Zatoki opony twardej oraz części tętnicy szyjnej wewnętrznej[1]

Zatoki opony twardej (łac. sinuses durae matris) – w anatomii człowieka układ przestrzeni znajdujących się pomiędzy blaszkami opony twardej, odprowadzający krew z mózgowia, większej części oczodołu, błędnika, opony twardej oraz czaszki, z którego krew uchodzi do żyły szyjnej wewnętrznej. Są one odpowiednikiem układu żylnego kanału kręgowego, który leży w jamie nadtwardówkowej. W jamie czaszki jama nadtwardówkowa nie istnieje, gdyż obie blaszki opony twardej zrastają się ze sobą przy czym zewnętrzna blaszka opony stanowi okostną jamy czaszki. Powstają one więc z przekształcenia żył zewnątrzoponowych[2]. Duże zatoki żylne biegną w swoich bruzdach położonych na wewnętrznej powierzchni kości czaszki[3]. Przepływ krwi w zatokach następuje zasadniczo od przodu i góry ku tyłowi i do dołu[4][5].

Budowa

Zatoki opony twardej zbudowane są z tkanki łącznej włóknistej zwartej, ich wnętrze wyłożone jest śródbłonkiem[4]. Ich ściany pozbawione są błony mięśniowej[4], nie mają też zastawek[6]. W zatoce strzałkowej górnej i w zatoce jamistej znajdują się siatki tkanki łącznej[5].

Elementy składowe układu

Podstawa czaszki widziana od strony jamy czaszki. Widoczne zatoki: poprzeczna (Transverse sinus), przechodząca ku przodowi i w dół w zatokę esowatą. Nieco do boku i ku górze zatoka skalista górna (Sup. petrosal sinus) oraz połączenia zatoki jamistej z żyłami oczodołu. Centralnie widoczny jest splot podstawny (Basilar plexus)
Jama czaszki – widok z góry. Zaznaczony u dołu spływ zatok (Confluence of the sinuses) oraz zatoka prosta (Straight sinus), zatoka poprzeczna (Transverse sinus) oraz zatoka skalista górna (Sup. petrosal sinus).

W anatomii zatoki żylne dzieli się na dwie grupy – górną (tylno-górną) i dolną (przednio-dolną). Każda z grup posiada jedno miejsce zbiorcze, do którego uchodzi kilka zatok. Dla grupy górnej punktem zbiorczym jest spływ zatok. Przyjmuje on krew z żył mózgowia i jamy czaszki, odprowadzając ją dalej przez zatokę poprzeczną do otworu szyjnego. Grupa dolna ma punkt zbiorczy w zatoce jamistej. Przyjmuje ona krew głównie z żył ocznych i dalej drogą zatok skalistych i zatoki esowatej odprowadza ją do żyły szyjnej wewnętrznej[7][8].

Do układu zatok żylnych opony twardej uchodzą następujące żyły:

Zatoki opony twardej[8]
grupa zatoka nazwa łacińska ujście
grupa górna
zatoka strzałkowa górna sinus sagittalis superior spływ zatok
zatoka strzałkowa dolna sinus sagittalis inferior zatoka prosta
zatoka prosta sinus rectus spływ zatok
zatoka poprzeczna sinus transversus zatoka esowata
zatoka esowata sinus sigmoideus żyła szyjna wewnętrzna
zatoka potyliczna sinus occipitalis żyła szyjna wewnętrzna
spływ zatok confluens sinuum prawa i lewa zatoka poprzeczna
grupa dolna
zatoka jamista sinus cavernosus górna i dolna zatoka skalista
zatoki międzyjamiste sinus intercavernosi zatoka jamista
zatoka klinowo-ciemieniowa sinus sphenoparietalis zatoka jamista
zatoka skalista górna sinus petrosus superior zatoka esowata
zatoka skalista dolna sinus petrosus inferior żyła szyjna wewnętrzna
splot podstawny plexus basiliaris zatoka jamista i skalista dolna

Zespolenia

Jama czaszki – widok od strony prawej. Widoczny zaznaczony sierp mózgu (falx cerebri) oraz namiot móżdżku (tentorium cerebelli), a także zatoka strzałkowa górna, zatoka prosta i zatoka poprzeczna

Układ zatok żylnych opony twardej łączy się z żyłami powierzchownymi czaszki za pośrednictwem żył wypustowych[9]:

Zatoki żylne łączą się także z żyłami śródkościa, a za ich pośrednictwem z zewnętrznymi żyłami czaszki[10].

Istnieją także drobne, ale bardzo znaczące połączenia układu zatok żylnych jamy czaszki:

Główne odmiany

  • spływ zatok może być asymetryczny i w różnym stopniu rozwinięty z obu stron[12]
  • zatoka strzałkowa górna może dzielić się na dwie odnogi[12]
  • jedna z zatok poprzecznych może być bardzo słabo rozwinięta[12]
  • zatoka jamista może być bardzo mała[13]
  • zatoka międzyjamista tylna może nie występować[13]
  • zatoka skalista górna może nie występować[13]

Znaczenie kliniczne

Zatoki opony twardej czasami mogą zostać uszkodzone na skutek urazu głowy (na przykład złamanie tylnej ściany zatoki czołowej). Na skutek rozerwania ścian zatoki mogą powstawać zagrażające życiu krwiaki wewnątrzczaszkowe. Ponadto czasami mogą ulegać one zapaleniu zakrzepowemu, najczęściej będącego skutkiem usznopochodnych lub zatokopochodnych powikłań wewnątrzczaszkowych.

Przypisy

  1. ↑ Paulsen i Waschke 2012 ↓, s. 222.
  2. ↑ Bochenek i Reicher 2018 ↓, s. 360–361.
  3. 1 2 3 Bochenek i Reicher 2018 ↓, s. 362.
  4. 1 2 3 Bochenek i Reicher 2018 ↓, s. 361.
  5. 1 2 Marciniak 1991 ↓, s. 433.
  6. ↑ Bochenek i Reicher 2018 ↓, s. 363.
  7. ↑ Janina Sokołowska-Pituchowa, Anatomia człowieka. Podręcznik dla studentów medycyny, wyd. VIII, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007, s. 736, ISBN 978-83-200-3917-7.
  8. 1 2 Bochenek i Reicher 2018 ↓, s. 363–367.
  9. 1 2 Bochenek i Reicher 2018 ↓, s. 360.
  10. ↑ Bochenek i Reicher 2018 ↓, s. 359.
  11. ↑ Bochenek i Reicher 2018 ↓, s. 369.
  12. 1 2 3 Bochenek i Reicher 2018 ↓, s. 365.
  13. 1 2 3 Bochenek i Reicher 2018 ↓, s. 367.

Bibliografia

  • Adam Bochenek, Michał Reicher, Anatomia człowieka. Tom III. Układ naczyniowy, wyd. IX, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2018, ISBN 978-83-200-3257-4.
  • Tadeusz Marciniak: Anatomia prawidłowa człowieka. T. 2. Wrocław: Rada Uczelniana ZSP, 1991, s. 433-435.
  • Friedrich Paulsen, Jens Waschke: Sobotta Atlas Anatomii człowieka. Witold Woźniak (red. IV wyd. pol.); Kazimierz S. Jędrzejewski (red. IV wyd. pol.). T. 2. Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 2012. ISBN 978-83-7609-709-1.

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.