Obrady Okrągłego Stołu

Rozmowy "Okrągłego Stołu" odbyły się w dniach 6 lut 1989 – 4 kwi 1989

Odbyły się one pomiędzy przedstawicielami "Solidarności", władzami PRL (związani przede wszystkim z PZPR), przedstawicielami Kościoła oraz między działaczami OPPZ (Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych).Działacze OPPZ byli związani z PZPR, ale próbowali odegrać rolę "czwartej strony".

Otwarcie i zakończenie obrad odbyło się w Pałacu Namiestnikowskim (teraz prezydenckim) w Warszawie, a większość rozmów w podwarszawskiej Magdalence.
Obrady zakończono porozumieniem z 5 kwietnia 1989 roku, zwanym porozumieniem Okrągłego Stołu.

Uczestnicy

Głównymi uczestnikami obrad Okrągłego Stołu byli: ze strony partyjno - rządowej ówczesny minister spraw wewnętrznych oraz szef delegacji tej strony Czesław Kiszczak, prezes NBP Władysław Baka, ministrowie Aleksander Kwaśniewski i Stanisław Ciosek, oraz działacze partyjni Janusz Reykowski, Kazimierz Cypryniak, Andrzej Gdula i szef OPZZ Alfred Miodowicz.

Stronę "solidarnościowo - opozycyjną" reprezentowali (jako główni przedstawiciele)
Lech Wałęsa (szef delegacji tej strony), Jacek Kuroń, Adam Michnik, Tadeusz Mazowiecki, Bronisław Geremek, Władysław Frasyniuk, Andrzej Wielowieyski, Waldemar Kuczyński, Lech Kaczyński, Andrzej Stelmachowski, Zbigniew Bujak i Alojzy Pietrzyk.

Powód

Idea zorganizowania "Okrągłego Stołu" została po raz pierwszy sformułowana 31 VI 1988 r. podczas spotkania gen. Kiszczaka z Lechem Wałęsą.
Władze doszły do wniosku, że z powodu niestabilnej sytuacji społecznej w kraju potrzebne są istotne zmiany w systemie politycznym, czego efektem było propozycja rozpoczęcia obrad . Warunkiem otwarcia rozmów było wygaszenie strajków organizowanych przez "Solidarność".

Cele

Celami opozycji były: stopniowa zmiana ustroju politycznego Polski z komunistycznego na ustrój demokratyczny, legalizacja "Solidarności" i ściśle związane z tym zniesienie obowiązującego od czasów stanu wojennego zakazu istnienia więcej niż jednego związku w zakładzie pracy.

Celem, jaki przyświecał władzy, było włączenie opozycji w istniejący system polityczny państwa, który uległby pewnym, dość istotnym zmianom, lecz w dalszym ciągu pozostałby systemem niedemokratycznym.

Przebieg

Merytoryczna część obrad okrągłego stołu toczyła się głównie w ośrodku MSW w podwarszawskiej miejscowości Magdalenka. Z pośród uczestników Okrągłego Stołu wyłonione zostały trzy zespoły robocze: do spraw gospodarki i polityki społecznej (przewodniczyli Władysław Baka i Witold Trzeciakowski), do spraw pluralizmu związkowego (przewodniczyli Aleksander Kwaśniewski, Tadeusz Mazowiecki i Romuald Sosnkowski) i zespół do spraw reform politycznych (Bronisław Geremek i Janusz Reykowski).

Dyskutowano m.in. na temat nowej ordynacji wyborczej do Sejmu, koncepcji drugiej izby parlamentu i powołania, w miejsce istniejącej Rady Państwa, urzędu Prezydenta.
W trakcie rozmów, Okrągły Stół był ostro atakowany przez część opozycji. Biorących udział w rozmowach działaczy "Solidarności" nazywano zdrajcami i kolaborantami. Padały oskarżenia, że to samozwańcze elity porozumiewają się ponad głowami społeczeństwa i wbrew jego interesom. Krytykowany był niedemokratyczny styl wyłonienia reprezentacji "Solidarności" (uczestnicy obrad zostali wybrani przez Lecha Wałęsę).

Postanowienia

a) Utworzono Senat z liczbą 100 senatorów, których wybierano w całkowicie wolnych wyborach.
b) W wyborach do Sejmu 65% miejsc (299 mandatów) miało być zagwarantowane dla PZPR, ZSL (Zjednoczone Stronnictwo Ludowe) i SD (60%) oraz dla prokomunistycznych organizacji katolików " PAX, UChS i PZKS (5%). O pozostałe 35% miejsc (161 mandatów) mieli walczyć w wolnych wyborach kandydaci bezpartyjni
c) Utworzenie urzędu Prezydenta PRL, którego wybierało Zgromadzenie Narodowe (Sejm i Senat) na 6-letnią kadencję Przyznane miały mu zostać bardzo szerokie kompetencje " m.in. prawo veta wobec ustaw uchwalonych przez Sejm (możliwego do przełamania większością 2/3), a także prawo do rozwiązania parlamentu w wypadku, gdyby ten uchwalił ustawę godzącą w konstytucyjne uprawnienia prezydenta związane z szeroko pojętą obronnością i przestrzeganiem istniejących sojuszy wojskowych.
d) Zagwarantowano wolność powoływania i działalności partii politycznych i związków zawodowych, co pozwoliło na legalizację "Solidarności".
e) Wprowadzono wolność słowa, zniesiono cenzurę ,opozycja otrzymała dostęp do mediów (np. raz w tygodniu półgodzinna audycja w TVP, reaktywowanie "Tygodnika Solidarność").
f) Wolny rynek i zrównanie własności państwowej z prywatną.

Efekt

Porozumienie "Okrągłego Stołu" umożliwiało wygranie przez opozycję związaną z NSZZ Solidarność wyborów z dnia 4 VI 1989 roku oraz przejęcie przez nią władzy i utworzenie pierwszego powojennego niekomunistycznego rządu premiera Tadeusza Mazowieckiego.