Według tradycji panowanie królów w Rzymie zakończyło się w 509 roku p.n.e. buntem, na którego czele stanął Lucjusz Janiusz Brutus, i wygnaniem ostatniego króla Tarkwiniusza Pysznego. Republika istniała w starożytnym Rzymie do 31 roku p.n.e.
Największą władzę w republice rzymskiej miało zgromadzenie ludowe, które uchwalało prawa oraz wybierało urzędników. Władzę wykonawczą sprawowali urzędnicy.Najważniejsi z nich to: dwóch konsulów wybieranych co rok, pretorzy, cenzorowie i trybuni ludowi. Byli urzędnicy zasiadali w senacie republiki rzymskiej, którego główną kompetencją było rozstrzyganie spraw polityki zagranicznej republiki.
Republika rzymska wstrząsana była różnymi konfliktami społecznymi:
– walka pomiędzy plebejuszami a patrycjuszami, w wyniku których powołano urząd trybunów ludowych oraz spisano prawa – tzw. prawo XII tablic,
– konflikt pomiędzy ugrupowaniami politycznymi. tzw. optymatami i popularami, którego istotą były próby demokratyzacji ustroju Rzymu poprzez np. podział ziemi pomiędzy uboższych obywateli,
– powstania niewolników, z których największym było powstanie, na którego czele stanął Spartakus (73-71 rok p.n.e.).
Panteon w Rzymie, wnętrze w świątyni
Warto pamiętać
Czym różnił się ustrój republik greckich od republiki rzymskiej? W starożytnej Grecji zgromadzenie ludowe było zwoływane w celu przeprowadzenia dyskusji i głosowania, podczas gdy rzymskie zgromadzenie ludowe zbierało się jedynie dla wysłuchania wskazówek urzędnika, który mu przewodniczył, oraz przeprowadzenia głosowania. Urzędnik, który przewodniczył zgromadzeniu, miał prawo wezwać każdego obywatela do zabrania głosu. W praktyce jednak o zabranie głosu proszono tylko znanych obywateli. W takiej sytuacji szary obywatel nie miał dużych szans na zabranie głosu w dyskusji.
Pojęcia
plebejusze – grupa społeczna w starożytnym Rzymie. Byli to wolni obywatele, ale nie posiadali oni praw obywatelskich. Uzyskali je dopiero w III wieku p.n.e. w wyniku długotrwałych walk z patrycjuszami
patrycjusze – w początkach republiki rzymskiej grupa społeczna składająca się z rodów, które sprawowały władzę w Rzymie
prawo XII tablic – spisane w latach 451-450 p.n.e. prawa (karne, prywatne i sakralne);nazwa pochodzi od tego, że przepisy prawa zostały spisane na dwunastu spiżowych tablicach wystawionych na forum
Literatura
M. Cary, H.H. Scullard: Dzieje Rzymu od czasów najdawniejszych do Konstantyna. Tom 1. Warszawa 1992.
T. Łoposzko: Historia społeczna republikańskiego Rzymu. Warszawa 1987.
Daty
509 rok p.n.e. - wygnanie ostatniego króla z Rzymu i ustanowienie republiki
451-450 rok p.n.e. - powstaje prawo XII tablic
73-71 rok p.n.e. - powstanie Spartakusa
Oś czasu
264 p.n.e. - pierwsze igrzyska gladiatorów w Rzymie
59 p.n.e. - pierwsza znana gazeta codzienna (Rzym: Acta Diurna – Wydarzenia Dnia)
