Maria Skłodowska-Curie - biografia

Maria Skłodowska-Curie jest jedyną kobietą, która zdobyła dwie Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki i chemii. Zyskała sławę jako badaczka promieniotwórczości i odkrywczyni dwóch nowych pierwiastków - radu i polonu. Doświadczenia, które przeprowadzała wraz ze swoim mężem Pierre’em Curie i które kontynuowała po jego śmierci doprowadziły do powstania pierwszych metod badania wnętrza atomu. Była najsławniejszą uczoną na świecie, jednak nie zepsuł ją ten fakt. Nauka była dla niej w życiu najważniejsza.

Urodziła się w 1867 roku w Polsce, w Warszawie. Była najmłodszą spośród pięciorga sióstr. Nie miała łatwego dzieciństwa. Jej ojciec był profesorem fizyki. Pomimo trudnych czasów rodzice bardzo wspierali swoje córki w zdobywaniu wiedzy. Maria, po ukończeniu pensji w Warszawie, kontynuowała naukę początkowo na nielegalnym Uniwersytecie Latającym, a następnie korzystając z pracowni Muzeum Przemysłu i Rolnictwa. W 1891 roku wyjechała do Francji, do Paryża, gdzie wstąpiła na Sorbonę, która już wówczas była jednym z czołowych uniwersytetów świata, gromadzącym wiele sław naukowych i słynącym z wysokiego poziomu studiów. W 1894 roku uzyskała stopień magistra w dziedzinie fizyki i matematyki. W tym roku również poznała Pierre’a (Piotra) Curie, za którego wyszła za mąż w 1895 roku. Maria rozpoczęła w laboratorium męża niezależne badania nad nowym wówczas problemem radioaktywności (promieniotwórczości), będącym tematem do jej rozprawy doktorskiej. Ona jako pierwsza zmierzyła promieniowanie znanych wówczas pierwiastków – uranu i toru, dochodząc do wniosku, że promieniowanie to zachodzi wewnątrz atomów. Kontynuując badania A. Henri’ego Becquerela nad luminescencją soli uranu w 1896 roku napisała pracę pod tytułem „O promieniowaniu wysyłanym przez związki uranu i toru”, w której wysunęła pogląd o atomowym charakterze promieniotwórczości. To odkrycie zrewolucjonizowało ówczesną fizykę i skierowało zainteresowania uczonych na badania nad wnętrzem atomów.

Podczas systematycznych badań promieniotwórczych minerałów zawierających uran i tor Maria Skłodowska-Curie stwierdziła, że niektóre z nich wykazują większą aktywność promieniotwórczą, niż by to wynikało z zawartości w nich uranu i toru. W wyniku tych prac wyraziła przypuszczenie, że minerały te zawierają silniejsze, od dotychczas znanych, pierwiastki promieniotwórcze. Dalsze badania prowadzone wspólnie z mężem P. Curie, doprowadziły do odkrycia w 1898 roku dwóch nowych pierwiastków radioaktywnych pochodzących od uranu – polonu i radu. Oba te pierwiastki znalazły później szerokie zastosowanie, m. in. w medycynie. Polon stosowany jest np. jako źródło cząstek alfa oraz w mieszaninie z berylem jako źródło neutronów, a także jako aktywator fosforów w lampach luminescencyjnych. Ponadto znalazł on zastosowanie w generowaniu pól elektrostatycznych w małych przenośnych źródłach prądu, na przykład takich, których w medycynie używa się do zasilania serca. Rad jest pierwiastkiem, którego niewielka cząsteczka może przez wiele lat emitować ciepło i światło. Jest najważniejszym pierwiastkiem jaki odkryto od czasów wyizolowania tlenu. Stosowany jest zwykle w postaci chlorku lub bromku radu jako źródło promieniowania gamma w leczeniu nowotworów złośliwych niektórych chorób skórnych. Siarczan i węglan radu są natomiast używane do wyrobu farb świecących.

W dalszych pracach nad promieniotwórczością, w 1900 roku Maria Skłodowska-Curie wysunęła przypuszczenie, że emitowane przez uran promienie alfa mogą zawierać cząsteczki substancji radioaktywnych. W przyszłości uznano słuszność tej hipotezy.

W 1903 roku uczona przedstawiła w rozprawie doktorskiej wyniki swoich badań nad promieniowaniem radioaktywnym. Komisja oceniła ją bardzo pozytywnie, stwierdzając że jest osobą, która dała największy wkład w historii zdobywania doktoratu. Jeszcze tego samego roku otrzymała wraz z mężem Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki. W 1904 roku została kierownikiem laboratorium na Sorbonie, a w dwa lata później, kiedy Piotr Curie zginął w wypadku, przejęła po mężu stanowisko profesora na tym uniwersytecie, zostając kierownikiem katedry promieniotwórczości. Po śmierci męża kontynuowała samodzielnie swoje badania, uzyskując m. in. w laboratorium w 1910 roku rad w postaci czystego metalu. W 1911 roku M. Skłodowska-Curie otrzymała po raz drugi Nagrodę Nobla, tym razem w dziedzinie chemii, za pracę nad chemicznymi i fizycznymi właściwościami polonu i radu, oraz za prace dotyczące metod wyodrębniania, oczyszczania i pomiaru aktywności pierwiastków promieniotwórczych.

Niezależnie od badań i odkryć naukowych, uczona przyczyniła się do zorganizowania Instytutu Radowego w Paryżu jak również pomagała czynnie w zorganizowaniu, otwartej w 1912 roku, Pracowni Radiologicznej Warszawskiego Towarzystwa Naukowego, a później (w 1932 roku) – Instytutu Radowego w Warszawie. W czasie I wojny światowej wraz ze swoją córką kierowała polową służbą radiologiczną. Do końca wojny przyjęła ponad milion pacjentów. W latach dwudziestych zaczęła tracić wzrok. Zmarła na białaczkę w 1934 roku, mając 67 lat.

Jako współtwórczyni nauki o promieniotwórczości i autorka pionierskich prac z fizyki i chemii jądrowej, Maria Skłodowska-Curie z wielu powodów zasługuje na podziw. Jednakże pomimo dwóch Nagród Nobla i wielu osiągnięć naukowych, za życia nie w pełni została doceniona. Na przełomie XIX i XX wieku opór przeciwko temu, by kobietę uznać za naukowca był bowiem tak wielki, że nigdy nie wybrano jej do Francuskiej Akademii Nauk. Dopiero końcem XX wieku Francja ponownie uczciła pamięć zmarłej uczonej i w 1995 roku prochy Marii Skłodowskiej-Curie oraz jej męża spoczęły w paryskim Panteonie.