Getto
Powstanie w getcie – relacja żołnierza ŻOB-u
Nieco inną perspektywę stwarza relacja Żyda, żołnierza ŻOB-u, lekarza Marka Edelmana, który w książce Hanny Krall Zdążyć przed Panem Bogiem opowiada swej rozmówczyni o tym, co działo się w getcie warszawskim w dniach powstania. Jego zdaniem decyzja o podjęciu walki powstańczej w skazanym przez hitlerowców na całkowitą zagładę warszawskim getcie była jedynie wyborem sposobu umierania.
Samotność umierającego
Szczególny rodzaj samotności to samotność umierających. O niej traktuje wiele dzieł, np. genialna sztuka Dowcip Margaret Edson, mówiąca o odchodzeniu chłodnej, surowej profesor umierającej na raka. Samotność umierającego pokazał też w swoim filmie Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową Krzysztof Zanussi. Upokorzenia, strachu, cierpienia umierających nie jest w stanie podzielić nikt. W znanym wierszu Campo di Fiori Czesław Miłosz– ukazując iskry i strzępy ubrań,...
Nauka w służbie zła
Literatura po II wojnie światowej snuje refleksje na temat sensowności rozwoju nauki i zdobyczy cywilizacyjnych, wszak wojna – czas ludobójstwa – zanegowała wszelkie zdobycze ludzkości, a cywilizację życia zastąpiła cywilizacją śmierci. Przychodzi też czas na rozrachunek z naukowcami. W Medalionach Zofii Nałkowskiej udokumentowane zostają zbrodnie niejakiego profesora Spannera, który prowadził badania i eksperymenty na zwłokach ludzkich – chciał pozyskiwać z nich surowce na mydło i...
Dziecko w obliczu holokaustu
Szczególnie wstrząsające są relacje dzieci holokaustu oraz utwory fabularne i poetyckie traktujące o losie tych dzieci. Proza Henryka Grynberga, dziecka wyratowanego z piekła holokaustu, reportaże Hanny Krall czy opowiadania Idy Fink pełne są faktów strasznych, Krall opisuje np. fakt zabijania niemowląt w getcie, wyrzucania ich przez okna przez rodziców, by nie trafiły w ręce hitlerowskich oprawców. Poruszające świadectwa Henryka Grynberga odzwierciedlają dramatyczne poglądy autora, iż po...
Świadectwo kata
Dramat likwidacji getta widziany z drugiej strony, oczyma oprawcy, likwidatora getta Jürgena Stroopa, przedstawia wstrząsający dokument Kazimierza Moczarskiego Rozmowy z katem . Autor dzielił z hitlerowcem więzienną celę i dowiedział się sporo o jego poglądach, psychice. Stroop jest produktem hitlerowskiego totalitaryzmu. Nie rozumie istoty zbrodni dokonanej na Żydach, twierdzi, że to podludzie.
Życie w getcie – relacja cywila
Inaczej opisuje życie w getcie warszawskim bohater Pianisty Władysława Szpilmana. Jego życie to ciągłe unikanie śmierci, walka o magiczną kartkę z przysługującym prawem do pracy (pracujących bowiem, jako potrzebnych, nie wywożono i nie zabijano – ten sam motyw wystąpi w Liście Schindlera w reż. Spielberga). Szpilmanowi wielokrotnie ratuje życie muzyka, jako pianista bywa rozpoznawany i oszczędzany, a potem, gdy nie ma już szans na przetrwanie, ukrywając się ćwiczy na wyimaginowanym...
Powstanie w getcie
Głębokie piętno na literaturze polskiej odcisnęło powstanie polskich Żydów w warszawskim getcie. Deheroizacja bohaterów następuje w Zdążyć przed Panem Bogiem Hanny Krall – reportażowej opowieści o powstaniu w getcie warszawskim. Wywiad-rzeka z członkiem ŻOB-u, cudownie ocalałym po upadku getta Markiem Edelmanem, lekarzem, ukazuje bohaterów getta jako zwyczajnych ludzi....Np. słynny przywódca powstania Anielewicz traktowany jest z przymrużeniem oka – zostaje wybrany wodzem, bo...wszyscy...
Biedny chrześcijanin patrzy na getto
Ważny aspekt holokaustu stanowi stosunek chrześcijan, Polaków do zagłady Żydów. Niektóre z utworów literackich pokazują skrzywienie i wypaczenie podstawowych wartości moralnych, inne piętnują obojętność na tragedię prześladowanych i mordowanych w gettcie. Do tych pierwszych należy z pewnością proza lagrowa dokumentująca „niewinne” zabawy dzieci, które wyszły z obozu, w „palenie Żydów”. Z kolei wiersz Campo di Fiori Czesława Miłosza pokazuje śmierć getta w perspektywie filozoficznej:...