Starożytność

Powstanie państwaegipskiego

Powstanie państwa egipskiego

Państwo egipskie powstało około 3000 roku p.n.e. w wyniku podboju Egiptu Dolnego przez mieszkańców Egiptu Górnego. Miał tego dokonać założyciel pierszej dynastii władców egipskich – Narmer (Menes). Powstanie jednego dużego państwa egipskiego było skutkiem warunków naturalnych Egiptu. Uprawa ziemi oraz hodowla były możliwe tylko dzięki zbudowaniu systemu kanałów i tam, które zapewniały dostateczną ilość wody w czasie pory suchej. Aby zbudować i utrzymać w użytkowaniu ten system, trzeba...

Społeczeństwo starożytnego Egiptu

Władcę Egiptu nazywano faraonem. Sprawował on władzę despotyczną, tzn. władzę nieograniczoną nad swym krajem i swymi poddanymi. Faraon był nie tylko dowódcą wojskowym, ale także pełnił funkcje religijne, uchodząc początkowo za boga, a następnie za syna boga Re. Bezpośrednimi wykonawcami rozkazów faraona byli urzędnicy. Oni właśnie nadzorowali prace przy nawadnianiu pól i budowie kanałów irygacyjnych, a także organizowali zagraniczne wyprawy handlowe i określali wysokość plonów....

Wierzenia starożytnych Egipcjan

Egipcjanie czcili początkowo siły natury. Z czasem zaczęli czcić swe bóstwa pod postacią zwierząt, a następnie ludzi mających głowy zwierząt. Przed powstaniem jednego zjednoczonego państwa egipskiego każdy lokalny ośrodek władzy posiadał swoje bóstwo. Po zjednoczeniu kraju kult części z nich rozprzestrzenił się w całym Egipcie. Najważniejszymi bogami z panteonu egipskiego byli: Ozyrys – bóg podziemi i podległej zmianom natury, Tot– bóg miasta Memfis i wynalazca pisma, Ra – bóg słońca,...

Starożytna Mezopotamia

Tereny położone nad dwoma rzekami, Tygrysem i Eufratem, stanowią ośrodek tworzenia się jednych z pierwszych cywilizacji ludzkich. Łatwy dostęp do obszarów Mezopotamii powodował, że na terenie tym ścierały się wpływy różnych kultur i bardzo często dochodziło do najazdów plemion koczowniczych na ludność osiadłą. W IV tysiącleciu p.n.e. na południu Mezopotamii osiedlili się Sumerowie. Oni to uchodzą za twórców kultury ludzkiej na tym terenie. Przypisuje się im m.in. wynalezienie pisma...

Starożytne Indie

Najstarsze cywilizacje Indii powstały w III tysiącleciu p.n.e. Do dnia dzisiejszego znamy dwa miasta tej kultury: Harappa i Mohendżo-Daro. Były to na owe czasy potężne metropolie zbudowane z wypalonej cegły,posiadające kanalizację oraz wodociągi. Nie udało się jednak wyjaśnić, w jaki sposób powstały owe kultury oraz kim byli ich twórcy. Około 1500 roku p.n.e. tereny Indii zostały zajęte przez plemiona, które nazywały siebie Ariami, czyli szlachetnymi. Cechą charakterystyczną stosunków...

Starożytna Palestyna

Pierwsze informacje o plemionach izraelskich, które jako koczownicze wędrowały po terenach Bliskiego Wschodu, pochodzą z połowy II tysiąclecia p.n.e. Jedna z tych grup zawędrowała zapewne w XIV wieku p.n.e. do Egiptu. Państwo palestyńskie powstało w XIII wieku p.n.e. na skutek podboju terenów Kannaanu przez 12 plemion izraelskich pod wodzą Mojżesza. Na skutek zagrożenia zewnętrznego ze strony wrogich plemion około 1020 roku p.n.e. doszło do powstania królestwa palestyńskiego. Największymi...

Starożytna Grecja i jej mieszkańcy

Cywilizacja stworzona przez starożytnych Greków jest jednym z największych osiągnięć człowieka. Centrum tej cywilizacji stanowiła południowa część Półwyspu Bałkańskiego, wyspy na Morzu Egejskim oraz zachodnie wybrzeża Azji Mniejszej. Warunki naturalne (wysokie góry, mało urodzajne gleby, dobrze rozwinięta linia brzegowa, duża liczba wysp) wpłynęły na zajęcia i sposób życia starożytnych Greków. Wielu z nich musiało szukać zajęć poza rolnictwem. Zajmowali się więc handlem, rzemiosłem oraz...

