sytuacji był Zenon Ziembiewicz – bohater najbardziej znanej powieści...
Podjęcie decyzji równej samobójstwu
Literatura przedstawia też szereg bohaterów, którzy samobójcami sensu stricte nie są, ale niejako sami na siebie wydają wyrok śmierci. Wolą żyć, ale tak organizują swe życie, jak gdyby świadomie z tego daru zrezygnowali, igrają ze śmiercią, dopuszczają jej wybór, jeśli tego wymagać będą okoliczności. Np. tytułowy bohater średniowiecznej Pieśni o Rolandzie niejako wydaje wyrok na siebie i swoich współtowarzyszy, rezygnując z wezwania pomocy i stając do walki przeciw nierównym siłom wroga....
miłość
1. ‘umiłowanie, kochanie kogoś, czegoś’; 2. ‘namiętne uczucie do kogoś’; 3. stpol. też ‘miłosierdzie, zmiłowanie, współczucie, litość; łaska, łaskawość, przychylność’; od XIV w.; ogsłow. (por. czes. milost ‘łaska, ułaskawienie’, ros. milosť ‘łaska, miłosierdzie, wielkoduszność; dobrodziejstwo, dar’) < psłow. *milostь ‘serdeczny, życzliwy stosunek do kogoś, czegoś; łaska, łaskawość; upodobanie w kimś, czymś; współczucie, miłosierdzie’ – rzeczownik odprzymiotnikowy od psłow. *milъ
Miłość do macochy
W dramacie romantycznym pojawia się też motyw miłości do macochy. Trudno nazwać go kazirodztwem, choć pewne tabu zostaje w utworze przełamane. Np. Zbigniew – bohater Mazepy Juliusza Słowackiego, syn Wojewody, nieszczęśliwie kocha się w wiernej ojcu macosze – Amelii. Ona też darzy go uczuciem. Nigdy jednak nie zdołają go sobie wyznać do końca. Zbigniew zginie śmiercią samobójczą, rzekomo od kuli Mazepy, z którym pojedynkuje się w imieniu ojca. Macocha dowie się od Kozaka o miłości Zbigniewa...
Artystka niespełniona
Szaleje z miłości także bohaterka Nie-Boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego– małżonka hrabiego Henryka, Poety. Opuszczona przez męża dla tajemniczej Dziewicy – trupiej zjawy, symbolizującej poezję, kobieta nie może pogodzić się z tym, że Henryk odszedł, zostawiając ją samą z dzieckiem. Przyczyn tragedii upatruje Żona w tym, iż sama nie jest artystką. Marzy o tym i w chwili chrztu życzy synkowi Orciowi, by był poetą i nie został odrzucony przez ojca.Jej życzenie okazuje się przekleństwem,...
Miłość – szaleństwo zmysłów
Przeciwieństwem takiej miłości usankcjonowanej i na dodatek uświęconej ideologią jest namiętność, szaleństwo zmysłów. Biologiczną siłą jest miłość w Chłopach Reymonta. Przyciąga ona ku sobie Jagnę i jej kolejnych kochanków. Niekiedy zresztą miłość bywa jeszcze czymś innym – jednorazowym wybuchem zmysłów (taki jeden pospieszny akt miłosny opisuje np. Olga Tokarczuk w Prawieku i innych czasach ).
Skrzywdzona
Sytuacje przeciwne – krzywdzenie rodziców przez niewdzięczne dziecko – również odnajdujemy w licznych dziełach literackich. Typowy obraz matki znoszącej niewdzięczność córki przedstawiony został w Balladynie Juliusza Słowackiego . Zła królowa okrutnie traktuje staruszkę matkę, nie pamiętając o dobroci, miłości i trosce, którymi była otaczana w ubogim rodzinnym domu. Wstydzi się przyznać do matki nędzarki i dlatego wypędza żebraczkę z zamku.Mimo to staruszka do końca pozostaje lojalna...
Święte?
