Polityka zagraniczna Polski w latach 1989- 2008

Polityka zagraniczna została sformułowana po przemianach politycznych w 1989 roku i określa ją polska racja stanu. Jej podstawowymi celami w latach 90. były: członkostwo w NATO oraz Unii Europejskiej, współtworzenie stabilnego systemu bezpieczeństwa europejskiego opartego na współdziałaniu NATO, UZE, OBWE oraz ONZ, utrzymywanie dobrosąsiedzkich stosunków z państwami regionu, działanie na rzecz współpracy regionalnej, zrównoważona polityka wobec Zachodu i Wschodu, popieranie procesów rozbrojeniowych, ochrona tożsamości narodowej i dziedzictwa kulturowego oraz rozwinięte kontakty z Polonią. Pozostawały one niezmienione mimo zmian politycznych w parlamencie i rządzie. Cele polityki zagranicznej można podzielić na trzy grupy:
? Funkcjonalne - pozycja, rola państwa na scenie międzynarodowej
? Egzystencjalne - bezpieczeństwo i niezawisłość polityczna państwa
? Koegzystencjalne - cele związane z rozwojem gospodarczym, cywilizacyjnym i materialnym państwa
Niemałą rolę w procesie kształtowania i realizacji polityki zagranicznej RP odgrywał parlament, mimo iż nie znalazło to precyzyjnego i bezpośredniego określenia w Ustawie Konstytucyjnej.

