Maria Skłodowska - Curie

Wybitna fizyczka i chemiczka polska, żyjąca i pracująca we Francji, pierwsza kobieta będąca profesorem Sorbony, współtwórczyni nauk o promieniotwórczości, autorka pionierskich prac z fizyki i chemii jądrowej, jedyna osoba, która otrzymała dwa razy nagrodę Nobla i jednocześnie matka innej noblistki Ireny Joliot-Curie (laureatka z 1935 roku), jedyna kobieta pochowana we francuskim Panteonie. Najprawdopodobniej najsłynniejsza kobieta naukowiec na świecie.

Urodziła się w Warszawie, jako ostatnie, piąte dziecko w rodzinie, ojciec Władysław wykładał matematykę i fizykę w gimnazjum, matka Bronisława Boguska była przełożoną szkoły żeńskiej. W domu w którym mieszkali, przy ulicy Freta na Nowym Mieście, znajduje się Muzeum.

Maria od dzieciństwa wyróżniała się niezwykłą pamięcią, kształciła się początkowo na pensji prywatnej, a następnie w gimnazjum rządowym w Warszawie, które ukończyła w roku 1883 z wyróżnieniem, dostała złoty medal. Kiedy rodzina znalazła się w tarapatach finansowych, na skutek nietrafnych inwestycji ojca, podjęła pracę jako nauczycielka. W latach 1884-85 studiowała na nielegalnym Uniwersytecie Latającym, przygotowując się do podjęcia studiów. W wieku 18 lat przyjęła posadę guwernantki na wsi pod Płockiem, aby swymi zarobkami przyczynić się do opłacenia studiów medycznych swej siostry Bronisławy w Paryżu. W roku 1890 uzyskała dostęp do Laboratorium Muzeum Przemysłu i Rolnictwa, gdzie kierownikiem pracowni fizycznej był jej kuzyn Józef Boguski (fizyko – chemik), W latach 1875-1876 Józef Boguski był asystentem Dmitrija Mendelejewa( 1834 -1907). Po powrocie do Polski Józef Boguski utrzymywał przyjacielskie stosunki ze swoim nauczycielem, posyłał jemu nowe prace i komunikaty o planach naukowych. Józef Boguski w liście wysłanym w 1898 r . do Dmitrija Mendelejewa poinformował go o odkryciu polonu i radu przez Marię Skłodowską- Curie.
W Laboratorium Muzeum Przemysłu i Rolnictwa Maria Skłodowska opanowała podstawy analizy chemicznej i zetknęła się z pracą naukowo-badawczą. Rok później wyjechała na studia do Paryża i dostała się na Sorbone.

Mieszkała w Łacińskiej dzielnicy, na jednym z poddaszy, w bardzo skromnych warunkach, dzięki niezmordowanej pracy uzyskała Licencjat z fizyki licencje ès sciences phisiques z pierwsza lokatą. W 1993 roku rozpoczęła pracę w laboratorium Lippmana. W następnym roku otrzymała Licencjat z matematyki licence ès sciences matematiques z druga lokatą.

W tym czasie poznała wybitnego naukowca, fizyka Pierre'a Curie (1859-1906) z którym połączyło ją uczucie i wspólne zainteresowania, w 1895 roku wyszła za niego za mąż. Małżeństwo to zapoczątkowało współpracę naukową, która wkrótce miała nabrać światowego znaczenia. Dwa lata po ślubie w 1897 roku przyszła na świat ich pierwsza córka Irenę. Irena Curie w 1918 r. uzyskuje licencjat z fizyki; zostaje asystentką swej matki. W 1925 r. broni pracy doktorskiej pt. „Badania nad promieniami alfa polonu”. W 1934 r. Irena Joliot - Curie wraz z mężem Frederickiem Joliot - Curie dokonuje odkrycia zjawiska sztucznej promieniotwórczości. W 1935 r. wraz z mężem Irena zostaje laureatką Nagrody Nobla w dziedzinie chemii (przyznaną za syntezy nowych pierwiastków promieniotwórczych). Irena i Frederic mieli dwoje dzieci: córkę Helenę (ostała badaczem jądrowym) i syna Pierre (został biofizykiem). Irena Joliot zmarła na białaczkę 17 marca 1956 roku w wieku 59 lat.

