Linia nr 291
Boguszów-Gorce Wschód – Mieroszów
Mapa przebiegu linii kolejowej 291
Dane podstawowe
Zarządca

PKP PLK

Numer linii

291

Długość

15,130[1] km

Rozstaw szyn

1435[1] mm

Sieć trakcyjna

1914-1945: 15 kV 16 ⅔ Hz AC
po 1945 r. zdemontowana[2]

Prędkość maksymalna

70[3] km/h

Zdjęcie LK291
Widok na przebieg linii ze zbocza góry Dzikowiec Wielki

Linia kolejowa nr 291 – jednotorowa, niezelektryfikowana, drugorzędna linia kolejowa łącząca stacje Boguszów-Gorce Wschód oraz Mieroszów[4].

Linia położona jest w województwie dolnośląskim[5] na obszarze działania Zakładu Linii Kolejowych spółki PKP Polskie Linie Kolejowe z siedzibą w Wałbrzychu[5].

Stanowi czynny w ruchu towarowym i technologicznym odcinek dawnej linii Wałbrzych Szczawienko – Meziměstí, mierzącej pierwotnie 34,501 km[2]. Odcinek linii kolejowej Wałbrzych – Boguszów rozebrano w 1994 roku i formalnie zlikwidowano 23 stycznia 2002 roku[2][6].

Linia została wybudowana latach 1871–1875 przez prywatne Towarzystwo Kolei Wrocławsko–Świdnicko–Świebodzickiej[2]. Fragment komercyjnego szlaku handlowego, łączącego port bałtycki w Szczecinie z portem adriatyckim w Trieście[7]. Trasa połączyła przemysł w północnych Czechach z kopalniami Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego[2].

Charakterystyka

Przebieg geograficzny

Mapa schematyczna przebiegu linii

Odcinek zlikwidowany

Linia rozpoczynała się na stacji Wałbrzych Szczawienko usytuowanej na trasie Kolei Wrocławsko-Świdnicko-Świebodzickiej[8]. Po odbiciu o 90° w prawo (na zachód) tor linii przebiegał dwoma wiaduktami nad szosami Wałbrzych – Świdnica oraz Szczawno Zdrój – Szczawienko[8]. Drugim z wiaduktów przebiega granica pomiędzy Wałbrzychem a Szczawnem-Zdrój[8]. Następnie, za nieco łagodniejszym skrętem, także o 90° w lewo (na południe), szlak docierał do stacji Szczawno Śląskie Zdrój, zlokalizowanej przy skrzyżowaniu czterech lokalnych dróg[8]. W dalszym przebiegu linia wykorzystywała częściowo dolinę Czyżynki, a następnie, zataczając szerokie serpentyny, oplatała północno-wschodnie zbocza Chełmca[8]. Na tym odcinku istniał przystanek osobowy Biały Kamień[8]. Dalej linia prowadziła w niewielkiej odległości na zachód od Sobięcina przez liczne mosty i wiadukty przerzucone nad drogami i ciekami wodnymi[8]. Następnie głębokim, sztucznie utworzonym wąwozem linia dochodziła do stacji Boguszów-Gorce Wschód[8].

Odcinek istniejący

Linia odchodzi od stacji Boguszów-Gorce Wschód w kierunku południowym[9]. Szlak trawersuje przełęcz między Dzikowcem Wielkim a wzniesieniem Kamienna rozległymi serpentynami[9]. Tor przekracza następnie wzgórze odchodzące od Masywu Dzikowca i Lesistej Wielkiej, oddzielające Wyżynę Unisławską od Kotliny Kuźnickiej, jednotorowym tunelem (o długości 262 m, w obudowie murowej) – jedynym na całej linii[9]. Od Unisławia Śląskiego przez Kowalową, Mieroszów i Golińsk tor poprowadzono doliną Ścinawki, równolegle do dzisiejszej drogi krajowej nr 35, której kontynuacja po stronie czeskiej ma status szosy lokalnej[9].

