Interpretacja porównawcza "Bogurodzicy" oraz "Lamentu świętokrzyskiego"

Na podstawie interpretacji porównawczej Bogurodzicy oraz Lamentu świętokrzyskiego wskaż i omów najważniejsze cechy polskiej średniowiecznej pieśni maryjnej.

"Bogurodzica" oraz "Lament Świętokrzyski" to utwory powstały w okresie średniowiecza. Pierwszy z nich pochodzi z połowy XIII w., natomiast drugi z XV w. "Lament świętokrzyski" często jest tytułowany jako "Posłuchajcie, bracia miła" oraz "Żale Matki Boskiej pod krzyżem".

"Bogurodzica" to najstarsza polska pieśń religijna, modlitewna, jest liryką bezpośrednią, w której podmiot zbiorowy, którym są wierni, prosi Syna Bożego, za pośrednictwem Maryi i Jana Chrzciciela, o dostatnie i szczęśliwe życie oraz miejsce w niebie po śmierci. "Lament świętokrzyski" należy do gatunku wypowiedzi lamentacyjnej, czyli płacz. Jest to wypowiedź Marii, jej monolog. Nadawcą jest Matka Boża, natomiast odbiorców jest wielu.

Podmiot liryczny w "Bogurodzicy" uważa Marię za osobę bliską i życzliwą ludziom, za pośredniczkę między ludźmi a Bogiem, ale jednocześnie zdaje sobie sprawę, że jest ona osobą świętą, wywyższoną. Podmiot liryczny czuje pewien respekt do Boga, dlatego prosi Maryję o jej wstawiennictwo u Niego oraz Jego Syna, Jezusa Chrystusa. W utworze "Posłuchajcie bracia miła" Matka Boska opisuje swe cierpienie po stracie jedynego syna.

Cierpienia wewnętrzne Marii podkreśla metafora, która jest równocześnie hiperbolą - "Sprochniało we mnie ciało i moje wszytki kości", która opisuje osłabłe ciało oraz zwiotczałe kości - w ten sposób autor ukazał wnętrze wystawione na ból, męki duchowe. Utwór przepełniony jest uczuciami, przeżyciami Matki Bożej - gniew, żal, ból, cierpienie, bezradność, miłość. "Bogurodzica" nie zawiera takiego gąszczu przeżyć wewnętrznych, nie porusza czytelnika swymi obrazami. W opisach w "Lamencie świętokrzyskim" wszechobecna jest krew, która symbolizuje ból, tragedię, śmierć. Zrozpaczona Matka opisuje zdarzenia pod krzyżem - widziała zakrwawione ciało Jezusa, Jego mękę i tortury. Bogactwo epitetów i wyrażeń - "uboga żena", "rozkrwawione narodzenie", "ciężka chwila", "krwawa godzina" - obrazują cierpiącego Jezusa i spoglądającą na Niego Matkę.

Maryja zwraca się do ludzi z uczuciem (czułością, miłością) poprzez apostrofę - "Posłuchajcie, bracia miła", "Pożałuj mię, stary, młody", która zawiera prośbę o wysłuchanie jej skargi i okazanie współczucia dla jej cierpienia. Matka chce zwrócić na siebie uwagę, pragnie się wyżalić, opowiedzieć o wielkiej tragedii, która spotkała ją, gdy straciła jedynego, ukochanego Syna. Pragnie ulżyć cierpieniu Chrystusa, podzielić z Nim jego fizyczne męki, a nawet śmierć. Aby ukazać miłość matki do dziecka, czułość, wielkie cierpienie Maryi użyto deminutyw - "Synku", "głowka".

Maria z wiersza "Żale Matki Boskiej pod krzyżem" zwraca się do Archanioła Gabriela z żalem, iż nie spełniły się jego obietnice - miała być, bowiem szczęśliwą matką, a cierpi. Jest pełna buntu, w stosunku do Gabriela, który nie dotrzymał obietnicy, zarzuca mu zatajenie czekającego ją bólu, stwierdza z żalem, że nie wspominał on o męce, którą teraz ona przeżywa. Matka Boża prosi wszystkie matki o współczucie, ma poczucie solidarności z nimi, gdyż śmierć dziecka jest tak samo trudna dla każdej matki. Maria radzi, by matki prosiły Boga o zaoszczędzenie im tragedii, która dziś stała się jej udziałem - niewinna śmierć Syna.

Wizerunki Najświętszej Marii Panny w utworach "Bogurodzica" i "Lament Świętokrzyski" znacznie się od siebie różnią. W "Bogurodzicy" Maria jest główną pośredniczką między Bogiem a człowiekiem, jest orędowniczka u Boskiego tronu. Maria występuje tu jako osoba wywyższona, jako święta. Natomiast w wierszu "Posłuchajcie bracia miła" Maria przedstawiona jest jak zwykła, cierpiąca matka, która stoi pod krzyżem i patrzy na śmierć swego syna. Jest uczłowieczona, a jej cierpienie jest uniwersalne. Maria po ludzku podatna jest na zwątpienie, niewiedzę, jest bezsilna, bezradna, chciałaby mu pomóc.

W "Bogurodzicy" Matka Boża jest bardzo oddalona od człowieka. Jej obraz jest uduchowiony, abstrakcyjny, ukazujący Marię jako osobę niepojętą, która nie jest zwykłą kobietą, nie jest postacią historyczną. Matka Boska jest kimś, przed kim należy uklęknąć i modlić się. Maria, ukazana w wierszu "Żale Matki Boskiej pod krzyżem", odczuwa w taki sam sposób, jak każdy człowiek, tak samo jak on kocha, a także cierpi. Matka Boża w tym utworze jest odarta z aury cudowności i boskości, która otacza Marię w "Bogurodzicy", gdzie Matka Boża jest pewną siłą, która daje moc zwykłemu człowiekowi. Ludzie do niej zanoszą swe prośby i błagania, ponieważ Maria jest im bliższa niż Bóg - była kiedyś śmiertelniczką. Mimo swej boskości jest bliska, opiekuńcza, oddana ludziom, lecz niepozbawiona majestatyczności.

Maria z utworu "Posłuchajcie, bracia miła" jest nam bliższa, bardziej ludzka i prawdziwa, niż ta z "Bogurodzicy".
Bogurodzica oraz Lament świętokrzyski są utworami religijnymi. Ich tematyka jest różna, gdyż w pierwszym wierszu wierni proszą Boga o łaski, natomiast w drugim Matka Boska mówi o swoim cierpieniu, zwracając się do wielu osób. Oba utwory powstały w średniowieczu i są arcydziełami polskiej literatury.