Rewolucjoniści

Joanna d’Arc, bohaterka wielu utworów literackich i dzieł filmowych (choćby filmu Bessona), wiedzie szeregi przeciw wrogom Francji. Na czele innych społeczności stają rewolucjoniści francuscy, rosyjscy, polscy. Ich celem jest walka o sprawiedliwość społeczną. Upomina się o nią komunista Lulek, opisany w Przedwiośniu Żeromskiego, bezpardonowo sięgają po władzę pokazani w powieści jako bezduszne bestie rewolucjoniści z Baku. Waha się, czy nie przyjąć podobnej postawy, główny bohater powieści Cezary Baryka, jednak jego wybory noszą raczej znamiona buntu młodości i poszukiwania celu w życiu, upominania się o sprawiedliwość społeczną niż popierania jakiejkolwiek opcji politycznej. W efekcie jest przeciwnikiem i komunizmu, i sanacji.
Wielu twórców eksponowało bezduszność, zakłamanie i żądzę władzy rewolucjonistów (wystarczy wspomnieć Folwark zwierzęcy, Przedwiośnie, Sprawę Dantona czy Nie-Boską komedię) oraz próbowało przestrzec przed niebezpieczeństwem totalitaryzmu i dyktatorskimi skłonnościami byłych rewolucjonistów, dawnych buntowników. W tekstach kultury pojawiają się jednak również szlachetni komuniści i socjaliści walczący o sprawiedliwość społeczną, np. doktor Lewen w Matce Królów Kazimierza Brandysa czy stary Szczuka w Popiele i diamencie Andrzejewskiego.