Mity Greków

Grecy, tak jak i inne narody w starożytności, stworzyli wiele opowieści o swych bogach i bohaterach, czyli mitów. Mity miały za zadanie wyjaśnić początki istnienia bogów, ludzi oraz całego świata. Stanowiły one część literatury, gdyż tworzyli je poeci. Mity przekazywały również wiedzę Greków o ich przeszłości, a także miały wartość dydaktyczną, tzn. ukazywały ludziom wzorce postępowań. Spowodowało to, że mity stały się ponadczasowymi opowieściami o ludziach i ich życiu. Ajaks i...

Sport w starożytnej Grecji

Starożytni Grecy przywiązywali wielką wagę do sprawności fizycznej. Miejscami, gdzie mogli uprawiać sporty,a zarazem oddawać się rozrywkom intelektualnym, były budynki zwane palestrami lub gimnazjonami. W gimnazjonie były miejsca dla uprawiania różnych dziedzin sportu, osobne dla sportowców zaawansowanych i osobne dla amatorów. Znajdowały się tam również pomieszczenia, w których można było prowadzić naukowe dyskusje lub wykłady. Gimnazjon był również wyposażony w łazienki z zimną oraz...

Demokracja w Atenach

Grecja starożytna posiadała niezwykle specyficzny system polityczny. Nie wytworzyło się tam jedno duże państwo, lecz powstało szereg państw-miast, tzw. polis. Największe z nich to Ateny i Sparta. Na skutek ewolucji ustroju w Atenach w IV i V wieku p.n.e. ukształtował się demokratyczny system rządów. Jego główną zasadą był szeroki dostęp wszystkich obywateli do urzędów, za których sprawowanie otrzymywano wynagrodzenie. Główną instytucją życia politycznego było zgromadzenie ludowe, w którym...

Starożytna Sparta

Sparta była największym terytorialnie greckim państwem– polis, które powstało z połączenia pięciu osad położonych w dolinie rzeki Eurotas. Ustrój społeczny i polityczny Sparty, tak odmienny od występującego w innych państwach greckich, ukształtował się w VI wieku p.n.e. w wyniku prowadzonych od VIII wieku p.n.e. wojen z Meseńczykami. Pełnoprawnymi obywatelami państwa spartańskiego byli jedynie potomkowie mieszkańców owych pięciu osad. Praw politycznych pozbawieni byli inni mieszkańcy...

Kultura starożytnych Greków

Kultura duchowa i materialna starożytnych Greków uchodzi do dnia dzisiejszego za jedno z największych osiągnięć człowieka. W połączeniu z kulturą starożytnego Rzymu stała się ona w wielu dziedzinach podstawą kultury europejskiej. Do największych osiągnięć kulturalnych starożytnych Greków możemy zaliczyć: – zapoczątkowanie badań naukowych poprzez odejście od bezkrytycznej wiary w mity, – rozwój nauk szczegółowych, np. medycyny (Hipokrates zwany jest ojcem medycyny), – rozwój filozofii...

Podboje Aleksandra Macedońskiego

W IV wieku p.n.e. hegemonię wśród państw greckich zdobyła Macedonia, którą rządził król Filip II. Symbolem podporządkowania państw greckich Macedonii stała się bitwa pod Cheroneą w 338 roku p.n.e., w której wojska koalicji państw greckich na czele z Atenami zostały pokonane przez armię macedońską. Następcą Filipa II został Aleksander zwany Wielkim. W 334 roku p.n.e. rozpoczął on wojnę z Persją. W wyniku trzech wielkich bitew – nad rzeką Granik (334 rok p.n.e.), pod Issos (333 rok p.n.e.)...

Hellenizm

Imperium stworzone przez Aleksandra Wielkiego po jego śmierci rozpadło się i zostało podzielone pomiędzy wodzów jego armii. W wyniku długotrwałych wojen powstały trzy główne monarchie hellenistyczne (IV/III wiek p.n.e.): Egipt rządzony przez dynastię Ptolemeuszy, Mezopotamia i Syria rządzone przez Seleucydów oraz Macedonia, w której władali Antygonidzi. Istniały także inne państwa hellenistyczne, np. państwo pergamońskie. Wszystkie one toczyły ze sobą zacięte wojny. Ostatecznie państwa...

