Holokaust
Holokaust
I przejeżdżał bolejący Pan Jezus, SS-mani go wiedli na męki, postawili ich oboje pod miedzą, potem wzięli karabiny do ręki. „Słuchaj, Jezu, słuchaj, Ryfka, sie Juden, za koronę cierniową, za te włosy rude, za to, żeście nadzy, za to, żeśmy winni, obojeście umrzeć powinni.” (Władysław Broniewski, Ballady i romanse ) Nie ma chyba słów, które mogą wyrazić hańbę, jaką okryła się cywilizowana ludzkość, gdy zbudowano pierwsze komory gazowe, fabryki śmierci, przeznaczone w pierwszej...
Piekło obozów koncentracyjnych
Piekło obozów koncentracyjnych pokazuje przede wszystkim proza lagrowa Tadeusza Borowskiego – opowiadania, których bohaterem-narratorem jest Tadek, często niewłaściwie utożsamiany z postacią pisarza. Ów konformista, uprzywilejowany w obozie, bo ma dość niski numer (czyli trafił do obozu stosunkowo wcześnie), obserwuje lagrową rzeczywistość i próbuje się do niej przystosować, odnaleźć w niej... Borowski uparcie podkreśla, że Niemcy stworzyli nową cywilizację, w której zanika podział na kata i...
Powstanie w getcie – relacja żołnierza ŻOB-u
Nieco inną perspektywę stwarza relacja Żyda, żołnierza ŻOB-u, lekarza Marka Edelmana, który w książce Hanny Krall Zdążyć przed Panem Bogiem opowiada swej rozmówczyni o tym, co działo się w getcie warszawskim w dniach powstania. Jego zdaniem decyzja o podjęciu walki powstańczej w skazanym przez hitlerowców na całkowitą zagładę warszawskim getcie była jedynie wyborem sposobu umierania.
Szczególne doświadczenia – trójkąt małżeński a holokaust
O szczególnym doświadczeniu opowiada film Jana Jakuba Kolskiego Daleko od okna , oparty na opowiadaniu Hanny Krall. Przedstawia on losy małżeństwa ukrywającego żydowską kobietę. To swoisty trójkąt małżeński, mąż malarz zdradza żonę z Żydówką, ta zachodzi w ciążę. Bardzo ważnym aspektem tej historii jest pragnienie dziecka przez bezpłodną Polkę. Decyduje się ona na czyn szalony: nadal ukrywa pod swoim dachem Żydówkę, a sama symuluje ciążę i poród. Potem wychowuje córeczkę jako własną, a...
Dziecko w obliczu holokaustu
Szczególnie wstrząsające są relacje dzieci holokaustu oraz utwory fabularne i poetyckie traktujące o losie tych dzieci. Proza Henryka Grynberga, dziecka wyratowanego z piekła holokaustu, reportaże Hanny Krall czy opowiadania Idy Fink pełne są faktów strasznych, Krall opisuje np. fakt zabijania niemowląt w getcie, wyrzucania ich przez okna przez rodziców, by nie trafiły w ręce hitlerowskich oprawców. Poruszające świadectwa Henryka Grynberga odzwierciedlają dramatyczne poglądy autora, iż po...
Życie w getcie – relacja cywila
Inaczej opisuje życie w getcie warszawskim bohater Pianisty Władysława Szpilmana. Jego życie to ciągłe unikanie śmierci, walka o magiczną kartkę z przysługującym prawem do pracy (pracujących bowiem, jako potrzebnych, nie wywożono i nie zabijano – ten sam motyw wystąpi w Liście Schindlera w reż. Spielberga). Szpilmanowi wielokrotnie ratuje życie muzyka, jako pianista bywa rozpoznawany i oszczędzany, a potem, gdy nie ma już szans na przetrwanie, ukrywając się ćwiczy na wyimaginowanym...
Komedie o holokauście
Zupełnie nową formą mówienia o holokauście jest... komedia. Początek takiemu gatunkowi dał najbardziej chyba znany film z tego nurtu – Życie jest piękne Roberto Benigniego. Opisuje on niezwykły pomysł żydowskiego ojca, który próbuje ochronić synka przed piekłem holokaustu, ukazując mu rzeczywistość obozu koncentracyjnego jako... zabawę.
Biedny chrześcijanin patrzy na getto
Ważny aspekt holokaustu stanowi stosunek chrześcijan, Polaków do zagłady Żydów. Niektóre z utworów literackich pokazują skrzywienie i wypaczenie podstawowych wartości moralnych, inne piętnują obojętność na tragedię prześladowanych i mordowanych w gettcie. Do tych pierwszych należy z pewnością proza lagrowa dokumentująca „niewinne” zabawy dzieci, które wyszły z obozu, w „palenie Żydów”. Z kolei wiersz Campo di Fiori Czesława Miłosza pokazuje śmierć getta w perspektywie filozoficznej:...