Istnieje też kategoria prostytutek, które można by nazwać wręcz świętymi. Bohaterka Damy kameliowej Małgorzata Gautier, choć niemoralna i zepsuta,poświęca się z miłości. Piękna, kochająca luksus, znana z wielkich wydatków, zrujnuje paru kochanków. Ta wyrachowana kobieta okaże się jednak zdolna do ogromnych poświęceń z miłości. Pokocha poznanego w teatrze młodzieńca Armanda Duvala. Żyjąc podwójnym życiem, biorąc pieniądze od protektorów, spłacając wierzycieli, stara się stworzyć azyl dla...
Żona niewierna
Wdzięczny materiał dla literatury stanowią żony niewierne. Chyba najbardziej znane z nich to Emma Bovary i Anna Karenina. Pierwsza z nich, bohaterka powieści Flauberta, jest marzycielką, rozczytaną w literaturze i pragnącą lepszego życia. Wychodzi za mąż, by wyrwać się z rodzinnego domu, myśli o wielkiej miłości i niezwykłym życiu. Niestety, jej oczekiwania nie zostają spełnione. Przypadkowa wizyta w pałacu arystokraty wywołuje u niej marzenia o innym życiu, pełnym przepychu. Mąż...
Kazirodztwo
Straszne niewiasty opowiem katusze. Gdy bowiem w szale rozpaczy wkroczyła W przedsionek, wbiegła prosto do łożnicy, Włosy targając obiema rękami, A drzwi za sobą gwałtownie zawarłszy, Cieniów zmarłego woła Laiosa, Starych pamiętna miłości, od których On zginął, matkę zostawiając na to, Aby płodziła z własnym płodem. Jękła nad łożem, co dało nieszczęsnej Męża po mężu i po dzieciach dzieci, I jak wśród tego skończyła już nie wiem. Bo wyjąc Edyp wbiegł i do tej chwili Już nie widziałem, co ona...
Samobójczynie i umierające z miłości
Miłość Karusi była silniejsza niż strach przed śmiercią i kontaktem z duchem.Rysy szaleństwa noszą też inne kobiety zakochane i umierające z miłości.Cechy takiego obłędu ma miłość Teresy Kociełłowej – bohaterki Nocy i dni Marii Dąbrowskiej – do Tadeusza Krępskiego. Kociełłowa nawiązuje z nim romans, a frustrację przypłaca zdrowiem, jej organizm nie ma sił, by zwyciężyć śmiertelną chorobę, a może i wola życia osłabła w nieszczęśliwej żonie i kochance? W chwili szalonej rozpaczy odbierają...
Kobieta szalona
Ludziom wydaje się, że przyczyną szaleństwa jest wielkie i dramatyczne wydarzenie, jakieś cierpienie, którego nie da się znieść. Wydaje im się, że wariuje się z jakichś powodów – z powodu porzucenia przez kochanka, śmierci najbliższej osoby, utraty majątku, spojrzenia w twarz Bogu. Ludzie myślą też, że wariuje się nagle, od razu, w niezwykłych okolicznościach, a szaleństwo spada na człowieka jak siatka-pułapka, pęta rozum, mąci uczucia. Tymczasem Florentynka zwariowała zupełnie...
Inne rodzaje miłości
Jednak miłość to przecież nie tylko miłość erotyczna, to także miłość bliźniego, miłość chrześcijańska: „caritas” (przeciwieństwo „eros”), o której traktuje Hymn św. Pawła z Listu do Koryntian , czy miłość macierzyńska, miłość dzieci do rodziców, miłość do przyjaciół czy wreszcie miłość do ojczyzny ( Hymn o miłości ojczyzny Krasickiego) czy do Boga.
Szaleństwo kochanków romantycznych
Miłość romantyczna także w wielu aspektach przypomina szaleństwo. Szalona wydaje się Karusia, dziewczyna, która rozmawia z duchem zmarłego kochanka w balladzie Adama Mickiewicza Romantyczność . Podobnemu szaleństwu ulega Gustaw – Pustelnik, bohater IV części Dziadów . Wygląda jak szalona zjawa: jest zaniedbany, ma na sobie poszarpane ubranie, przeraża dzieci. Jego słowa też często wydają się bezsensowne. Kochanek Maryli nazywa np. gałąź przyjacielem – dzikim, bo wychowanym w lesie; wydaje...
