na własny rachunek
‘osobiście, samemu, bez pomocy innych, będąc za coś samemu odpowiedzialnym’; wyr. określ., ekon.
na wyciągnięcie ręki
‘bardzo blisko’; wyr. określ.; (…) mieszkaliśmy blisko – byliśmy po prostu dla siebie na wyciągnięcie ręki. – „Cogito”.
nabić kogoś w butelkę
‘oszukać kogoś, zwodzić, celowo wprowadzić w błąd’; zwrot; Posłowie nabici w butelkę (tyt.) – „Polityka”; Przemysłowe metody w rolnictwie i przetwórstwie często powodują fałszowanie produktów i nabijanie klientów w butelkę. – „Ozon”.
nabijać sobie/komuś kabzę/kieszenie
nabijać sobie/komuś kabzę/kieszenie
‘zdobyć majątek, szybko się wzbogacić; przyczynić się do wzbogacenia kogoś innego’; zwrot; stp. kabza ‘sakiewka na pieniądze’; Kiedy zubożały Polak (…) będzie mógł godziwie i bez stresu wypocząć za granicą, nie nabijając wyłącznie kabzy biurom turystycznym? – „Angora”.
nabrać smaku
‘upodobać sobie coś, nabrać chęci na coś’; zwrot; Już ich zaczęło ponosić. Nabrali smaku dranie. – E. Niziurski.
nabrać/nabierać wody w usta
nabrać/nabierać wody w usta
‘uparcie milczeć, nie chcieć się wypowiadać w jakiejś kwestii, na jakiś temat’; zwrot; Także i w tym względzie prokuratura nabrała wody w usta . – Radio Zet; Kiedy mówimy o topielcach/nabieramy wody w usta – E. Lipska.
Naciągać
‘oszukiwać kogoś, wykorzystywać kogoś, wyłudzać coś od kogoś, nakłaniać kogoś do czegoś, co jest dla niego niekorzystne; namawiać kogoś do udzielenia pożyczki, dania pieniędzy, prezentu, kupienia czegoś’; zwrot; Nikogo nie doimy, nikogo nie naciągamy. – TVN.
naciągać kogoś
‘oszukiwać kogoś, wykorzystywać kogoś, wyłudzać coś od kogoś, nakłaniać kogoś do czegoś, co jest dla niego niekorzystne; namawiać kogoś do udzielenia pożyczki, dania pieniędzy, prezentu, kupienia czegoś’; zwrot; Nikogo nie doimy, nikogo nie naciągamy. – TVN.
nadawać na tych samych falach
‘rozumieć się z kimś bardzo dobrze, bez słów’; zwrot, techn.; Obaj nadawali na tych samych falach, ale wkroczyła między nich jakaś laska i wszystko się popsuło. – Internet.
nadawać/nadać czemuś ton
‘sprawiać, żeby coś nabrało określonego charakteru’; zwrot, muz.; Czy uważasz, że dziewczyny rzeczywiście będą nadawać ton muzycznym listom przebojów. – „Cogito”.
nadepnąć komuś na odcisk
‘narazić się komuś; dokuczyć mu boleśnie, dotknąć, urazić’; zwrot; Można nadepnąć komuś na odcisk – wyjaśnia szefowa polskiego oddziału międzynarodowej firmy.
nadgryziony zębem czasu
nadrabiać miną
‘maskować wyrazem twarzy, zachowaniem prawdziwy nastrój lub sytuację; pozorować coś, udawać’; zwrot; W samą uroczystość Święta Zmarłych, w dniu z deszczykiem, kiedy chodzimy po cmentarzu i nie nadrabiamy minami, bo lękamy się śmierci własnej i cudzej, Jezus mówi do nas (…). – J. Twardowski.
nadstawić/nadstawiać drugi policzek
‘nie sprzeciwiać się złu siłą, przemocą’;zwrot, bibl. (Mt 5, 39: „A Ja wam powiadam: «Nie stawiajcie oporu złemu: lecz jeśli cię ktoś uderzy w prawy policzek, nadstaw mu i drugi».”); Nie pojmę natomiast chyba nigdy, dlaczego Platforma nadstawia drugi policzek, dlaczego z uśmiechem na ustach pozwala się rozstrzelać. – Internet.
nadstawić/nadstawiać karku dla kogoś/za kogoś
‘narażać się w czyjejś sprawie, w czyimś interesie, poświęcać się’; zwrot związany z karą ścinania głowy skazańcowi, który musiał położyć głowę na pniu i „nadstawić karku”; Bo kiedy było ciężko i trzeba było nadstawić karku, przewieźć bibułę, byli potrzebni (…). – W. Łysiak
nadstawić/nadstawiać ucho/ucha
‘przysłuchiwać się czemuś pilnie, z uwagą, wytężać słuch, podsłuchiwać’; zwrot, przyr.; Nadstawiła ucha i czekała w napięciu. – Internet; No i teraz słuchajcie, słuchajcie, śmiertelni, /w zdumieniu pilnie nadstawiajcie ucha (...), – W. Szymborska.
nadymać się jak balon
‘puszyć się, nadymać, uważać się za kogoś ważnego’; zwrot; Nadął się jak balon i miałam wrażenie, że zaraz pęknie. – Internet.
naga prawda
naga prawda
‘fakty niczym nieupiększone, bez żadnych nieprawdziwych dodatków’; wyr. rzecz., liter. – Nuda veritas – „Ody” Horacego; Naga prawda nie zawsze musi być piękna. – TVN; Nareszcie, być może, zostanie ujawniona naga prawda o tych wydarzeniach. – TV Trwam.