W 1986 roku Heni Becquerel odkrył nowe zjawisko: promieniowanie wysyłane przez sole uranu, podobne do promieniowania rentgenowskiego. Ta niezwykle ciekawa właściwość przyciągnęła uwagę Marii, rozpoczęła sama pierwsze badania, prowadziła pomiary analizując najrozmaitsze minerały, między innymi blendę smolistą, która niespodziewanie wykazała znacznie silniejszą aktywność niż sole uranu Becquerela. Wszystko stało się jeszcze bardziej zagadkowe, gdy i w inny pierwiastku, w torze, zaobserwowała również właściwości promieniotwórcze.
Okazało się, że wyniki, do jakich mnie ta praca doprowadziła, odsłaniają widoki tak ciekawe, że pan Curie, odstępując od swych robót, będących w toku, przyłączył się do mnie i odtąd wspólnie nasze usiłowania skierowaliśmy ku wydobyciu nowych ciał promieniotwórczych i ich zbadaniu.

Tak wspominała początki wielkiego odkrycia Maria we wstępie do swej rozprawy doktorskiej „Badanie ciał radioaktywnych”. Małżonkowie Curie kontynuowali odtąd wspólnie pracę nad tym zagadnieniem. Podczas systematycznych badań minerałów zawierających uran i tor stwierdzili, że niektóre z nich wykazują większą promieniotwórczość niżby to wynikało z zawartości w nich tych pierwiastków. Wyrazili przypuszczenie, że minerały te zawierają w sobie inne, silniejsze pierwiastki od dotychczas znanych.
W 1898 r. Maria opublikowała doniesienie o dotychczasowych wynikach badań, a po odkryciu substancji, którą wraz z Pierre'em proponowali nazwać polonem (Po), zaproponowali też, by studiowane przez nich zjawisko nazwać promieniotwórczością.

W 1898 r. powstaje pierwsza samodzielna praca naukowa Marii Skłodowskiej - Curie zaproponowana przez prof. Gabriela Lippmanna "Własności magnetyczne zahartowanej stali".

Wysiłki przez nich podejmowane w celu wyodrębnienia radu (Ra), nowego, nieoczekiwanego pierwiastka znajdującego się w blendzie smolistej, stały się przedmiotem legendy naukowej. Były też dowodem uporu i poświęcenia Marii. Pracując dzień i noc w dziurawej szopie, napotykali na "niesłychane trudności z powodu zupełnie nieodpowiednich warunków, braku odpowiedniego miejsca do pracy, braku pieniędzy i pracowników".

W 1899 państwo Curie odwiedzili Polskę, spotykali się w Zakopanem z rodziną, siostra Marii, lekarka Bronisława Dłuska, budowała wtedy w Zakopanem sanatorium dla chorych na płuca.

W 1900 roku na Międzynarodowym Kongresie Fizyki Curie przedstawili sprawozdanie, w którym opisali swoje dotychczasowe badania. Kończyło się ono ważnym pytaniem: Co jest źródłem energii promieni Becquerela? Czy pochodzi ona z ciał promieniotwórczych, czy też z ich otoczenia?

Uran spontanicznie emitował energię, nawet gdy był badany w próżni. Wydawało się zatem, że źródłem energii są jakieś procesy zachodzące wewnątrz atomów, a nie reakcje chemiczne. Wniosek ten, wysunięty przez Marię, miał doniosłe znaczenie, i właśnie to spostrzeżenie zaskarbiło jej uznanie naukowców.

Od jesieni tego samego roku Maria pracowała w Wyższej Szkole Normalnej w Sevres, jako pierwsza profesor kobieta, uczyła przyszłe nauczycielki żeńskich szkół licealnych. Wśród wykładowców byli najwybitniejsi uczeni Sorbony i College de France.