Utrata dziewictwa
Jak już wspomnieliśmy, utrata dziewictwa przez pannę bywa tragedią. Niektóre utwory rejestrują ów ważny moment w życiu dziewczyny czy kobiety. Alina Nałęcz z Kroniki wypadków miłosnych traci dziewictwo ze swoim „mężem” Wiciem, zawierając nad rzeką tajny symboliczny ślub, który ma się zakończyć wspólnym samobójstwem. Trucizna jednak jedynie uśpi kochanków i oboje przeżyją owo wtajemniczenie w miłość i śmierć. Hanka – służąca z Moralności pani Dulskiej Gabrieli Zapolskiej, choć przed...
Zdrada małżeńska
Przykładem nielojalności i naruszenia umowy pomiędzy ludźmi jest zdrada małżeńska. Zdradza żonę wielokrotnie bohater mitów greckich Zeus. Afrodyta zdradza męża – nudnego, kulawego, wiecznie brudnego i zajętego pracą w kuźni Hefajstosa. Mitologia to cała siatka zdrad... Zdrada jest też przyczyną wojny trojańskiej. Piękna Helena, porwana przez księcia trojańskiego Parysa, najbardziej pożądana kobieta grecka, zdradza z trojańskim księciem męża Menelaosa. Wraz z wojskami przybywa on upomnieć się...
Barokowe rozdarcie między urokami świata a nakazami Bożymi
W wierszach współczesnego Kochanowskiemu Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego ujawnia się rozdarcie między rozkoszami ziemskimi, miłością „rzeczy świata tego” a miłością do Boga. Mówiący w wierszach wybiera oczywiście wartości wieczne. Jednak szkicowany przez niego w sonetach świat przypomina pole ciągłej walki, jaką prowadzimy „z szatanem, światem i ciałem”. Trzeba być bardzo czujnym, by wybierać zawsze to, co trwałe i nieprzemijalne, a gardzić sławą, pieniędzmi, miłością tego świata...
Zemsta na wrogach miłości
Nie tylko niewierni kochankowie, także ci, którzy przeszkadzają w miłości, podlegają nieraz okrutnej zemście. Okrutnie mści się na Stolniku Horeszce bohater Pana Tadeusza – Jacek Soplica. Magnat, który nie chciał oddać swej córki Ewy kochającemu ją, ale uboższemu szlachcicowi, zostanie przez zrozpaczonego i dumnego Jacka zastrzelony w chwili oblężenia zamku przez Moskali. Odtąd do Soplicy, który, nie będąc z Moskalami w zmowie, zabił jednak Polaka z broni rosyjskiego żołnierza podczas...
Poetka miłości i... śmierci
W poezji polskiej przemijanie rejestruje z przerażeniem poetka miłości i śmierci, ciężko chora, ale próbująca żyć pełnią Halina Poświatowska. Jej Koniugacja sprowadza się do: „ja minę – ty miniesz – mijamy”. Streszczenie życia i twórczości w jej wykonaniu wygląda tak: kto potrafi pomiędzy miłość i śmierć wpleść anegdotę o istnieniu (Halina Poświatowska, kto potrafi... ) Poetą rejestrującym przemijanie jest też Stanisław Grochowiak, w swych wierszach nieustannie kojarzący miłość i...
Samotność w świecie współczesnym
We współczesnych tekstach kultury samotność pojawia się w nowych, zaskakujących kontekstach: pracoholizmu, uzależnienia od komputera, anonimowości w Internecie oraz strachu przed miłością (zjawisko tzw. singli). Warto przywołać głośną polską powieść Janusza Wiśniewskiego Samotność w sieci czy zachodnie kultowe teksty Douglasa Couplanda ( Poddani Microsoftu ), traktujące o ludziach uzależnionych od pracy i komputera, którym nie starcza już czasu na normalne życie: miłość, przyjaźń,...
