แม่

From Proto-Tai *meːᴮ (“mother”). Cognate with Northern Thai ᨾᩯ᩵, Lao ແມ່ (mǣ), Lü ᦶᦙᧈ (mae¹), Shan မႄႈ (māae), Ahom 𑜉𑜦𑜧 (mē), Bouyei meeh, Zhuang meh.

แม่ • (mɛ̂ɛ)

1. mother:
   1. female parent, mother-in-law, or person regarded as a female parent.
      • 1292, พ่อขุนรามคำแหง, “จารึกพ่อขุนรามคำแหง (ด้านที่ ๑)”, in ประชุมพงศาวดาร ฉบับกาญจนาภิเษก เล่ม ๓, Bangkok: กองวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร, published 1999, →ISBN, page 8:

        พ่อกูชื่อสรีอีนทราทิตย แม่กูชื่อนางเสือง พี่กูชื่อบานเมือง ตูพี่น้องท้องเดียวห้าคน ผู้ชายสาม ผู้หญิงโสง

        pɔ̂ɔ guu chʉ̂ʉ sǐi in-traa-tít · mɛ̂ɛ guu chʉ̂ʉ naang sʉ̌ʉang · pîi guu chʉ̂ʉ baan mʉʉang · dtuu pîi-nɔ́ɔng tɔ́ɔng diao hâa kon · pûu-chaai sǎam · pûu-yǐng sǒong

        My father is clept Si Inthrathit. My mother is clept Nang Sueang. My elder brother is clept Ban Mueang. We, five brothers and sisters from the same womb, [are] three men [and] two women.

   2. (chiefly in combination or as modifier) female parent of an animal.

      แม่แมว

      mɛ̂ɛ mɛɛo

      mother cat

      แม่ไก่

      mɛ̂ɛ gài

      mother hen

2. female head, chief, or leader; woman in charge; woman in authority.
3. (slang) celebrated woman, trans woman, or effeminate man.
4. body of water, as river, canal, etc.
5. used as a term of address or title
   1. used as a term of address to or title for a female parent, mother-in-law, or person regarded as a female parent, and used by such person to refer to oneself.
      • 2019 October 17, admin06, “สยาม ธีรวุฒิ: จากลูกชายของแม่ สู่ 'ศัตรูของชาติ' และการเดินทางเพื่อตามหาความยุติธรรม”, in ศูนย์ทนายความเพื่อสิทธิมนุษยชน‎, Bangkok: ศูนย์ทนายความเพื่อสิทธิมนุษยชน, retrieved 2020-05-09:

        แม่ไปขอความช่วยเหลือจากกรมคุ้มครองสิทธิและเสรีภาพ เจ้าหน้าที่พูดกับแม่ว่า เรื่องยังอยู่ระหว่างคัดกรอง...อย่าพูดเรื่องสยามหายไป เดี๋ยวประเทศจะเสียชื่อเสียง...น้ำตาแม่ตกเลย ห่วงภาพลักษณ์ประเทศ แล้วลูกของฉันที่หายไปล่ะ

        mɛ̂ɛ bpai kɔ̌ɔ kwaam-chûai-lʉ̌ʉa jàak grom kúm-krɔɔng sìt-tí lɛ́ sěe-rii-pâap · jâao-nâa-tîi pûut gàp mɛ̂ɛ wâa · rʉ̂ʉang yang yùu rá-wàang kát-grɔɔng ... yàa pûut rʉ̂ʉang sà-yǎam hǎai bpai · dǐao bprà-têet jà sǐia chʉ̂ʉ-sǐiang ... nám-dtaa mɛ̂ɛ dtòk ləəi · hùuang pâap-lák bprà-têet · lɛ́ɛo lûuk kɔ̌ɔng chǎn tîi hǎai bpai lâ

        I went to seek help from the Rights and Liberties Protection Department. [Its] officials spoke to me that [my] case was pending review...[and told me] not to speak [to the foreign media] about Sayam going missing, otherwise the country would lose its face... My tears dropped at that instant. [They] cared about the image of the country. And what about my child that went missing?

   2. used as a term of address to or title for a woman in authority, goddess, or royal woman, and used by such person to refer to oneself.
   3. (slang) used as a term of address to or title for a celebrated woman, trans woman, or effeminate man, and used by such person to refer to oneself.
   4. used as a familiar or affectionate term of address to or title for a young or younger woman.
   5. used as a term of address to or title for any woman.
      • 2018 May 12, ศัลยา, 05:17 from the start, in บุพเพสันนิวาส เวอร์ชันจัดเต็ม EP.1 ตอนที่ 2/3 (บุพเพสันนิวาส)‎, episode 1, spoken by คุณหญิงจำปา (ชไมพร จตุรภุช), กรุงเทพฯ: ช่อง 3, retrieved 2021-04-01:

        แม่การะเกดเป็นหลานของท่านเจ้าคุณที่นั่งเมืองพระพิษณุโลก

        mɛ̂ɛ gaa-rá-gèet bpen lǎan kɔ̌ɔng tâan jâo-kun tîi nâng mʉʉang prá pít-sà-nú-lôok

        Mae Karaket is a granddaughter of His Excellency, who ruleth Phra Phitsanulok City.