W 1902 r. umiera ojciec Marii - Władysław Skłodowski.

W 1903 otrzymała doktorat i jako pierwsza kobieta nagrodę Nobla z fizyki wraz z mężem i Becquerelem właśnie za prace nad promieniotwórczością i odkrycie pierwiastków promieniotwórczych.

Od 1904 kierowała laboratorium przy katedrze fizyki prowadzonej przez męża na Sorbonie. W tym samym roku rodzina Curie powiększyła się o jeszcze jedna córkę Ewę. W 1906 roku Pierre, wracając z zebrania Stowarzyszenia Profesorów Wydziału Nauk, uległ tragicznemu wypadkowi, został stratowany przez wóz konny. Po jego śmierci Maria objęła katedrę fizyki a w 1908 została profesorem tytularnym. W 1910 roku opublikowano jej podstawową pracę o promieniotwórczości, w tymże roku otrzymała (z pomocą francuskiego chemika Andr-Luisa Debierne) metaliczny rad, polonu nie wyodrębniła. Wyodrębniono jednak ten pierwiastek w czystej postaci w jej laboratorium i dokonano z nim szereg ciekawych eksperymentów.

W 1911 roku uczestniczyła w I Kongresie Solvajowskim w Brukseli. Chemik i przemysłowiec francuski Solvay Ernest (1838-1922) założyciel Międzynarodowego Instytutu Fizyki zorganizował obrady tego Kongresu. Spotkała tam najwybitniejszych naukowców epoki, między innymi Alberta Einsteina, M.K. Planc'a, Paula Langevin'a i Henry'ego Poincar. Latem tego roku skrajnie prawicowe pisma, taki jak "L'Oeuvre", "Le Journal", "La Libre Parole", rozpętały na cały kraj i świat dziką nagonkę z powodu jej romansu ze swoim współpracownikiem, fizykiem Paulem Langevin (1872-1946), człowiekiem żonatym i dzieciatym. Doszło do tego, że poszczute przez prasę tłumy oblegały jej dom w Sceaux tak, że musiała uciec z miasta wraz z córeczkami. Prawie cała elita intelektualna Francji, Europy i USA stanęła w jej obronie.

W listopadzie przyznano jej - jako pierwszej w świecie - drugą Nagrodę Nobla, tym razem z chemii, za pracę nad własnościami chemicznymi i fizycznymi polonu i radu (otrzymanie go w stanie czystym) oraz za prace dotyczące metod wyodrębniania, oczyszczania i pomiaru aktywności pierwiastków promieniotwórczych.

6 maja 1912 r. Delegaci Towarzystwa Naukowego Warszawskiego przeprowadzają z Marią Skłodowską- Curie rozmowę w Paryżu. Przewodniczącym delegacji jest Sienkiewicz Henryk ( 1846 - 1916) pisarz polski, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury ( 1905 r.). Delegaci namawiają Marię do powrotu do Polski. Propozycja Towarzystwa była dla Marii Curie bardzo miła, bo odpowiadała dawno żywionej przez nią chęci pracowania w rodzinnym środowisku. Dla urzeczywistnienia jej nie wahałaby się rozstać ze starszą córką, która musiałaby pozostać w Paryżu. W odpowiedzi delegatom Maria Curie nie mogła na razie zdecydować się na przyjazd do Warszawy i opuszczenie Paryża z dwu powodów :
· złego stanu zdrowia, który rodził w niej wątpliwości czy w ogóle będzie w stanie pracować naukowo, a tym bardziej czy zdoła zorganizować nową pracownię radiologiczną;
· poczuwa się także do obowiązku zorganizowania budującego się w Paryżu Instytutu im. jej męża ( prace organizacyjne potrwają rok lub półtora).
Decyzję ostateczną Maria Curie odłożyła do czasu usunięcia powyższych przeszkód. Protokół 79 posiedzenia Towarzystwa Naukowego Warszawskiego z dnia 16 maja 1912 r., Maria Skłodowska - Curie nadesłała na adres Towarzystwa kosztorys urządzenia pracowni radiologicznej. Pragnęła ją uruchomić mimo powyżej przedstawionych przeszkód do lipca 1913 r.
W protokole Nr 98 posiedzenia Towarzystwa Naukowego Warszawskiego z 12 lutego 1913 r. jest informacja o postanowieniu otwarcia pracowni radiologicznej od 1 sierpnia 1913 r. i mianowaniu Marii Skłodowskiej - Curie kierowniczką tej pracowni. Protokół Zebrania Ogólnego Towarzystwa Naukowego Warszawskiego z 25 listopada 1913 r. zawiera informację: „Członek honorowy Towarzystwa Naukowego Warszawskiego Maria Skłodowska – Curie” wygłosiła odczyt „O radioaktywności i ciałach radioaktywnych”.