Głównym realizatorem polityki zagranicznej był Skubiszewski. W pierwszej połowie 1989 roku odbyły się obrady ?okrągłego stołu? , czyli rozmowy prowadzone przez przedstawicieli władz PRL, opozycji i Kościoła, w wyniku których rozpoczęła się transformacja ustrojowa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Otwierały one proces liberalizacji i demokratyzacji życia publicznego oraz fundamentalnych zmian ustrojowych. Zapoczątkowało to istotne przemiany w polskiej polityce zagranicznej: - uległo zmianie nastawienie ZSRR, pogodzonego z niemożliwością podtrzymania doktryny Breżniewa, każącej traktować suwerenność państw socjalistycznych jako wartości podrzędnej w stosunku do interesów imperialnych. Premier Tadeusz Mazowiecki mówił: ?przeszłość odkreślamy grubą linią, odpowiadać będziemy jedynie za to, co uczyniliśmy by wydobyć Polskę z obecnego stanu załamania?. W ten sposób wyznaczył nowe cele polityki zagranicznej. Premier Mazowiecki rozpoczął realizować plan wydobycia Polski z ówczesnego stanu zwracając się najpierw do sojuszników, starając się przekonać ich, że zmiany w Polsce nie wpłyną negatywnie na gospodarkę światową. Polską próbowała wtedy uniezależnić się od ZSRR, szukając pomocy również u międzynarodowych instytucji finansowych. Rok 1989 był również czasem nawiązania pełnych stosunków z Watykanem. W 1990 roku nadrzędnym celem Polaków stało się związanie z Wspólnotami Europejskimi oraz NATO (Pakt Północnoatlantycki). Starano się przełamać rezerwę państw euroatlantyckich wynikającą z kryzysów celów NATO oraz niechęci zwiększania zobowiązań, wobec państw gorzej uzbrojonych. Obawiano się również sprzeciwów Rosji. W październiku szef MSZ Krzysztof Skubiszewski podpisał w Rosji deklarację o wzajemnej współpracy z Rosją i Ukrainą. Poprawie uległy także stosunki Polski z Niemcami dzięki czemu ułatwiona została spłata długów zagranicznych oraz uzyskaliśmy status członka stowarzyszonego z Wspólnotą Europejską. Z Rosją podpisano: ?Deklarację o przyjaźni i dobrosąsiedzkiej współpracy?. Polska zmierzała do: zawarcia z Rosją traktatu ustanawiającego nowe zasady współpracy, szybkiego wycofania wojsk rosyjskich z terytorium Polski oraz normalizowania stosunków gospodarczych. W maju 1990 roku Polska przedstawiła formalny wniosek w sprawie stowarzyszenia ze Wspólnotami Europejskimi. Roczne negocjacje zakończyły się podpisaniem 16 grudnia 1991 roku ?Układu europejskiego?, który został ratyfikowany rok później, a wszedł w życie dopiero w 1994 roku. W 1991 roku Polska podjęła współpracę z Wielką Brytanią, Szwajcarią i z Belgią, a układ o przyjaźni i solidarności zawarła z Francją, Łotwą oraz z Włochami. W kwietniu premier Jan Krzysztof Bielicki wizytował w Rosji, gdzie rozmawiał o traktacie handlowym, wzajemnym zadłużeniu i wycofaniu wojsk rosyjskich z Polski stacjonujących tu od zakończenia II wojny światowej. W czerwcu nastąpiło rozwiązanie RWPG (Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej), a w lipcu Układu Warszawskiego dzięki szybkiej i sprawnej inicjatywy Polski, Czechosłowacji i Węgier, która doprowadziła do uchylenia porozumień 1.07.1991 roku. 26 listopada 1991 Polska stała się członkiem Rady Europy, której działanie oparte jest na ?konwencji praw człowieka? z 1953 roku. W tymże roku podpisano również w Brukseli układ europejski o stowarzyszeniu między Polską a dwunastoma państwami EWG, układ ten stworzył ramy stopniowej integracji Polski ze Wspólnotą Europejską, dając szansę na dostęp Polski do rynków państw członkowskich oraz na pomoc gospodarczą. W 1992 roku sformułowano oficjalne dążenie do uzyskania pełnego członkostwa w NATO. Największy sprzeciw wyraziła Rosja, z którą wielokrotnie prowadzono rozmowy o przystąpieniu Polski do NATO. W roku 1993 Polska podpisała Europejską Kartę Samorządu terytorialnego oraz Konwencję Madrycką w sprawie współpracy transgranicznej. Rozpoczęto współpracę na obszarach przygranicznych w ramach euroregionów. We wrześniu Polskę opuszcza ostatni żołnierz rosyjski. Podpisano także umowę na dostawę gazu z Rosji. 8 kwietnia 1994 roku Polska złożyła wniosek o członkowstwo w Unii Europejskiej. 1. stycznia 1996 r. Polska staje się członkiem Rady Bezpieczeństwa i dąży do działalności na arenie międzynarodowej i zwiększenia poparcia swoich reform oraz wspiera organizacje o charakterze narodowym. W lutym Polska, Białoruś i Ukraina tworzą Euroregion ?BUG? Zniesiono także cła na większość polskich artykułów przemysłowych przewożonych do Czech, Słowacji i na Węgry. Niezwykle ważnym aktem dla statusu Polski w międzynarodowych stosunkach gospodarczych oraz naszych szans rozwojowych było przystąpienie w listopadzie 1996 r. do Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). Od 1996 roku działał także Komitet Integracji Europejskiej. W marcu 1998 roku Rada Europejska zadecydowała o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych, powołano także Zespół Negocjacyjny, a rok później Polskę przyjęto do NATO co spowodowało ochłodzenie stosunków Polski z Rosją. Następnym celem polityki zagranicznej Polski było członkostwo w Unii Europejskiej. Polska przed wstąpieniem do Unii musiała zakończyć negocjacje we wszystkich rozdziałach ?Acquis communautaire?. Ostateczne zakończenie negocjacji z Unią miało miejsce 13 grudnia 2002 roku w Kopenhadze. Następnym krokiem było podpisanie traktatu akcesyjnego 16 kwietnia 2003 roku w Atenach. 1 maja 2004 roku Polska znalazła się w gronie państw członkowskich Unii Europejskiej. 20 marca 2003 roku wojska Polskie wspierając USA wkroczyły razem z wojskami innych państw na terytorium Iraku. Decyzja rządu polskiego o wysłaniu żołnierzy do Iraku była bardzo krytykowana. Nie zyskała ona poparcia w społeczeństwie polskim, a także wśród większości państw Unii Europejskiej. Wiadomym było, że sojusz ze Stanami Zjednoczonymi miał na celu osiągnięcie konkretnych korzyści przez polskich biznesmenów i wcale nie wynikał z pobudek ideologicznych.
Od grudnia 2007 r. Polska jest członkiem strefy Schengen, co oznacza, że wiza wjazdowa do Polski ważna jest również na wszystkie kraje strefy. W ramach zasady wolnego przepływu osób obywatele krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Szwajcarii nie potrzebują wizy na pobyt w Polsce niezależnie od jego długości.

W Polsce dzięki polityce zagranicznej zaszło wiele pozytywnych zmian. Z kraju będącego pod ciągłym naciskiem komunistycznej Rosji, stała się niezależnym, demokratycznym państwem, próbującym samodzielnie przezwyciężać wszelkie problemy międzynarodowe, bez nacisku innych państw. Efekty możemy zauważyć, nawet w najbliższym otoczeniu: szeroki wybór usług, atrakcyjne towary, ogromny wybór dóbr. Wszystko to zaspokaja nasze potrzeby w największym stopniu. Dzięki rozwojowi polityki zagranicznej stajemy się nie tylko państwem w Europie, ale także jej częścią. Mamy możliwość podróżowania po wszystkich państwach UE bez uprzedniego spędzania wielu tygodni we wszystkich biurach i urzędach.