Przyjaźń dorosłych kobiet
Dorosłe przyjaźniące się kobiety zostały opisane np. w Trylogii Henryka Sienkiewicza.Nieodstępnymi towarzyszkami są przez pewien czas Krzysia Drohojowska (potem żona Ketlinga) i Basia Jeziorkowska (później Wołodyjowska). Obie są sierotami, więc wychowują się wspólnie u państwa Makowieckich. Jako panny też przebywają razem pod opieką stolnikowej, która czuwa nad ich dobrą opinią i szuka im odpowiednich mężów. Prócz wspólnego losu i miłości tego samego mężczyzny (obie, najpierw Krzysię,...
Ojciec ponoszący ofiarę dla dziecka
Jurand kocha Danuśkę niebywale. Sam będąc okrutnym, nieznającym strachu ni litości rycerzem, rozczula się na widok córki. Umieszcza ją na dworze księżnej Anny, obawiając się o jej bezpieczeństwo. Gdy Krzyżacy porywają mu dziecko, szaleje z bólu. Gotów jest zrezygnować z dumy rycerskiej i zemsty, byle tylko uratować córkę. Na życzenie zakonnych braci upokarza się przed nimi, stawia się przed ich obliczem pokorny, gotów zapomnieć o dumie i dawnych krzywdach, byle oddali mu dziecko. Ma na sobie...
Żona dziecko
Przyjaciółka Basia jest jednocześnie kobietą dzieckiem, radosnym hajduczkiem, którego nikt nie traktuje poważnie i w którym pan Michał początkowo widzi tylko dziecko, a nie kobietę. Nad Baśką roztaczają więc opiekę Michał i Zagłoba, także w czasach, gdy jest już panią pułkownikową. Inne relacje obserwujemy w małżeństwie Helmerów z Domu lalki HenrykaIbsensa. Główna bohaterka dramatu, Nora, żona Torwalda, traktowana jest przez męża wyłącznie jak zabawka, dziecko podjadające słodkie...
Ojciec dobry
Dobrym ojcem wydaje się Benedykt Korczyński, początkowo wprawdzie nieumiejący znaleźć wspólnego języka z synem, potem jednak potrafiący się z nim pojednać i dostrzec w nim kontynuatora swojej pracy, siebie z młodości. Za dobrego ojca można też uznać Seweryna Barykę, który przekazuje synowi, Cezaremu pamięć o ojczyźnie, tradycje niepodległościowe i w ostatnim swym życzeniu nakazuje synowi powrót do Polski. Kreśli przed nim wizję „szklanych domów”, która w konfrontacji z szarą polską...
Oddająca życie za dzieci
Stąd już tylko krok do poświęcenia Stasi Bozowskiej – bohaterki utworu Stefana Żeromskiego Siłaczka , kontynuującego pozytywistyczne ideały. Bozowska jest nauczycielką idealistką, nie wybiera jak jej znajomi z Warszawy (np. doktor Obarecki) łatwego życia w mieście czy miasteczku, ale uczy w trudnych warunkach na zapadłej wsi. W efekcie zaraża się od swoich uczniów tyfusem i umiera; dawny kolega, lekarz, przypadkiem odnajdujący ją jako pacjentkę w wiejskiej głuszy, nie jest już w stanie jej...
Ofiara dla ukochanego
Przykład poświęcenia dla ukochanego odnajdujemy w Pustelni parmeńskiej Stendhala. Piękna córka naczelnika więzienia zakochuje się w więźniu i, by go ocalić i zorganizować mu ucieczkę, decyduje się na poślubienie niekochanego człowieka. Zamieszanie wokół jej zaręczyn pozwala odwrócić uwagę ojca od jej faktycznych planów ułatwienia więźniowi ucieczki. Miłość tych dwojga, ze względu na złożone przez dziewczynę śluby, nie będzie mogła zaowocować małżeństwem (dziewczyna ślubowała, że wyjdzie...