W 1964 roku w Instytucie zostało otwarte Muzeum Curie dedykowane całej rodzinie: Marii, Pierre'owi, ich córce Irenie i zięciowi Federic'owi Joliot-Curie, czwórce wybitnych naukowców i pięciokrotnym noblistom.

Kiedy wybuchła I wojna światowa Maria wraz z córką Ireną zorganizowały wojskowe ruchome stacje służby rentgenologicznej, w których same brały aktywny udział i szkoliły do ich obsługi personel. Po zakończeniu działań wojennych Maria napisała książkę na ten temat.

W następnych latach wytrwale kontynuowała badania naukowe dedykując się badaniom nad promieniotwórczością polonu, aktynu i izotopu toru, pracowała w Instytucie Radowym, jednocześnie dużo podróżowała, uczestniczyła w licznych konferencjach i zjazdach naukowych. W międzyczasie, w 1918 roku, Irenę uzyskała licencjat z fizyki i została jej asystentką.

W 1921 roku, dzięki amerykańskiej dziennikarce Marie Mattingley-Moloney, redaktorce pisma "The Delineator", wyjechała z córkami do USA, tam spotykała się z prezydentem Warrenem G. Hardingiem. Otrzymała wtedy w prezencie od amerykańskich kobiet gram radu zamknięty w szkatułce, do której złoty kluczyk wręczył jej prezydent Harding.

W 1922 r. ma on swój udział w pracach Międzynarodowej Komisji Współpracy Intelektualnej w Genewie. Rada Ligi Narodów mianuje Marię Skłodowską - Curie członkiem tej komisji; później zostaje jej wiceprzewodniczącą.

Nigdy nie zapominała o Polsce, dzięki jej bezpośredniej pomocy w warszawskiej Pracowni Radiologicznej mogły rozwinąć się badania naukowe. W 1925 roku przybyła do kraju i wzięła udział w poświęceniu kamienia węgielnego pod Instytut Radowy w Warszawie. Spotkała się wtedy z prezydentem Stanisławem Wojciechowskim oraz wieloma polskimi fizykami i chemikami. Tego samego roku Irenę obroniła pracę doktorską tytułowaną „Badania nad promieniami alfa polonu”.

W październiku 1929 r. odbywa się druga podróż do USA . Maria Skłodowska-Curie jest gościem prezydenta USA ( 1929 - 1933) Hoovera Herberta Clarka( 1874- 1964). Przez kilka dni mieszka w Białym Domu. Ameryka daruje Marii Curie drugi gram radu ( pierwszy gram podarowano jej w 1921 roku). Zwiedza Uniwersytet Św. Wawrzyńca ( 26 października) pod opieką Younga Owena D. ( 1874 - 1962) - prawnika i ekonomisty amerykańskiego . Na frontonie gmachu fizyki znajduje się płaskorzeźba w kamieniu przedstawiająca jej wizerunek. Bierze także udział w jubileuszu Edisona.