Topografia linii

  • Wałbrzych Szczawienko – 377 m n.p.m.[10]
  • Szczawno Zdrój – 425 m n.p.m.[10]
  • Biały Kamień – 490 m n.p.m.[10]
  • Boguszów-Gorce Wschód – 546 m n.p.m.[10]
  • Unisław Śląski – 565 m n.p.m.[10]
  • Mieroszów – 496 m n.p.m.[10]
  • Meziměstí – 437 m n.p.m.[10]

Charakterystyka techniczna

  • Kategoria linii: drugorzędna[4]
  • Klasa linii:
    • C3 na całej długości
  • Liczba torów[11]:
    • jednotorowa na całej długości
  • Sposób wykorzystania: zawieszony ruch pasażerski
  • Elektryfikacja: do roku 1945, obecnie brak
  • Przeznaczenie linii: towarowa
Wykaz maksymalnych prędkości[12]
(km/h)
odcinek linii pociągi
pasażerskie		 szynobusy pociągi
towarowe
km pocz. km końcowy
17,43320,600707050
20,60032,563303030

Stan techniczny

W połowie 2017 roku przedstawiciele organizatora połączeń regionalnych (Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego) określali stan linii między Boguszowem-Gorce a Meziměstí jako „niezadowalający dla prowadzenia codziennej komunikacji pasażerskiej”[13]. Na większości trasy (12 z 15 km) obowiązywało ograniczenie prędkości pociągów do 30 kilometrów na godzinę[13]. Jedynie na niewielkim fragmencie dopuszczalna było kursowanie pociągów z prędkością 70 kilometrów na godzinę[13].

Historia

Trasy Towarzystwa Kolei Wrocławsko-Świdnicko-Świebodzickiej w 1886 r.

Geneza

Pierwsze koleje na ziemiach niemieckich były prywatne[7]. Działalność spółek kolejowych regulowało państwo poprzez obowiązek uzyskiwania koncesji na budowę i eksploatację powstających linii[7].

W 1835 roku w Prusach stała się popularna idea połączenia koleją, możliwie najkrótszą drogą, portów nad Bałtykiem z portami nad Morzem Adriatyckim dla stymulacji handlu[14]. Budowa linii wiodącej ze Szczecina do granicy z Austrią stała się jednym z celów Towarzystwa Kolei Wrocławsko–Świdnicko–Świebodzickiej[14]. Spółkę powołano we Wrocławiu w marcu 1837 r. pod przewodnictwem fabrykanta śląskiego Gustava Heinricha von Ruffera[14].

Od roku 1858 Towarzystwo, prócz tytularnej linii, posiadało już zalążek przyszłej magistrali, wiodący z pierwszego na terytorium dzisiejszej Polski węzła kolejowego w Jaworzynie Śląskiej do Ząbkowic Śląskich[15]. Dążąc do rozbudowy tej trasy, Towarzystwo rywalizowało o pierwszeństwo w uzyskaniu połączenia do granicy w Międzylesiu koło Kłodzka z faworyzowaną przez władze państwa Koleją Górnośląską[16].

Przez lata możliwość budowy kolei transgranicznej była zablokowana jednakowo dla państwowych i prywatnych przedsiębiorstw[17]. Austria konsekwentnie odrzucała wnioski o budowę przejść granicznych z Prusami[17]. Problem rozwiązało zwycięstwo Prus w wojnie i pokój w Pradze (1866), eliminujący rząd w Wiedniu ze współdecydowania o państwach niemieckich, zapewniający Prusom uprzywilejowaną pozycję[18]. Wówczas koncesję na linię Wrocław – Ústí nad Orlicí, z przejściem granicznym w Międzylesiu, otrzymała ciesząca się protekcją państwa Kolej Górnośląska, która zbudowała trasę w latach 1871–1876[17].

Wobec tego Towarzystwo wystąpiło o koncesję na alternatywną trasę do austriackiej granicy, będącą przedłużeniem doprowadzonej wcześniej do Wałbrzycha linii świebodzickiej[17].

Budowa

17 września 1873 roku Towarzystwo Kolei Wrocławsko–Świdnicko–Świebodzickiej uzyskało koncesję na wybudowanie nowej trasy kolejowej, wiodącej ze Szczawienka przez Biały Kamień, Kuźnice Świdnickie i Mieroszów do Meziměstí[19]; tam linia miała połączyć się z siecią „Uprzywilejowanego Austro–Węgierskiego Towarzystwa Kolei Państwowej”[19].

Od stacji Wałbrzych Szczawienko do Boguszowa-Gorc wybudowano nową trasę, by uniezależnić Towarzystwo od potrzeby korzystania z torów państwowej Śląskiej Kolei Górskiej[19].

Szlak śmiało wytyczono w trudnym terenie górskim[2]. Linię poprowadzono możliwie blisko majątku rodu Hochbergów, posiadającego największe udziały w Towarzystwie Kolei Wrocławsko-Świdnicko-Świebodzickiej[2]. W jego skład wchodziły lasy, kopalnie (m.in. Konradów, Sobięcin, Kuźnice) oraz uzdrowisko Szczawno-Zdrój[2]. Istotne było również ominięcie przeciążonego ruchem lokalnym centrum zagłębia wałbrzyskiego[19].