Miłość i śmierć
Zastanawia w wielu utworach pokrewieństwo dwu sfer tematycznych: śmierci i miłości. Już Jan Andrzej Morsztyn, barokowy poeta paradoksu, pisze: Leżysz zabity i jam też zabity, Ty – strzałą śmierci, ja – strzałą miłości, Ty krwie, ja w sobie nie mam rumianości, Ty jawne świece, ja mam płomień skryty. (Jan Andrzej Morsztyn, Do trupa ) Również czerpiący obficie z poetyki baroku poeta współczesny Stanisław Grochowiak sygnalizuje pokrewieństwo miłości ze śmiercią. Sugeruje to zresztą sam...
Marzenia o miłości romantycznej i nieudolne naśladowanie jej w życiu
Lektury romansów i miłosnych dramatów kształtują nowy typ czytelników i czytelniczek– złaknionych niezwykłych przeżyć, gorących uczuć i namiętności. Naczytał się Cierpień młodego Werter a Gustaw z Dziadów Adama Mickiewicza i naśladuje doświadczenie swego bohatera w życiu. Obwinia nawet „książki zbójeckie” zaswe nieszczęścia. Z kolei Emma Bovary, tytułowa postać z powieści Flauberta, na podstawie lektury romansów spodziewa się w małżeństwie niezwykłych uniesień miłosnych, których w nim nie...
Marzenia o karierze
Róża Żabczyńska – bohaterka Cudzoziemki Marii Kuncewiczowej marzy z kolei o karierze muzycznej. Nie starcza jej jednak talentu. Płaci za to ciągłą frustracją, niezadowoleniem z siebie i innych. Niespełnione marzenie Róży czyni ją domowym tyranem, wbrew woli córki układa jej życie, chcąc dzięki Marcie spełnić własne marzenia o karierze. Tworzy toksyczną rodzinę, toksyczny związek, jest toksyczną matką. Wciąż wspomina dawną młodzieńczą miłość (podobnie jak Barbara Niechcicowa). Jej marzenia...
Wieś sielankowa
W sielankowych obrazach wsi specjalizowała się literatura rzymska. Bukoliczne obrazy pasterzy, romansujących pośród pięknego krajobrazu i przeżywających swe pozorne problemy miłosne, powtórzą się w polskiej literaturze okresu sentymentalizmu ( Laura i Filon Franciszka Karpińskiego). Sielankową wieś, widzianą oczyma ziemianina gospodarza znamy także z przekazów twórców renesansowych: Żywota człowieka poćciwego Mikołaja Reja czy Pieśni świętojańskiej o Sobótce Jana Kochanowskiego. Obaj...
Cichy lub potajemny ślub
Niezbyt huczny jest ślub Basi i Bogumiła Niechciców, w dodatku w tym samym dniu umiera matka Bogumiła, co pan młody stara się ukryć przed Basią. Cichy i szybki jest ślub bohaterów Krzyżaków Sienkiewicza – Zbyszka z Bogdańca i Danuśki, która musi podążać na spotkanie z chorym, ślepnącym ojcem (faktycznie jest to podstęp Krzyżaków ). Potajemny ślub biorą Romeo i Julia, zakochani w sobie od pierwszego wejrzenia bohaterowie tragedii Williama Szekspira, którym ojciec Laurenty próbuje pomóc...
Święci męczennicy Rzymu
Postaci apostołów, męczenników pojawiają się w licznych filmach poświęconych Chrystusowi. Pierwsi chrześcijanie – historyczni święci (Piotr i Paweł) i postaci fikcyjne pojawiają się w powieści Henryka Sienkiewicza Quo vadis oraz wielu jej współczesnych ekranizacjach (ostatniej dokonał Jerzy Kawalerowicz). Zostają oni ukazani jako ludzie wierzący swemu Bogu, spotykający się potajemnie, bo są prześladowani przez cesarza; szlachetni i faktycznie wcielający w życie zasady swej religii:...