Przyjechała znowu do Polski w 1932 roku na otwarcie Instytutu Radowego im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie, powstałego dzięki składkom całego społeczeństwa, pierwszą dyrektorką została jej siostra Bronisława Dłuska. Wzięła także udział w inauguracji szpitala należącego do Instytutu. W czasie tego pobytu ofiarowała 1 gram radu dla potrzeb leczniczych, a pieniądze na cenny dar o wartości około 80.000$ zebrała wśród kobiet z amerykańskiej Polonii w czasie pobytu w Ameryce w 1929 roku. Instytut do II wojny światowej prowadził zarówno działalność leczniczą jak i naukową. Uczestniczy także w sadzeniu drzewek przed Instytutem Radowym . Jest to ostatnia podróż Marii Skłodowskiej - Curie do Polski.

W 1933 prowadziła ostatnie wykłady na Sorbonie. W 1934 roku zaczęły wyraźnie występować u niej objawy anemii złośliwej (białaczki). Zmarła 4 lipca 1934 roku w sanatorium Sancellemoz w Sabaudii na skutek choroby spowodowanej długoletnią pracą z substancjami promieniotwórczymi, była pierwszą ofiarą radioaktywności. Pochowano ją w Sceaux pod Paryżem, obok męża. W 1995 doczesne szczątki Piotra i Marii przeniesiono do paryskiego Panteonu (gdzie już od dawna spoczywał Paul Langevin).

Wyrazem uznania świata dla osiągnięć wielkiej uczonej były liczne nagrody i odznaczenia, doktoraty honorowe wielu wyższych uczelni i członkostwa honorowe wielu towarzystw naukowych. Prace Marii Skłodowskiej-Curie stanowiły punkt wyjścia do zrozumienia budowy materii i odkrycia energii jądrowej.

W 1934 r. Towarzystwo Naukowe Warszawskie wybija medal pamiątkowy ku czci Marii Skłodowskiej - Curie.
W 1935 r. ukazuje się książka Marii Skłodowskiej - Curie. Na okładce widnieją słowa Maria Curie, Profesor Sorbony, Laureatka nagród Nobla z fizyki i chemii. Tytuł "PROMIENIOTWÓRCZOŚĆ".
W 1953 r. ukazało się w Polsce II wydanie tej książki. Maria Skłodowska - Curie. Promieniotwórczość . PWN, Warszawa, 1953.( tłum. z jęz. francuskiego).
W 1954 r. ukazały się także w wyd. PWN „Prace Marii Skłodowskiej- Curie: zebrane przez Irenę Joliot- Curie.
Muzeum Marii Skłodowskiej-Curie przy ul. Freta 16 w Warszawie mieści XVIII wieku, w której w 1867 roku uczona przyszła na świat. Jest to jedyne biograficzne Muzeum Marii Skłodowskiej-Curie na świecie. Powstało w setną rocznicę Jej urodzin, w roku 1967 pod opieką Polskiego Towarzystwa Chemicznego, którego siedziba również mieści się w tym budynku. Miejsce, w którym znajduje się muzeum, to Nowe Miasto, przedłużenie Starówki, okolice, z którymi uczona była bardzo silnie związana emocjonalnie.
W Muzeum są cztery sale, które tematycznie ukazują życie i pracę Marii Skłodowskiej, jej dorobek naukowy, nagrody, tytuły naukowe i honorowe, konsekwencje odkrycia polonu i radu.
Zwiedzających prowadzą przez te sale cytaty, fragmenty wypowiedzi Marii i Piotra Curie, wprowadzające w tamten klimat, epokę i problematykę.

W 1938 r. ukazała się drukiem we Francji opracowana przez Ewę Curie biografia jej matki, miała ona także kilkanaście wydań w Polsce. W czasie II wojny światowej Ewa Curie działała w Siłach Zbrojnych Wolnej Francji. Była korespondentem wojennym wielu dzienników amerykańskich, a także jednym z Dyrektorów " Paris - Presse". Jej mąż Henri Labouisse był ambasadorem USA w Grecji, później Dyrektorem Generalnym United Nations Childrens Found. W 1956 r Henri Labouisse odbierał przyznaną organizacji UNICEF pokojową Nagrodę Nobla. Ewa Curie - Labouisse mieszka w USA.