Nagi
nagie/gołe fakty
‘coś oczywistego, wydarzenie bez dodatkowych okoliczności, wyjaśnień’; wyr. rzecz., public.; (…) pogoń za nagim faktem dzika i hulaszcza. – W. Szymborska.
Nagroda
naiwna dziewczyna
‘młoda, niedoświadczona dziewczyna, która łatwo daje się wykorzystać’; wyr. rzecz.; Naiwnej dziewczynie nawet do głowy nie przyszło, że Marcin mógłby zrobić komukolwiek krzywdę (…).
najciemniej pod latarnią
najciemniej pod latarnią
‘najtrudniej dostrzec, zauważyć to, co znajduje się blisko, pod bokiem’; fraza, przysł. użyte w wypowiedzeniu; „Czyli co, najciemniej pod latarnią?” – zapytał czołowy polski śledczy. – „Angora”.
Najeść się
najeść się wstydu
najeść się wstydu
‘doznać wielkiego wstydu, bardzo się wstydzić’; zwrot; Teraz, niestety, musicie najeść się trochę wstydu i wszystko wyprostować . – „13”; Za tyle pieniędzy uczestniczylibyśmy w wielu ciekawych seansach filmowych, zażerając się popcornem, a nie – najadając się wstydu i strachu . – „Ozon”.
najsłabsze ogniwo
‘najsłabszy element czegoś; ktoś w grupie najgorzej wypełniający swoje zadania’; wyr. rzecz.; Ministerstwo Kultury było od lat najsłabszym ogniwem administracji państwowej. – GW; też tyt. programu w TVN.
namierzać/namierzyć kogoś
‘ustalać, ustalić miejsce czyjegoś pobytu’; zwrot,techn.; Przez cały rok policjanci próbowali go namierzyć. – „Fakt”.
Namierzyć
‘ustalać, ustalić miejsce czyjegoś pobytu’; zwrot,techn.; Przez cały rok policjanci próbowali go namierzyć. – „Fakt”.
namiętny pocałunek
napędzić komuś strachu/stracha
‘przerazić, przestraszyć kogoś’; zwrot; Z miłości do papieża napędził wszystkim strachu . – „Fakt”; Pewnie chciałby nam napędzić stracha przed następnym meczem (…).
napocić przy czymś
‘poświęcić na coś dużo czasu, napracować się przy czymś, robić coś długo, mozolnie; utrudzić się, zmęczyć, robiąc coś’; zwrot; Trzeba się teraz straszliwie napocić, by sprzedać swój „twórczy produkt”. – W. Łysiak
Napocić się
‘poświęcić na coś dużo czasu, napracować się przy czymś, robić coś długo, mozolnie; utrudzić się, zmęczyć, robiąc coś’; zwrot; Trzeba się teraz straszliwie napocić, by sprzedać swój „twórczy produkt”. – W. Łysiak
napsuć komuś krwi
‘nadenerwować kogoś, nadokuczać komuś, sprawiać kłopoty, zmartwienia’; zwrot; Musiałaby mi napsuć krwi, żebym zrobił te badania. – TVN.
napytać biedy
‘narobić komuś, sobie kłopotów, zmartwień’; zwrot; Niejeden kapitał/ Ludziom biedy napytał. – T. Fangrat.
narażać kogoś/coś na szwank
‘narażać kogoś/coś na krzywdę, na szkodę, nie dbać o coś’; zwrot, milit., zapoż. z niem. szwank ‘raz, cięcie’; później; ‘uszczerbek, szkoda, strata, uszkodzenie, ujma’; (…) narażam/na szwank swój los, z koszykarską rutyną/trafiając zmiętoszoną kopertą do kosza. – S. Barańczak.
narobić bigosu
‘narobić kłopotów, zamieszania’; zwrot, kulin.; Babcia narobiła bigosu. – Czy gotuje niesmacznie? – Nie chodzi o bigos do jedzenia. Chodzi o to, że babcia przeszkadza. Po prostu nie można jej wypędzić z kuchni. – E. Niziurski;
narobić komuś obciachu
‘skompromitować kogoś, przynieść komuś wstyd’;zwrot, pot. młodz.; (…) dzień później narobili im strasznego obciachu, przegrywając 1 : 3 „świętą wojnę”.
naruszyć czyjś spokój
‘zniszczyć, zakłócić czyjś spokój’; zwrot; Naruszyliśmy wieczny spokój zmarłych.
Nastrój
natarczywe pytania
‘natrętne, agresywne pytania’; wyr. rzecz.; Dziennikarze będą zadawali coraz więcej natarczywych i niewygodnych pytań. – „Angora”.
natrzeć komuś uszu
‘skarcić kogoś, udzielić komuś nagany’; zwrot: Postanowiłem natrzeć mu uszu . – TVP 1.
nawarzyć komuś/sobie piwa
‘narobić komuś, sobie kłopotu, zmartwienia, zamieszania’; zwrot, rzem.; Znów nawarzą piwa?