Budowa jednotorowej linii trwała cztery lata[19]. Otwarcia trasy i kolejowego przejścia granicznego w Starostínie dokonano 15 maja 1878 roku[2].

Lata 1878–1945

Infrastruktura na szlaku Wałbrzych – Meziměstí została znacjonalizowana na rzecz pruskich kolei państwowych („KPEV”) w roku 1884[2].

W latach 1912–1914 cała linia została próbnie zelektryfikowana, jako jedna z pierwszych w Prusach i wraz z pobliskimi trasami służyła kolei za poligon badawczy trakcji elektrycznej[2]. Między Wałbrzychem a Meziměstí kursowały, między innymi, pierwsze na świecie elektryczne zespoły trakcyjne przeznaczone na trasy pozamiejskie[20]. Kursowanie pociągów elektrycznych zainaugurowano 1 czerwca 1914 roku[21]. Przy elektryfikacji zastosowano typowy niemiecki system prądu przemiennego (15 kV 16⅔ Hz)[21].

Lata 1945–2004

Po II wojnie światowej i zmianie granic państwowych linię włączono do majątku Polskich Kolei Państwowych[2][21]. Sieć elektryczna została zdemontowana i wywieziona w głąb Związku Radzieckiego jako sowiecka zdobycz wojenna[2][21].

Odcinek z Boguszowa do Mieroszowa służył po wojnie połączeniom lokalnym Wałbrzych – Mieroszów, a w latach 1990–2004 także pociągom transgranicznym do przygranicznego Meziměstí[2][13]. W latach 1997–2001 trasę wykorzystywały okresowo pociągi pospieszne z Wrocławia do Pragi[2].

Trasa między Wałbrzychem a Boguszowem służyła za objazd dla linii kolejowej nr 274[2]. Po ponownym zelektryfikowaniu linii głównej w 1965 roku, torowisko linii straciło na znaczeniu i zostało rozebrane latem 1994 roku[2]. Pozostawiono 13,5 km podtorza, pozbawionego wszelkiej infrastruktury kolejowej, oraz 13 wiaduktów będących wówczas w złym stanie technicznym[6].

W „Dodatku do służbowych rozkładów jazdy” z 2001 roku linię wykazywano pod nazwą „291. [Wałbrzych Szczawienko -] Boguszów Gorce Wschód – Mieroszów – Granica Państwa”[22].

Realizując postanowienia ustawy o restrukturyzacji przedsiębiorstwa państwowego Polskie Koleje Państwowe, 1 października 2001 roku założono spółkę PKP Polskie Linie Kolejowe, której powierzono zarządzanie liniami kolejowymi Skarbu Państwa[23]. Rozebrany uprzednio odcinek linii kolejowej nr 291 nie został, inaczej niż wiele innych linii, wniesiony w formie wkładu do spółki i został przez to uznany za zbędny dla działalności[6].

Linię na odcinku Wałbrzych Szczawienko – Boguszów-Gorce Wschód formalnie zlikwidowano 23 stycznia 2002 roku[6]. Część działek sąsiadujących bezpośrednio z dawnym torowiskiem została sprzedana[6].

Podczas konferencji prasowej w Dolnośląskim Zakładzie Przewozów Regionalnych we Wrocławiu, dotyczącej wdrożenia w województwie rozkładu jazdy 2003/2004 w połowie grudnia 2003 roku, kierownictwo zakładu zapowiedziało likwidację w przyszłym roku połączenia pasażerskiego Wałbrzych – Meziměstí[24]. Decyzję uzasadniono: „znikomą frekwencją” w pociągach oraz „fatalnym stanem toru”[24]. Regularne pociągi osobowe ostatni raz wyjechały na linię 31 marca 2004 roku[2].

W roku 2004 organizację i finansowanie lokalnego transportu kolejowego przekazano w całej Polsce samorządom województw[25].

Po roku 2004

W pierwszym kwartale 2007 r. lokalne samorządy (powiat wałbrzyski i miasta Wałbrzych, Szczawno-Zdrój i Boguszów-Gorce) wystąpiły z inicjatywą wspólnej realizacji inwestycji pod nazwą „Budowa trasy rekreacyjnej po nasypie kolejowym wraz z infrastrukturą towarzyszącą na odcinku: Wałbrzych – Szczawno-Zdrój – Boguszów-Gorce”[6]. 26 czerwca 2007 roku strony podpisały list intencyjny dotyczący współpracy przy realizacji trasy i wystąpiły do PKP o nieodpłatne przekazanie dawnego podtorza[6]. Polskie Koleje Państwowe, dostrzegając możliwość odpłatnego zagospodarowania działek pozostałych po linii, odmówiły bezpłatnego oddania gruntów[26]. W zamian zaoferowano sprzedaż działek na rzecz powiatu bądź zawarcie umowy dzierżawy po zakończeniu regulowania stanu prawnego działek[26]. Zastrzeżono, że w związku z pojawiającym się zainteresowaniem odbudowaniem linii przez firmy zajmujące się eksploatacją kruszyw na terenie powiatu propozycja może zostać anulowana[26].