Plemiona italskie

Pierwotni mieszkańcy Italii nie należeli do ludów indoeuropejskich. Ich przodkami byli Ligurowie. W II tysiącleciu p.n.e. w Italii osiedlili się Indoeuropejczycy. Wśród nich najważniejsze plemiona to: Italikowie, Umbrowie, Samnici, Sabinowie, Ekwowie i Wolskowie. W VIII wieku p.n.e. część terenów została zajęta przez Greków w wyniku prowadzonej przez nich kolonizacji. W V wieku p.n.e. w północnej Italii osiedlili się Gallowie. Jedną z najbardziej rozwiniętych cywilizacji w Italii...

Mity i fakty o powstaniu Rzymu

Według tradycji miasto Rzym zostało założone przez potomków uciekiniera z Troi – Eneasza. Założycielem Rzymu miał być Romulus, potomek Marsa, pierwszy król Rzymu panujący w latach 753-715 p.n.e. Jak głosi legenda, Romulus wraz ze swym bratem Remusem w dzieciństwie został wykarmiony przez wilczycę. Po Romulusie w Rzymie według mitów panowało jeszcze sześciu królów. Początki Rzymu jako miasta i państwa do dzisiejszego dnia są przedmiotem sporów wśród historyków. Według jednej z teorii w...

Republika rzymska

Według tradycji panowanie królów w Rzymie zakończyło się w 509 roku p.n.e. buntem, na którego czele stanął Lucjusz Janiusz Brutus, i wygnaniem ostatniego króla Tarkwiniusza Pysznego. Republika istniała w starożytnym Rzymie do 31 roku p.n.e. Największą władzę w republice rzymskiej miało zgromadzenie ludowe, które uchwalało prawa oraz wybierało urzędników. Władzę wykonawczą sprawowali urzędnicy.Najważniejsi z nich to: dwóch konsulów wybieranych co rok, pretorzy, cenzorowie i trybuni ludowi....

Podboje rzymskie w okresie republiki

W okresie republiki Rzym rozpoczął podboje terytorialne, których ostatecznym skutkiem było opanowanie całego basenu Morza Śródziemnego. Do 264 roku p.n.e. Rzymianie pokonali swych wrogów na Półwyspie Apenińskim – Etrusków, Latynów, Samnitów (I, II i IIIwojna samnicka), Sabinów, Gallów i Greków. Ostatnim punktem oporu przeciwko władzy Rzymian było etruskie miasto Volsinii. Okres największych zdobyczy terytorialnych w czasach republiki rzymskiej to lata 264-133 p.n.e. W wyniku trzech wojen...

Niewolnictwo w starożytnym Rzymie

Niewolnicy byli własnością zarówno osób prywatnych, jak i instytucji, np. państwa. W starożytnym Rzymie rozwój niewolnictwa nastąpił w okresie wielkich podbojów w III wieku p.n.e. Nikt nie miał prawa ingerować w stosunki pomiędzy panem a niewolnikiem. Ten pierwszy mógł karać niewolnika w dowolny sposób, a nawet go zabić. Sytuacja ta zmieniła się na skutek braku niewolników dopiero w czasach cesarstwa, kiedy to cesarze z dynastii Antoninów (Hadrian, Antoninus Pius) zakazali np. samowolnego...

Upadek republiki rzymskiej

Od II wieku p.n.e. republika rzymska przeżywała kryzys, który doprowadził do jej upadku i powstania cesarstwa w Rzymie. Wydarzeniami, które świadczyły o kryzysie ustroju republikańskiego w Rzymie, były gwałtowne konflikty społeczne (walki pomiędzy zwolennikami reform – popularami – a konserwatystami– optymatami, powstania niewolników) oraz rywalizacja pomiędzy politykami o wpływy i władzę, która to rywalizacja przekształciła się w wojny domowe. W wyniku I wojny domowej dyktaturę w latach...