      • 2013 May 11, กองบรรณาธิการ วอยซ์ทีวี, “แม่พลอยคือคนโง่ จากปากคำของ ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช”, in วอยซ์ทีวี‎, Bangkok: วอยซ์ทีวี, retrieved 2020-02-22:

        แม่พลอยเป็นคนที่ไม่มีสิทธิของผู้หญิงเลย ไม่เคยเรียก ไม่เคยร้อง แล้วแม่พลอยนี่เป็นคนที่เชยที่สุด คุณจะว่านางเอกก็นางเอก แต่เป็นคนเชยที่สุด

        mɛ̂ɛ plɔɔi bpen kon tîi mâi mii sìt-tí kɔ̌ɔng pûu-yǐng ləəi · mâi kəəi rîiak · mâi kəəi rɔ́ɔng · lɛ́ɛo mɛ̂ɛ plɔɔi nîi bpen kon tîi chəəi tîi-sùt · kun jà wâa naang-èek gɔ̂ naang-èek · dtɛ̀ɛ bpen kon chəəi tîi-sùt

        Mae Phloi is a person who has no women's right at all. [She]'s never commanded, [and she]'s never demanded. And this Mae Phloi is the most unfashionable person. You may consider [her to be] a heroine, as [she's actually] a heroine. But [she]'s the most unfashionable person.

   6. used as a title for a body of water, as river, canal, etc.

      แม่สาย

      mɛ̂ɛ sǎai

      Sai River

      แม่ปิง

      mɛ̂ɛ bping

      Ping River

      แม่โขง

      mɛ̂ɛ kǒong

      Khong River (Mekong River)

6. used as a modifier
   1. used as a modifier to indicate femininity.

      แม่สื่อ

      mɛ̂ɛ sʉ̀ʉ

      female matchmaker

      แม่ครัว

      mɛ̂ɛ kruua

      female cook

   2. (irrespective of the sex) used as a modifier to indicate charge, leadership, supremacy, superiority, or principality.

      กฎหมายแม่

      gòt-mǎai mɛ̂ɛ

      primary legislation
      (literally) mother legislation

      บริษัทแม่

      bɔɔ-rí-sàt mɛ̂ɛ

      parent company
      (literally) mother company

      แม่ทัพ

      mɛ̂ɛ táp

      commander of an armed force
      (literally) mae of an armed force

      แม่กอง

      mɛ̂ɛ gɔɔng

      chairperson of a committee
      (literally) mae of a committee

      แม่กุญแจ

      mɛ̂ɛ gun-jɛɛ

      master key
      (literally) mother key

7. (grammar) category assigned to a syllable based on its ending sound:
   1. the category กก (gòk) for a syllable ended by the sound [k], which is represented by the letter ก (gɔɔ), ข (kɔ̌ɔ), ฃ (kɔ̌ɔ), ค (kɔɔ), ฅ (kɔɔ), or ฆ (kɔɔ);
   2. the category กง (gong) for a syllable ended by the sound [ŋ], which is represented by the letter ง (ngɔɔ);
   3. the category กด (gòt) for a syllable ended by the sound [t], which is represented by the letter จ (jɔɔ), ฉ (chɔ̌ɔ), ช (chɔɔ), ซ (sɔɔ), ฌ (chɔɔ), ฎ (dɔɔ), ฏ (dtɔɔ), ฐ (tɔ̌ɔ), ฑ (tɔɔ), ฒ (tɔɔ), ด (dɔɔ), ต (dtɔɔ), ถ (tɔ̌ɔ), ท (tɔɔ), ธ (tɔɔ), ศ (sɔ̌ɔ), ษ (sɔ̌ɔ), or ส (sɔ̌ɔ);
   4. the category กน (gon) for a syllable ended by the sound [n], which is represented by the letter ญ (yɔɔ), ณ (nɔɔ), น (nɔɔ), ร (rɔɔ), ล (lɔɔ), or ฬ (lɔɔ);
   5. the category กบ (gòp) for a syllable ended by the sound [p], which is represented by the letter บ (bɔɔ), ป (bpɔɔ), พ (pɔɔ), ฟ (fɔɔ), or ภ (pɔɔ);
   6. the category กม (gom) for a syllable ended by the sound [m], which is represented by the letter ม (mɔɔ);
   7. the category เกย (gəəi) for a syllable ended by the sound [j], which is represented by the letter ย (yɔɔ);
   8. the category เกอว (gəəo) for a syllable ended by the sound [w], which is represented by the letter ว (wɔɔ);
   9. the category ก กา (gɔɔ gaa) for an open syllable.

• พ่อ (pɔ̂ɔ)