Trasa od Wałbrzycha do Boguszowa-Gorc ma zostać odbudowana staraniem władz miasta jako część kolei aglomeracyjnej (Wałbrzyska Kolej Aglomeracyjna)[27]. W czerwcu 2018 Koleje Dolnośląskie miały uruchomić weekendowe połączenie turystyczne z Wałbrzycha do Meziměstí i Adršpachu[28].

W 2019 województwo dolnośląskie zadeklarowało zamiar przejęcia odcinka Szczawno Zdrój – Sobięcin[29]. 28 listopada 2019 r. podpisano umowę, na mocy której samorząd dolnośląski przejął linię[30].

Ruch pociągów

Pociąg specjalny Kolei Dolnośląskich na linii w okolicach Mieroszowa

Linia została zakwalifikowana przez Biuro Eksploatacji spółki PKP Polskie Linie Kolejowe jako „linia technologiczna”[31].

Na linii od 31 marca 2004 roku nie jest prowadzony ruch regularnych pociągów pasażerskich[2]. Według stanu na rok 2017, z uwagi na zły stan techniczny linii organizator przewozów regionalnych wyklucza możliwość wprowadzenia codziennego ruchu pociągów[13].

Perspektywy

29 kwietnia 2019 r. podpisano protokół przejęcia przez samorząd województwa dolnośląskiego odcinka Szczawno Śląskie Zdrój – Sobięcin[32].