Cesarstwo rzymskie

Cesarstwo rzymskie istniało od I wieku p.n.e. do połowy V wieku n.e. W ciągu jego istnienia ustrój państwa ulegał zmianie. W dziejach cesarstwa rzymskiego pod względem ustrojowym wyróżniamy dwie formy: pryncypat i dominat. Pryncypat, którego podstawy stworzył Oktawian August, był formą monarchii przy zachowaniu pozorów istnienia ustroju republikańskiego. Władza cesarza opierała się na połączeniu w jego ręku kompetencji kilku urzędów republikańskich. Do głównych jego uprawnień należało:...

Kultura i nauka w starożytnym Rzymie

Kultura starożytnego Rzymu tworzy jedność z dorobkiem materialnym i duchowym starożytnej Grecji. Począwszy od II-I wieku p.n.e. starożytni Rzymianie czerpali z dorobku starożytnej Grecji i ulegali wpływom jej kultury. Wyrazem owych wpływów może być uznanie przez rzymskich historyków języka greckiego za język literacki oraz włączenie nauki owego języka do kanonu edukacji wykształconych warstw społeczeństwa. Pod wpływem kontaktów z Grecją w Rzymie zapoczątkowano również twórczość pisarską,...

Religia w starożytnym Rzymie

Pierwotna religia rzymska miała charakter bezosobowy i cechowała się praktycznością. Rzymianie wierzyli, iż każda najmniejsza czynność ma swego boskiego opiekuna. Wszystkie owe bóstwa były bezosobowe i nie miały określonej płci. Największą czcią cieszyły się bóstwa związane z uprawą roli oraz bóstwa opiekujące się domem (many – duchy przodków, lary – opiekunowie domu, penaty – opiekunowie spiżarni). Bóstwom tym nie wznoszono świątyń. Dopiero pod wpływem Etrusków wykształcił się kult...

Początki chrześcijaństwa

Okres przełomu er na terenie Palestyny to czasy ożywienia ruchów społeczno-religijnych. Działały w tym okresie trzy duże stronnictwa polityczno-religijne: saduceusze (konserwatyści, zwolennicy ugody z Rzymianami), faryzeusze (konserwatyści, podkreślali rolę ustnej tradycji w przekazywaniu prawd wiary) oraz esseńczycy (sekta znana głównie z rękopisów znalezionych na pustyni nad Morzem Martwym; wiele z poglądów zawartych w pismach esseńczyków jest podobnych do idei głoszonych przez Jezusa)....

Chrześcijaństwo w państwie rzymskim

Chrześcijaństwo początkowo rozszerzało się głównie we wschodniej części imperium rzymskiego. Niezwykle szybko jednak zdobyło ono wyznawców w innych częściach cesarstwa rzymskiego (w latach 50. I wieku istniała już liczna gmina chrześcijańska w Rzymie). W II wieku chrześcijaństwo zaczęło rozwijać się w Galii i Hiszpanii, zaś w III wieku w Brytanii. Chrześcijanie spotkali się z niechęcią i wrogością władz rzymskich i społeczeństwa imperium z kilku względów: a) religia chrześcijańska nie...

Podział cesarstwa rzymskiego

Pod koniec III wieku na skutek stałego zagrożenia imperium rzymskiego ze strony najeźdźców zewnętrznych doszło do podziału cesarstwa rzymskiego na dwie części: wschodnią i zachodnią. Podział polityczny zapoczątkował cesarz Dioklecjan, który w latach 286-293 ustanowił formę rządów zwaną tetrarchią. Tetrarchia polegała na współrządach czterech cesarzy: dwóch Augustów oraz dwóch ich pomocników i następców – Cezarów. Prawnie każdy z tetrarchów miał władzę nad całym imperium, jednak każdemu...

Upadek cesarstwa zachodniorzymskego

Historycy przyjmują różne daty jako koniec cesarstwa rzymskiego, a zarazem koniec epoki starożytnej. Wśród nich najczęściej wymieniane to: 330 rok – założenie Konstantynopola, 395 rok – podział cesarstwa pomiędzy synów Teodozjusza oraz 476 rok – usunięcie ostatniego marionetkowego cesarza na Zachodzie. W 476 roku dowódca wojsk germańskich, obwołany przez nie swym królem, pokonał wojska rzymskie dowodzone przez naczelnika Orestesa i złożył z tronu jego syna Romulusa Augusta, zwanego...