Zobacz też

Przypisy

  1. 1 2 Wykaz linii Id-12 (D-29) 2009 (akt.2015) ↓, s. 183.
  2. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 Artykuł w serwisie dolny-slask.org.pl 2005 ↓.
  3. ↑ Regulamin udostępniania tras PKP PLK 2016/2017, dostęp: 2017-10-23.
  4. 1 2 Id-12 (D29) Wykaz linii. plk-sa.pl, 2023-09-08. [dostęp 2023-09-18]. (pol.).
  5. 1 2 PKP Polskie Linie Kolejowe S.A: Mapa linii kolejowych w Polsce zarządzanych przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. oraz innych zarządców. plk-sa.pl, 2015-12-09. [dostęp 2016-01-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-02)]. (pol.).
  6. 1 2 3 4 5 6 7 Zapytanie poselskie nr 1502 z 15.04.2008 ↓.
  7. 1 2 3 Koleje w zaborze pruskim i na Ziemiach Odzyskanych. Początki kolei w Niemczech. W: Adam Dylewski: Historia kolei w Polsce. Warszawa: Carta Blanca, 2012, s. 63–67. ISBN 978-83-7705-176-4.
  8. 1 2 3 4 5 6 7 8 Andrzej Scheer, Zapomniane linie kolejowe w województwie wałbrzyskim, [w:] Rocznik Świdnicki 84, Towarzystwo Regionalne Ziemi Świdnickiej, Świdnica, s. 38–98 [online], bazakolejowa.pl/_fervojoj [dostęp 2014-08-05] (pol.).
  9. 1 2 3 4 Mapa turystyczna Powiat Wałbrzyski, Skala 1:50 000. Wydanie IV powiększone. Wydawnictwo Turystyczne PLAN, Jelenia Góra: 2012. ISBN 978-83-62917-63-1.
  10. 1 2 3 4 5 6 7 Linia Wałbrzych Szczawienko – Mieroszów- (Mezimesti) [online], jelenia.rail.pl (pol.).
  11. ↑ http://www.plk-sa.pl/oferta-linki/regulamin-20082009.html (Odległości podano w kilometrach).
  12. ↑ Regulamin przydzielania tras pociągów i korzystania z przydzielonych tras pociągów przez licencjonowanych przewoźników kolejowych w ramach rj 2008/2009 (w. 1.2) http://www.plk-sa.pl/oferta-linki/regulamin-20082009.html.
  13. 1 2 3 4 5 Magdalena Sakowska: Wałbrzych: pociąg do Czech – już wiadomo, dokąd i kiedy. [w:] Wałbrzych DlaWas.info [on-line]. 2017-06-25. [dostęp 2017-09-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-25)]. (pol.).
  14. 1 2 3 „150 lat kolei na Śląsku” 1992 ↓, rozdział Kolej Wrocławsko-Świdnicko-Świebodzicka, s. 23–24.
  15. ↑ Koleje prywatne w Prusach. Kolej Wrocławsko-Świdnicko-Świebodzicka. W: Adam Dylewski: Historia kolei w Polsce. Warszawa: Carta Blanca, 2012, s. 64–67. ISBN 978-83-7705-176-4.
  16. ↑ „150 lat kolei na Śląsku” 1992 ↓, rozdział Rozwój sieci kolei prywatnych w latach 1850–1884, s. 41–43.
  17. 1 2 3 4 Wojciech Michalski. 130 lat przejścia kolejowego Międzylesie – Lichkov. „Turysta Dolnośląski”. 2005 (10). [dostęp 2013-12-27]. [zarchiwizowane z adresu 2014-10-20].
  18. ↑ Praski pokój (1866). portalwiedzy.onet.pl. [dostęp 2015-03-02].
  19. 1 2 3 4 5 „150 lat kolei na Śląsku” 1992 ↓, rozdział Koleje śląskie w latach 1842–1918, s. 50–51.
  20. ↑ 2.3 Rozwój i stabilizacja, lata 1900 ÷ 1950. W: Jacek Skibicki: Pojazdy elektryczne – część 1. Wyd. I. Gdańsk: Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej, 2010, s. 24–36. ISBN 978-8373482982. (pol.).
  21. 1 2 3 4 Andrzej Etmanowicz. Koleje elektryczne Dolnego Śląska po przejęciu przez PKP w 1945 roku. „Parowozik”. 4/1990, s. 6-7 oraz 15, 1990. Poznań: Poznański Klub Modelarzy Kolejowych. [dostęp 2017-10-24]. [zarchiwizowane z adresu 2013-07-08]. (pol.).
  22. ↑ „Dodatek 1 do służbowego rozkładu jazdy pociągów zawierający warunki techniczno-ruchowe linii” 2001 ↓, s. 4.
  23. ↑ Dz.U. z 2022 r. poz. 2542.
  24. 1 2 Zygmunt Sobolewski. Pociągów lokalnych przybyło. „Wolna Droga. Pismo Sekcji Krajowej Kolejarzy NSZZ Solidarność”, 2003-12-24. Wrocław: Solkol sp. z o.o.. ISSN 1233-2305. [zarchiwizowane z adresu 2016-04-10].
  25. ↑ Szymon Komusiński. Przekształcenia przestrzenne sieci pasażerskiego transportu kolejowego w Polsce w latach 1988–2008. „Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG”. XVII, s. 7–124. Warszawa-Rzeszów: Komisja Geografii Komunikacji PTG.
  26. 1 2 3 Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Infrastruktury na zapytanie poselskie nr 1502 z 15.05.2008 ↓.
  27. ↑ Artur Szałkowski. Rusza remont wiaduktu nad ul.Niepodległości. „Panorama Wałbrzyska”, 2016. [dostęp 2017-09-21]. [zarchiwizowane z adresu 2016-09-27].
  28. ↑ Artur Szałkowski: Wałbrzych: Pociągami Kolei Dolnośląskich dojedziemy do Meziměstí i Adršpach. [w:] Nasze Miasto Wałbrzych [on-line]. 2017-11-14. [dostęp 2017-12-18].
  29. ↑ Marszałek przejmuje kolejne linie kolejowe.
  30. ↑ Marcin Kruk: Kolejne linie kolejowe przejęte przez samorząd wojewódzki. Gazeta Wrocławska, 2019-11-28. [dostęp 2019-11-30]. (pol.).
  31. ↑ Biuro Eksploatacji PKP PLK: mapa sieci kolejowej, dostęp 2014-08-05.
  32. ↑ Michał Szymajda, Dolny Śląsk otrzyma od PKP SA 8 odcinków linii kolejowych. Nawet te, których nie ma… [online], www.rynek-kolejowy.pl, 29 kwietnia 2019 [dostęp 2019-04-30] (pol.).

Bibliografia

Instrukcje i przepisy kolejowe

  • PKP SA Zakład Infrastruktury Kolejowej we Wrocławiu: Dodatek 1 do służbowego rozkładu jazdy pociągów zawierający warunki techniczno-ruchowe linii [teren IZ Wrocław, Wałbrzych, Opole] ważny od dnia 1 lutego 2001. Wrocław: IZIR we Wrocławiu, 2001.

Zapytania poselskie i odpowiedzi

Literatura i pozostałe źródła wtórne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.